Na de onverwachte renteverlagingen door de Fed en de Bank of England, stijgt de druk op de Europese Centrale Bank (ECB) om ook met anticrisismaatregelen te komen. Een klassieke renteverlaging is evenwel onmogelijk, omdat de Europese basisrente vandaag al op nul staat.
Christine Lagarde staat voor haar eerste grote test als voorzitter van de ECB. De hele financiële wereld gaat er al vanuit dat ze donderdag bij de geplande rentevergadering met steunmaatregelen voor het financiële systeem en de economie zal komen.
Zelf zou ze in een videoconferentie met de leiders van de 27 EU-landen gewaarschuwd hebben voor een nieuwe financiële crisis, meldt nieuwsdienst Bloomberg op basis van anonieme bronnen. Volgens Lagarde gaat Europa zonder gecoördineerde ingrepen tegen de coronacrisis een scenario tegemoet ‘dat velen van ons zal herinneren aan de grote financiële crisis van 2008.’
Centrale banken kunnen uiteraard de gezondheidscrisis rond Covid-19 niet oplossen. Van hen wordt verwacht dat ze de schadelijke economische en financiële neveneffecten indammen. Maar wat heeft de ECB, die onder Mario Draghi een nulrentebeleid voerde, nog in haar wapenarsenaal zitten?
1. Depositorente verlagen
Het belangrijkste tarief, de herfinancieringsrente, mag dan op 0 procent staan, toch heeft de ECB nog beperkte maneuvreerruimte voor rentebeleid. Al ruim een week gaan veel beleggers ervan uit de ECB een ander tarief gaat verlagen. Het gaat om de depositorente, de rente voor banken om hun cashoverschotten te parkeren.
De verwachting is dat Lagarde die gaat verlagen van -0,5 naar -0,6 procent, of misschien zelfs -0,7 procent. Dat komt neer op een hogere strafrente voor de banken wanneer ze cash bij de ECB stallen. Het moet de banksector aanzetten om meer kredieten te verlenen en zo de economie meer zuurstof te geven. De ECB kan de pijn voor sommige banken verzachten door meer soorten bankreserves vrij te stellen van die strafrente.
2. Geldinjectie via aankoop obligaties
De ECB kan ook geld in de economie pompen door haar maandelijkse inkopen van obligaties en andere effecten fors te verhogen. Er is ruimte om beleid te voeren. De limiet staat nu op 20 miljard euro per maand. In het recente verleden versoepelde de centrale bank dat al eens tot 30, 60 of 80 miljard euro. De centrale bank zou voor bepaalde types, bijvoorbeeld Italiaans staatspapier of bedrijfsobligaties van banken, een voorkeursbehandeling kunnen voorzien om zo gerichte stimulansen te geven.
3. De magische afkorting TLTRO
TLTRO staat voor ’targeted longer-term refinancing operations’. De ECB verstrekt dan langlopende kredieten aan de banken op voorwaarde dat die banken hun kredietverstrekking aan bepaalde doelgroepen, bedrijven of consumenten, uitbreiden. Veel economen verwachten dat de ECB donderdag zo’n specifieke steunactie op poten zal zetten voor de Europese kmo’s. Dat moet soelaas bieden voor de prangendste geldproblemen bij de kleine en middelgrote ondernemingen als gevolg van de coronacrisis.
4. Alles op maximum zettten: de ‘bazooka’
De ECB zou de markt kunnen verrassen met een ‘maxi-versie’ van alle bovenstaande maatregelen, bijvoorbeeld door de depositorente in een klap naar -0,75 procent te verlagen en het maandelijkse opkoopprogramma meteen naar 100 miljard euro te verhogen. Het zou een krachtig signaal zijn en Christine Lagarde de status van ‘superwoman’ geven. Maar ‘all in’ gaan houdt ook risico’s in. De ECB heeft dan geen kruit meer over voor de nabije toekomst.
De stuntrenteverlaging van de Fed had maar een zeer tijdelijk effect op de financiële markten. Dat zal volgens Carsten Brzeski, hoofdeconoom bij ING, een argument zijn voor de ECB om de zaken niet al te voortvarend aan te pakken en het grof geschut op stal te houden. Een grote bazooka zou ook in tegenstrijd zijn met het officiële bericht van de ECB op 2 maart, als reactie op de renteknip door de Fed. ‘We staan klaar om geschikte en gerichte maatregelen te nemen, die evenredig zijn met de onderliggende risico’s.’
5. Of gewoon niets doen?
Omdat de coronacrisis geen financiële wortels heeft en de beleidsrentes vandaag al historisch laag staan, valt er een redenering op te bouwen voor niet-interventie, wat zou betekenen dat de ECB haar monetaire beleid op geen enkele manier wijzigt. Maar dat lijkt geen optie. Na de noodingrepen van de Fed en de Bank of England staat niet de ECB niet alleen onder psychologische druk, de toegenomen renteverschillen met de dollar en het pond drijven ook de waarde van de euro omhoog, wat nadelig is voor de Europese export.
‘Hoewel er wellicht gegronde redenen zijn voor een ‘business as usual’-benadering, is het geen waarschijnlijk scenario’, schrijft Wolfgang Bauer van de Londense vermogensbeheerder M&G. in zijn vooruitblik. ‘De verwachtingen van de marktdeelnemers zijn hooggespannen. Die niet inlossen, zou verdere turbulenties op de financiële markten aanwakkeren.’