De massa’s zijn bang om hun economische status te verliezen in een hightech-economie waarin hun arbeid gewoonweg niet meer nodig is. Politici staan erbij en kijken er naar.
Drie politieke ideologieën wedijverden gedurende de twintigste eeuw voor de wereldsuprematie – het communisme, het fascisme en het liberalisme. In de late twintigste eeuw kroonde het liberalisme – gekenmerkt door democratie, ondernemerschap en individuele vrijheid – zich tot duidelijke winnaar. Maar in de 21ste eeuw lijkt het westerse liberaal-democratische systeem tegen haar eigen grenzen te botsen. De oorzaak, of liever de schuld daarvoor moet worden gezocht bij de informatietechnologie, schrijft de Israëlische historicus, filosoof en futuroloog Yuval Noah Harari in zijn boek 21 Lessen voor de 21ste eeuw.
Computertechnologie veranderde meer dan welke andere innovatie ook
Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw heeft computertechnologie onze wereld aantoonbaar meer veranderd dan welke andere innovatie ook. Maar ondanks de enorme impact die technologie op onze levens heeft, lijken de meeste politici ze nauwelijks te begrijpen, laat staan ze te beheersen.
Harari haalt als voorbeeld de financiële wereld aan. Computers hebben ons financiële systeem zo complex gemaakt, dat maar heel weinig mensen nog begrijpen hoe het werkt. Naarmate de artificiële intelligentie zich in de 21ste eeuw verder zal ontwikkelen, vergroot ook de kans dat we straks een stadium bereiken waarin geen mens nog in staat zal zijn iets van deze financiële data te begrijpen.
De gevolgen voor het politieke proces
Dat heeft grote en verontrustende implicaties voor ons politieke proces, schrijft de Israëliër. Stel u een toekomst voor waarin overheden moeten wachten op algoritmen om hen het groene licht te geven voor hun begroting of hun belastinghervorming.
Toch zetten weinig politici deze technologische disruptie bovenaan hun agenda. Tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, bespraken Donald Trump, noch Hillary Clinton de implicaties van automatisering voor jobverlies. De reikwijdte van technologie werd pas echt naar voren gebracht in de context van Clintons e-mailschandaal en de vermeende impact van sociale media op de verkiezingsuitslag.
© Getty Images
Brexit en Trump waren pas een begin
Overal in Europa lijkt deze stilte veel kiezers het vertrouwen in hun regeringen te doen verliezen. Het gewone volk in de westerse democratieën voelt zich steeds meer irrelevant in een vreemde, nieuwe wereld van artificiële intelligentie, globalisering en machine learning. De angst om irrelevant te worden heeft hen er in wanhoop toe gedreven de politieke macht die ze nog hebben te gebruiken vooraleer het te laat is. De politieke aardbevingen van 2016 – de Brexit in het Verenigd Koninkrijk en de verkiezing van Donald Trump in de Verenigde Staten – waren het werk van gewone mensen, die bang zijn door de wereld en zijn dominante liberale politieke systemen te worden vergeten. Deze populistische golf heeft zich ondertussen als een inktvlek over het ganse Europese continent uitgebreid.
In de twintigste eeuw maakten gewone arbeiders zich zorgen over het feit dat hun arbeid door economische elites werd uitgebuit. Vandaag zijn de massa’s veeleer bang om hun economische status te verliezen in een hightech-economie waarin hun arbeid gewoonweg niet meer nodig is.
© Getty Images
Grootste uitdaging ligt in het vinden van geschikte profielen
In dat verband publiceerde het World Economic Forum deze week haar jongste rapport inzake de toekomstige werkgelegenheid. Daarin wordt vermeld dat robots vanaf 2025 ruim 52% van de jobs voor hun rekening zullen nemen. Toch hoeft dat niet noodzakelijk tot massale werkloosheid te leiden, want volgens hetzelfde rapport zullen in die periode 75 miljoen jobs verdwijnen, terwijl er dankzij de robotica-revolutie 133 miljoen nieuwe jobs zullen worden gecreëerd, voor een positief saldo van 58 miljoen nieuwe werkplaatsen.
De grootste uitdaging ligt volgens de onderzoekers in het herscholen van arbeidskrachten en de opleiding van mensen die deze nieuwe jobs kunnen invullen, iets wat vandaag al zeer problematisch is.