Een groot aantal landen van de wereld torst een bijzonder hoge staatsschuld. Die financiële last weegt op de economie en de bewegingsruimte van de overheden, die door de problemen vaak in hun mogelijkheden worden beperkt. Toch is een belangrijk aantal economen, zoals Stephanie Keaton in de Verenigde Staten of Thomas Porcher in Frankrijk – van mening dat hoge staatsschulden in wezen geen fundamenteel probleem vormen.

Daarbij wordt door een aantal critici zelfs opgemerkt dat het concept vooral een politiek werkinstrument is om het gevoerde beleid tegenover de buitenwereld te verdedigen.

Onhoudbaar?

“De Verenigde Staten werden in 2017 met een staatsschuld van 20,5 biljoen dollar geconfronteerd,” aldus het magazine The Week. “Dat bedrag loopt trouwens nog steeds verder op.  Afgezien van een periode van vier jaar tijdens de economische boom twee decennia geleden, kende de Amerikaanse regering sinds het eind van de jaren zestig van de voorbije eeuw elk jaar een begrotingstekort.”

“De staatsschuld was toen iets groter dan de totale Amerikaanse economie. Over tien jaar zal de Amerikaanse staatsschuld meer dan 30 biljoen dollar bedragen. Janet Yellen, voormalig voorzitter van de Federal Reserve, waarschuwde dan ook dat de groeiende schuldenlast uiteindelijk onhoudbaar dreigt te worden.”

“De schulden moeten in principe ooit, met inbegrip van een rente, worden terugbetaald,” erkent The Week. “Wegens de historisch lage rentevoeten bleek dat in de periode voor 2018 geen cruciaal probleem. De Verenigde Staten dienden vorig jaar 276,2 miljard dollar rente te betalen. Dat bedrag vertegenwoordigde 6,8 procent van het totale federale budget.”

“In het midden van de jaren negentig van de voorbije eeuw liep dat cijfer op tot meer dan 15 procent. Wanneer echter het programma met economische stimulansen wordt afgesloten, zullen de rentevoeten opnieuw oplopen. Het Congressional Budget Office (CBO) verwacht dat de rentelasten over een periode van tien jaar nagenoeg een verdrievoudiging zullen kennen.”

“Daardoor zou de Amerikaanse regering uiteindelijk meer geld moeten reserveren voor de betaling van intresten dan voor landsverdediging,” beklemtoont het magazine. “Toch blijkt niet iedereen zich echter over het probleem grote bekommernissen te maken. Daarbij wordt opgemerkt dat de staatsschuld belangrijke investeringen heeft mogelijk gemaakt.”

“Bovendien kan men onmogelijk een vergelijking maken met de schulden van de gezinnen. In principe heeft een regering immers de mogelijkheid om extra geld te drukken. De overheid heeft in theorie ook een onbepaalde periode om zijn financiële verplichtingen af te lossen.”

Relevant?

“Sommige economen voeren aan dat budgettekorten en staatsschuld uitermate irrelevant zijn,” aldus The Week. “Daarbij wordt opgemerkt dat de inflatie het enige obstakel vormt dat de regering ervan zou kunnen weerhouden om zoveel geld te creëren en uit te geven als noodzakelijk of wenselijk wordt geacht.”

“Ook de econome Stephanie Kelton, een voormalig adviseur van de Amerikaanse senator Bernie Sanders, benadrukte eerder al dat de staatsschuld niet als een nationale crisis mag worden bestempeld. Veel problematischer is volgens Kelton dat in de Verenigde Staten 21 procent van alle kinderen in armoede leven.”

Daarbij wordt ook gewezen naar de houding van de politiek tegenover de staatsschuld. “Elke partij die in de oppositie terecht komt, heeft zware kritiek op de staatsschuld, maar wanneer men de macht in handen krijgt, wordt het budgettekort verdedigd als een noodzakelijk instrument om de economie te redden.”

Een gelijkaardig standpunt wordt ook gehanteerd door de Franse econoom Thomas Porcher, die gewag maakt van de dubbelzinnig discours. “Wanneer een belastingverlaging voor de rijkere klasse wordt doorgedrukt, blijkt de staatsschuld geen enkel probleem,” zegt hij. “Wanneer daarentegen in openbare voorzieningen moet worden geïnvesteerd, wordt aangevoerd dat het geld niet aan het plafond groeit.”

“In principe is er een eenvoudige manier om de staatsschuld af te bouwen,” benadrukt The Week. “Door de introductie van zwaardere belastingen kunnen immers de staatsinkomsten worden verhoogd, terwijl door een beperking van de uitgaven besparingen kunnen worden gerealiseerd. De kiezer houdt echter niet van belastingen en besparingen. Politici die op een herverkiezing aansturen, zullen deze maatregelen dan ook zoveel mogelijk proberen te vermijden.”

Er wordt nog wel op een potentieel gevaar gewezen. “Een gedeelte van de overheidsschulden is immers in handen van buitenlandse partijen,” aldus The Week. “Wanneer de kredietrating van een land zou worden verlaagd, dreigt de terugbetaling van de lening en de intresten gevoelig duurder te zullen worden.”