Nooit eerder verloren zoveel Amerikanen op zo’n korte tijd hun baan. De vraag die de minstens 20 miljoen nieuwe werklozen in de ban houdt: is dit tijdelijk of permanent?

Van de hemel naar de hel

Het contrast kan niet groter zijn. Voor de coronacrisis uitbrak, stond de Amerikaanse werkloosheid op het laagste peil in vijftig jaar. Het was een grote trofee waarmee president Donald Trump wou uitpakken in zijn herverkiezingscampagne. Maar in april schoot de werkloosheidsgraad loodrecht omhoog, van 4,4 procent in maart naar 14,7 procent in april. Van de 156 miljoen werkwilligen, vinden er 23 miljoen geen baan. Dat is hoogste peil sinds 1948, het begin van de metingen. De grafiek gaat zo steil omhoog, dat ze bijna niet te zien is. Ook andere indicatoren springen naar verontrustende historische records.

Veel erger dan tijdens financiële crisis

Volgens experten is de werkelijke werkloosheid nog groter, omdat veel werkzoekenden die halvelings beschikbaar waren helemaal uit de arbeidsmarkt gestapt zijn en dus niet meer in de cijfers zitten. Tel je ook die categorie mee, dan komt de werkloosheidsgraad uit op 22,8 procent, tegenover 17,2 procent op de piek van de bankencrisis in 2007-2009. En dat is nog zonder de werknemers gerekend die voorlopig wel nog een job hebben, maar vrezen voor hun onmiddellijke toekomst. In vergelijking met het huidige slagveld, is de bankencrisis klein bier. Toen gingen er 9 miljoen Amerikaanse jobs verloren in twee jaar. Nu verdwenen ruim 20 miljoen jobs in een maand.

Vooral slecht betaalde jobs in de horeca werden geschrapt, een logisch onmiddellijk gevolg van de lockdowns. Maar ook in andere bedrijfstakken is de ravage groot. De 20 procent laagste inkomens waren goed voor meer dan een derde van het banenverlies. Voor veel laagverdieners dreigt nu armoede. Bij de best betaalde jobs werd er minder gesnoeid. Dat heeft als paradoxaal gevolg dat het gemiddelde Amerikaanse uurloon in de lift zit, met 1,3 dollar tot 30 dollar per uur. In normale tijden kan dat erop wijzen dat werknemers beter betaald worden. Maar in dit geval is de oorzaak minder rooskleurig: de laagste inkomens worden het eerst uit de boot geduwd.

Toch nog optimisme

Keren de jobs snel terug? Dat valt ondanks alle doemberichten niet uit te sluiten, want het grootste deel van de betrokkenen zelf gaat daar wel vanuit. Het Amerikaanse werkloosheidscijfer wordt berekend op basis van enquêtes en meer dan 85 procent van de werklozen heeft zichzelf in de categorie ’tijdelijk jobverlies’ gesitueerd. Slechts een kleine minderheid spreekt van ‘permanent jobverlies’. En wie heeft het een beter zicht op zijn jobvooruitzicht dan de werkloze zelf? ‘Dat biedt een straaltje hoop’, verklaarde Larry Kudlow, economisch adviseur van president Trump en voormalig tv-figuur. ‘Het geeft niet de zekerheid dat ze terugkeren naar hun job, maar het zegt wel dat de band tussen de werkkracht en het bedrijf nog intact is.’

De dramatische werkloosheidscijfers verklaren waarom zoveel Amerikaanse staten hun economieën vroeger heropenen dan wat virologen aanraden. De druk van onderuit op de gouverneurs zwelt aan en leidt in sommige gevallen tot wapenzwaaiend protest uit extreemrechtse hoek. De heropeningen van onder meer winkels en horecazaken zijn wel een tweesnijdend zwaard. Ze kunnen zich vanaf juni vertalen in weer betere jobcijfers, verwacht Kudlow. Maar ze vergroten ook de kans op een ruimere verspreiding van het coronavirus. De VS moet intussen al ruim 80.000 coronadoden betreuren.

Het herstel: V, U of de ‘swoosh’ van Nike?

Trump rekent op een stevige remonte van de economie in de tweede jaarhelft, wat zijn herverkiezingscampagne wind in de zeilen zou geven. De meeste economen achten een snel V-vormig herstel evenwel onwaarschijnlijk. Het is immers niet gewoon uit een put klauteren. Ook de komende maanden zal de economische activiteit lijden onder ‘social distancing’ en andere beperkende maatregelen om het coronavirus in te dijken. Onder meer vermogensbeheerder Candriam ziet eerder een U-vormig herstel, waarbij enige tijd nodig is om weer naar ‘normale’ economische activiteit terug te keren.

De economen bij ING verwachten dat de Amerikaanse economie in 2020 met 7 procent zal krimpen. Maar ook ergere scenario’s zijn uit te sluiten. In het absolute rampscenario – langdurige lockdowns als gevolg van te snelle heropeningen – dreigt volgens de ING-modellen een onwaarschijnlijke terugval met 14,7 procent in 2020.

De New Yorkse economieprofessor Paul Krugman heeft geen V,U of L, maar nog een andere lijn in gedachten. ‘Ik ben er redelijk zeker van dat de grafiek eerder op het logo van Nike zal lijken’, twitterde de bekende econoom. ‘Het herstel zal dus veel trager zijn dan de initiële daling. De vraag is: hoe snel?’