Wat een moment van hoop en doorzetting moest worden, ontaardt in een knoeiboel. Zowat alle beslissingen waren al uit de Nationale Veiligheidsraad gelekt, voor ze aangekondigd werden. Maar uitgerekend voor de woonzorgcentra, de absolute frontlinie in de strijd tegen corona, kwam een eenzijdig afgekondigde maatregel als donderslag bij heldere hemel.

In het nieuws: Een golf van negatieve reacties kwam van alle kanten los, nadat de Veiligheidsraad besliste dat voortaan mensen in een woonzorgcentrum toch bezoek zouden kunnen krijgen.

De details: De Nationale Veiligheidsraad bracht een hele reeks voorspelbare beslissingen, en vooral non-beslissingen.

• Premier Sophie Wilmès (MR) kondigde aan dat volgende week vrijdag al opnieuw een Veiligheidsraad samenkomt, om de ‘exit’ beter uit te diepen en meer details te geven. Beslist om volgende week te beslissen dus.
• Verder was het grootste nieuws, dat al heel lang verwacht was, dat de tuincentra weer opengaan en dat de festivals deze zomer geschrapt worden. Overigens leverde dat laatste ook meer vragen dan antwoorden op: hoe groot moeten die festivals zijn, welke wel, wat niet? Behalve dat de grootste festivals niet doorgaan, wisten de politici het nog niet, dat ‘moest verfijnd worden’.
• Maar tussen de plooien van de beslissingen op de Nationale Veiligheidsraad zat één grote verrassing: de premier kondigde aan dat voortaan in rusthuizen en andere instellingen toch weer één bezoeker per persoon wordt toegelaten.
• Premier Wilmès, die erg haar best had gedaan om zo sereen en gedecideerd mogelijk te communiceren, had de maatregel vermeld op haar persconferentie die iets voor zes uur begon.
• Vicepremier en christendemocraat Koen Geens (CD&V) onderstreepte net na zes uur via Twitter meteen de beslissing: ‘Ik ben heel blij dat voortaan elke oudere die in een rusthuis verblijft of die zich niet kan verplaatsen, of elke andersvalide in een instelling het bezoek zal kunnen krijgen van één en dezelfde vertrouwenspersoon. Uiteraard indien die persoon 14 dagen symptoomvrij was.’
• En terwijl de tuincentra uitgebreid de tijd hadden gehad, dankzij alle lekken en gelobby rond hun sector, om zich voor te bereiden, sloeg dat nieuws in als een bom in de sector zelf: er was op geen enkele manier overleg gepleegd met de koepels, met directeurs, en eigenlijk ook niet binnen de Vlaamse of Waalse regering, die bevoegd zijn voor de zaak, zo klonken meteen de reacties.
• Al in de uitzending van De Afspraak kwam Margot Cloet, van de christelijke zuil Zorgnet-Icuro, vernietigend tussen: ‘Ik moet eerlijk zeggen dat ik van mijn stoel viel. Er is geen enkel overleg met ons geweest. We zitten toch in een Vlaamse ’taskforce’, waarbinnen we heel duidelijk zeggen ‘op dit moment is het nog niet aan de orde om bezoekers binnen te laten’. Ik begrijp dat dit heel moeilijk is voor bewoners. Maar uit de testing blijkt dat 16 procent van de medewerkers, die geen symptomen vertonen, toch drager zijn van het virus, dan is dit voorbarig.’
• Cloet wees daarbij de beleidsmakers zeer stevig met de vinger: ‘Ik moet eerlijk zeggen dat ik heel zwaar geschrokken ben, we hebben enorm veel reacties gekregen van de woonzorgcentra. Men houdt hier eerlijk gezegd echt geen rekening met wat op het terrein gebeurt, we hebben dit ook nooit geadviseerd. Dit maakt het heel moeilijk op het terrein, en wij gaan onze woonzorgcentra adviseren deze richtlijn niet te volgen.’

Waarom dit van tel is: De politieke schade is zeer groot.

• Vanuit de sector dus enkel maar vernietigende reacties. Alle koepels, niet alleen de christelijke, lieten weten de maatregel niet te gaan uitvoeren.
• ‘Niets dan woede. Wij komen net uit een overleg, hier gaan veel directies van rusthuizen uitvallen, als men zo doorgaat’, zo klonk het bitter in de sector zelf bij een directeur van een rusthuis.
• Misschien wel het pijnlijkst van al: er kwam, los van de koepels, meteen na de aankondiging een hele reeks reacties van onderuit, bij burgemeesters, die zelf ook in hun gemeente woonzorgcentra moeten beheren.
  • Zo liet Egbert Lachaert (Open Vld), nochtans fractieleider van een meerderheidspartij, die aanwezig was op de Nationale Veiligheidsraad, geen spaander heel van de beslissing: ‘In ons Zorgbedrijf doen we er alles aan om Covid-19 buiten te houden. 4 van de 5 woonzorgcentra zijn safe en nu bezoek toelaten? Sorry, doe ik niet.’
  • ‘Dat de Nationale Veiligheidsraad bezoekers toelaat in wzc’s duidt erop dat men niet beseft in welke crisissituatie we daar verkeren’, zo tweette Katrien Partyka, CD&V-burgemeester van Tienen.
  • ‘Ik zal er alles aan doen om de versoepeling van deze maatregel tegen te houden‘, zegt Hendrik Verkest (CD&V) in Het Laatste Nieuws. ‘Iedereen heeft immense inspanningen geleverd om de verspreiding van dit dodelijk virus zo veel mogelijk tegen te houden. Dan ga je in volle crisis de deur toch niet zomaar opnieuw openzetten?’
• Uiteindelijk kon de politiek niet anders dan gas terugnemen. Premier Wilmès liet weten ‘dat het geen verplichting is de maatregel op te volgen: de regio’s moeten zelf beslissen hoe ze het doen’.
• Wie wel moest reageren, na al dagen op grote spanning te hebben geleefd met Zorgnet-Icuro, was Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). Die kon niet anders, dan ook via Twitter, om twintig voor negen, te laten weten ‘dat hij de beslissing zou uitstellen en goed voorbereiden’, want ‘dit mag niet snelsnel gebeuren’.
• De oppositie stelde zich scherp op:
  • ‘Wat een gepruts. Hoe kunnen mensen weten wat van hen wordt verwacht als zelfs ministers elkaar tegenspreken? Dringend nood aan een eenduidige boodschap, dringend nood aan leiderschap’, zo tweette Conner Rousseau (sp.a).
  • ‘Wat een janboel. Na weken de sector in de steek te hebben gelaten, is dit meer dan pijnlijk’, zo liet Meyrem Almaci (Groen) weten.
  • Opvallend: Groen roept op om de Nationale Veiligheidsraad vandaag nog opnieuw samen te roepen. ‘Er vallen honderden doden in onze rusthuizen en ministers zitten elkaar publiekelijk tegen te spreken. In plaats van de improvisatie die we nu zien, moeten er zo snel mogelijk duidelijke beslissingen worden genomen. Vandaar onze vraag aan premier Sophie Wilmès: roep de vergadering snel terug samen en zet de puntjes op de i, zodat we heldere beslissingen krijgen’, zo reageerde Kristof Calvo (Groen) via een persbericht.
  • Ook opmerkelijk: Vlaams Belang reageerde niet. Want Stefaan Sintobin (Vlaams Belang) had woensdagnamiddag in het Parlement net gevraagd aan Beke of één bezoeker per bewoner niet opnieuw kon worden toegestaan. ‘Ik sta daar absoluut voor open. Dat is het moeilijkste evenwicht waarnaar ik op dit ogenblik zoek: hoe kunnen we tegelijk zorgen voor de volksgezondheid en aan de andere kant ook voor het welzijn van de mensen?’, had Beke op z’n vraag geantwoord

Hoe de beslissing tot stand kwam: Het gebrek aan deftig overleg en voorbereiding van de Nationale Veiligheidsraad doet pijn aan de ogen.

• ‘Ik wist wel dat ze hierover aan het nadenken waren, maar ik was verrast dat ze er nu al mee kwamen. Ik dacht dat dit voor na 3 mei was’, zo stelt Beke zelf in Het Belang van Limburg vandaag.
• Hijzelf was niet aanwezig op de Nationale Veiligheidsraad, zijn partijgenoten Koen Geens (CD&V) en Pieter De Crem (CD&V) wel. En de Vlaamse regering was via Jan Jambon (N-VA) wel degelijk ook gerepresenteerd.
• ‘De voorbereiding van die raad is gewoon hoogst problematisch. Alles wordt daar ter plekke opgedist en afgehaspeld. Daar zijn de experts komen zeggen dat één bezoeker ‘oké’ was. En dan blijkt dat niet eens doorgesproken met het terrein’, zo is bij de Vlaamse coalitiepartners te horen. ‘Het ziet er toch naar uit dat de Vlaamse regering zich daar mooi heeft laten scheren.’
• De maatregel rond de woonzorgcentra stond in een voorbereidend document dat de Vlaamse regering enkele uren voor de aanvang van de Veiligheidsraad kreeg, als voorstel van de ‘specialisten’. Het gaat om een document van de CELEVAL, de evaluatiecel met experts.
• ‘Op basis van de epidemiologische evolutie dringen de experten van CELEVAL aan op een onverdroten verderzetting van alle social distancing–maatregelen, en deze te verlengen tot en met 3 mei 2020′, zo lieten de experts weinig verrassend weten.
• Maar interessanter is dat ze, naast de huidige twee criteria (veilige afstand en vermijden van social crowding) ook in een volgende fase willen ‘andere dominante criteria hanteren‘, zo schrijven ze: ‘economische continuïteit, sociale rechtvaardigheid en geestelijke gezondheid’.
• En dan komt de cruciale passage in het advies, die uiteindelijk leidde tot de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad: ‘CELEVAL maakt zich zorgen om de effecten van de aan sociale deprivatie grenzende afzondering van bewoners in thuisvervangende zorgstructuren zoals woonzorgcentra (waar mensen sowieso in de laatste twee levensjaren zijn) en centra voor personen met een handicap.’
• ‘CELEVAL dringt aan op een ernstige reflectie over een zo veilig als mogelijke oplossing hiervoor, die evenwel naast elektronisch contact toch ook ‘echt menselijk contact’ mogelijk maakt. Een geïndividualiseerde bezoekregeling op afspraak en met social distancing moet mogelijk worden’, zo schreven de experten.
• ‘Om hieruit nu als Vlaams minister van Welzijn te kunnen opmaken dat men die maatregel meteen zou nemen, sorry, dat was onmogelijk‘, zo klinkt in kringen rond minister Beke.
• ‘Daar is tijdens de raad vervolgens ook geen 5 minuten over gepraat. Pas achteraf blijkt dan dat de woonzorgcentra helemaal niet klaar zijn’, zo stelt een hoge bron.
• Viroloog Erika Vlieghe, voorzitter van de werkgroep GEES, die de ‘exit’ moet voorbereiden, had het in De Afspraak nochtans wel degelijk over ‘input vanuit het veld‘. Maar waar die dan vandaan kwam, is hoogst onduidelijk.
• ‘Het kwam van bij de experten, dan ga je er toch van uit dat dit overlegd is? Maar dat was niet het geval’, zo stelde minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) vanmorgen op Radio 1.
• Hoe dan ook, de ergernis over de chaos in de voorbereiding van de Veiligheidsraad is groot: het eerste rapport van het GEES, dat de federale regering dinsdag kreeg, raakte niet tot bij de Vlaamse regering, die nochtans de vraag stelde, op woensdagmorgen. ‘We krijgen gewoon geen teksten op voorhand. Zo kan je eigenlijk niet werken.’

The big picture: Het beeld van een politiek onmachtige kaste beleidsmakers blijft hangen.

• Er stond wel wat op het spel bij deze Nationale Veiligheidsraad: met name het beeld dat ‘de zaak onder controle is’, dat er ‘leiderschap is’, en een ‘krachtige hand’, die de zaak vastpakt, dat moest en zou gezet worden.
• Premier Sophie Wilmès (MR) kwam zeker aan Vlaamse kant meer en meer onder druk om zich ‘te tonen‘, en te laten zien dat de regering werkt.
• In die zin was de regie van de vragen, na de verklaring van de premier, bijzonder vreemd. De medewerkers van de premier, die geacht worden de pers bij zulke momenten strak maar correct in de hand te houden, lieten toe dat de eerste vraag, live op televisie, gesteld werd door Alexandre Penasse van ‘nieuwssite’ Kairos: een activist die complottheorieën verspreidt. Een ellenlange uitleg van de man over de ‘infiltraties van de farmaceutische industrie’ en ‘de gevaren van G5’ volgde.
• Het zette compleet de verkeerde toon, net op het moment dat de premier volop in de schijnwerpers stond. Al gaf het wel de kans aan Wilmès om krachtig de man van antwoord te dienen, het bleef bijzonder vreemd: normaal zijn de eerste vragen voor de grote zenders zoals VRT, VTM, RTBF of RTL.
• Aan Vlaamse kant overschaduwde de felle, boze uithaal vanuit de woonzorgcentra helemaal de aankondigingen van de premier. Die kwam vanmorgen afgezakt naar Radio 1, waar ze wel bijzonder gefêteerd werd ‘omdat ze zo vriendelijk was te willen komen’.
• Maar de focus lag bij het gesprek wel volledig op de rusthuizen. Wilmès herhaalde er nog eens haar punt: ‘Het is gisteren wel beslist samen met de minister-president van Vlaanderen. Het is geen probleem van communicatie, maar een probleem van tijd. Iedereen moet z’n kalmte houden’, zo stelde de premier.
• Wilmès toonde zich daarbij empathisch: ‘Ik begrijp dat men bezorgd is, dat is heel normaal. Maar als u het mij zou vragen, ik zou het doen. Eenzaamheid is ook heel moeilijk, het gaat over mensen die hun familie al weken niet gezien hebben. Als iemand bij z’n mama of papa komt, helpt hij ook op een bepaalde manier. Het moet niet, het is een mogelijkheid. Iedereen heeft gezien hoe onmenselijk de huidige situatie is, we moeten er iets aan doen.’
• Voor CD&V, dat dus haar minister Beke weer in het defensief zag, maar tegelijk wel minister Geens had die in de Veiligheidsraad zat, reageerde vanmorgen voorzitter Joachim Coens (CD&V) op Twitter: ‘De federale maatregel moet gelezen worden als het creëren van een mogelijkheid, dit is een menselijke opening, maar nu nog niet haalbaar, de praktische uitwerking vanaf wanneer en hoe dit mogelijk zal zijn, moet door Vlaanderen, in overleg met de sector bekeken worden.’ Dat deed journaliste Isolde Van den Eynde tweetten dat het ‘het moedige midden tussen Beke en Geens‘ was, wat een opvallende ‘like’ van Coens opleverde.
• De hele episode laat nu een kater:
  • De Vlaamse regering komt er bijzonder slecht uit, want zij zaten wel mee aan tafel in die Veiligheidsraad.
  • Minister Beke en CD&V komen er ook bekaaid van af: zij lagen al erg onder vuur voor hun aanpak, gisteren kwam daar nog een golf boze reacties vanuit de sector bij.
  • Maar ook de federale regering komt er niet bepaald sterk uit: het beeld van de Nationale Veiligheidsraad als een rommeltje, dat slecht wordt voorbereid, blijft nu hangen. Want de facto roepen de koepels nu wel op om een beslissing van die raad gewoon naast zich neer te leggen: niet bepaald positief voor de autoriteit van dat orgaan.
• De vraag wat er straks in de plaats komt van dit manke minderheidskabinet, blijft zo loodzwaar over de Belgische politiek hangen.

Tellen, tellen, tellen: Een discussie over hoe we de coronadoden tellen, steekt de kop op.

• In het Vlaams Parlement gaf Wouter Beke (CD&V) gisteren aan dat de ‘rapportering van het aantal overlijdens moet geëvalueerd worden’. Uit eerder cijfers van Sciensano, de federale dienst die alle data rond de crisis bijhoudt, bleek al dat Vlaanderen veel strikter rapporteert dan Wallonië en Brussel.
• Dat is besproken op een overleg tussen de deelstaatregeringen en wetenschappelijke experts op woensdag. ‘België heeft gekozen voor maximale transparantie inzake overlijdens die verband houden of misschien verband houden met Covid-19. Maar het lijkt erop dat sommige meldingen misschien overschat worden’, zo stelde de premier daar na afloop.
• Die vraag, ’tellen we ’te goed’?’ is al vaker teruggekomen. België staat immers bijzonder hoog in de ranking van gemiddeld aantal doden per inwoner. Dat heeft er mee te maken dat we ook doden buiten ziekenhuizen tellen, en daarbij nogal ‘ruim’ interpreteren wat coronadoden zijn en wat niet.
• Die aanpak staat in schril contrast met wat China, maar ook Rusland, Iran en vermoedelijk grote delen van de wereld doen: hun cijfers systematisch onderschatten of zelfs falsifiëren.
• Maar er is dus discussie, waarbij het er nu naar uitziet dat er een ‘andere methode komt’. Meteen een gevoelig politiek punt, want de vraag ‘of de crisis goed wordt aangepakt’, is uiteraard dé essentie van het huidige politieke debat. Cijfers zijn daarbij geen onschuldig middel.
• Onder experten is er geen overeenstemming. Marc Van Ranst stelde daarover dat hij het ‘dom’ vond om alle doden van rusthuizen, waarvan corona als overlijdensoorzaak wordt vermoed, mee te tellen. Maar Steven Van Gucht liet weten dat het de behandelende arts is, die de oorzaak van de dood beslist. ‘Die beoordeelt of het coronavirus een rol speelde bij het overlijden, zelfs niet noodzakelijk als hoofdoorzaak maar ook als extra factor die mee het overlijden verklaart.’
• Met de dagelijkse rapportering van de cijfers in de media, wordt het in elk geval nog een boeiend debat om te volgen: hoe zal België straks blijven cijfers vrijgeven.

Timing, timing, timing: Het is hét moment, moet de nucleaire sector gedacht hebben.

• Engie, de Franse energiereus die jaren superwinsten maakte met de Belgische kerncentrales, dringt er nu bij de regering op aan om de levensduur van hun kerncentrales te verlengen. Dat doen ze in een brief, die De Tijd kon inkijken.
• Die brief vertrekt van de hand van CEO Philippe Van Troeye en van voorzitter van de raad van bestuur Johnny Thijs. Die laatste zit ook in het GEES, het comité dat de exit uit de coronacrisis moet voorbereiden. Dat laatste roept meteen deontologische vragen op: kan een ‘expert’ die aangesteld is door de regering nu zomaar een andere pet opzetten en gaan lobbyen voor zijn eigen bedrijf?
• Maar Thijs dringt er dus op aan om Doel 4 en Tihange 3 open te houden: dat zijn de jongste kerncentrales en die moeten ‘stroomtekorten voorkomen’, het argument dat telkens maar herhaald wordt.
• Engie en haar voorzitter roepen nu de coronacrisis in om toch maar hun gelijk te halen: een energietekort als er een economische crisis is, dat zou gevaarlijk zijn. En, de prijzen kunnen zo lager gehouden worden, er is meer aanbod. Argumenten die straks het GEES dus moet aanhoren, waarin ook Thijs zetelt.
• Dat er een tekort aan aanbod is, kan alleen maar de verantwoordelijkheid zijn van de federale minister van Energie, Marie-Christine Marghem (MR). Die was jaren verantwoordelijk voor het vinden van alternatieven, om de kerncentrales te sluiten, maar zag nooit de politieke noodzaak in om daar écht op door te werken.
• Op Radio 1 schoof premier Wilmès meteen de zaak voor zich uit: ‘Het is nu echt niet het moment om daarover te gaan beslissen’, stelde ze. De kwestie is politiek dynamiet: de groenen kunnen nooit met een verlenging van de levensduur instemmen. Maar zij zijn wel nodig om een Vivaldi-regering te vormen. Onder meer N-VA, maar ook Egbert Lachaert (Open Vld) drongen al aan op zo’n verlenging.
• Overigens ook nét nu: het Niras, de instelling van de nucleaire industrie die het radioactief afval moet bergen, komt met een ‘bevraging‘. Ze willen, midden in de coronacrisis, weten wat ‘de Belg’ vindt van de opslag van radioactief afval. Ze zijn juridisch verplicht die bevraging te doen, en organiseren dat op hun website www.niras.be/sea2020. Niras wil dat afval, dat nog honderdduizend jaar radioactief blijft, onder de grond bergen.
• ‘Het kan niet dat ze, uitgerekend nu tijdens quarantaine, hun wil doordrukken zonder mogelijke alternatieven echt te onderzoeken’, zo reageert Tinne Van der Straeten (Groen) op Twitter.