Er komt kritiek van verschillende klimaatactiegroepen op het Vlaamse regeerakkoord. De doelstellingen rond klimaat zouden niet ambitieus genoeg zijn, is te horen. De nieuwe Vlaamse regering maakt zich sterk dat het tegendeel waar is.

Key takeaways

• In het Vlaamse regeerakkoord staat heel wat over klimaat, maar ‘betaalbaarheid’ is een argument om een aantal maatregelen af te zwakken.
• Het gevolg is dat Vlaanderen lagere ambities heeft in het terugdringen van uitstoot dan Europa oplegt.
• Natuurorganisaties reageren verbolgen, terwijl minister Melissa Depraetere de beslissingen verdedigt.

Genoteerd: Er staat heel wat over klimaat in het regeerakkoord.

• “De gevolgen van de klimaatverandering laten zich voelen”, staat in de inleiding van het regeerakkoord. De nieuwe Vlaamse regering is zich dus bewust van de uitdagingen. Maar klimaat mag niet ten koste van alles gaan, zo is ook te lezen. “We leggen de lat hoog voor onze klimaatambities, maar waken erover dat de doelstellingen voor alle Vlamingen haalbaar en betaalbaar blijven”.
• De tekst spreekt onder meer over “waterwegen in topvorm houden” en “zuurstof aan de bossen geven”. Maar een oude N-VA-mantra over jobs is ook niet ver weg: “We zien de klimaatuitdaging als een motor voor innovatie en tewerkstelling”.
• De doelstelling is om het klimaatakkoord van Parijs als leidraad te blijven houden. De opwarming van de aarde moet beperkt blijven tot onder 2 graden Celsius. werd daar overeen gekomen. Het liefst ligt de lat zelfs op 1,5 graad opwarming.
• Dat klimaatakkoord stelt de inperking van broeikasgasuitstoot voorop. De vorige Vlaamse regering worstelde echter met het stikstofakkoord na boerenprotesten en zag de Europese Natuurherstelwet strenger worden. In de ontwerptekst van minister Zuhal Demir (N-VA) was al een soort ‘klimaatpauze’ te lezen, en die staat ook in de uiteindelijke tekst.
  • “Na een legislatuur met bijzonder veel Europese regelgeving rond energie en klimaat is het tijd om deze wetgeving om te zetten vooraleer er bijkomende Europese regelgeving wordt opgemaakt”, staat er in het regeerakkoord.

47 of 40 procent reductie?

Concreet: Europa vraagt een grotere reductie van stikstof dan Vlaanderen zal opleggen.

• De ‘klimaatpauze’ wordt nog het treffendst geïllustreerd door een Europese norm die stelt dat de uitstoot in niet-ETS-sectoren, industrie en energie niet meegerekend, met 47 procent moet verlagen in 2030 ten opzichte van 2005. Maar Vlaanderen wil voorlopig maar tot 40 procent gaan.
  • “Als blijkt dat we die 40 procent kunnen halen, dan zal Vlaanderen zijn klimaatambitie voor 2030 optrekken richting 47 procent”, zegt het regeerakkoord.
• Maar zelfs die 40 procent is moeilijk haalbaar. Tussen 2005 en 2022 daalde de broeikasgasuitstoot in Vlaanderen maar met 17 procent, rapporteert Statistiek Vlaanderen. Met andere woorden: op 17 jaar tijd werd er 17 procent vooruitgang geboekt. Nu zou Vlaanderen op 8 jaar tijd nog eens 23 procent minder moeten uitstoten om de eigen doelstelling te halen.
• Die Europese norm van 47 procent is bindend, maar het is normaal dat er ook tekorten worden afgekocht. Mogelijk wordt dat dus meer dan de resterende 7 procent, afhankelijk van het doel dat Vlaanderen weet te halen. De vraag is hoeveel geld de regering daarvoor wil uittrekken. Overigens stellen zowel Brussel als Wallonië nog altijd een vermindering van 47 procent voorop.

Renovatieplicht wordt beperkt

De details: De verminderde ambities hebben vooral te maken met renovatie en verkeer.

• De renovatieplicht wordt afgezwakt, besliste de regering. Wie vandaag een energieverslindende woning met label E of F koopt, moet die binnen de vijf jaar renoveren totdat die minstens een EPC-label D krijgt. Daar mag de renovatie stoppen: het is niet meer verplicht om uiteindelijk te streven naar energielabel A.
  • De nieuwe Vlaamse minister van Energie, Melissa Depraetere (Vooruit), stipt aan dat de regering “het betaalbaar wil houden voor de mensen”. Volgens haar is het beter om te focussen op de slechtst presterende huizen. “We gaan een turbo zetten op de slechtste labels, E en F, en zorgen dat we daar massaal mensen gaan helpen en gaan renoveren”. Zo komt er bijvoorbeeld een extra financiering onder de noemer ‘Mijn Verbouwlening’, wat groepsaankopen moet versterken.
• Bij mobiliteit valt op dat de Vlaamse regering de premie van 5000 euro voor de elektrische wagen afschaft en dat Vlamingen met een EV straks ook verkeersbelasting moeten betalen. Het moment waarop je geen auto op fossiele brandstof mag kopen, werd opgeschoven van 2029 naar 2035. En in steden als Antwerpen en Gent komt er geen verstrenging van de lage-emissiezone.
  • Ook hier is ‘betaalbaarheid’ het grootste argument. Elektrische auto’s blijven duur, en mensen moeten daarom langer de tijd krijgen om te sparen voor ze verplicht moeten overstappen, is de redenering. Ondertussen hoopt de regering dat door innovatie EV’s goedkoper worden.

“Geen eerlijke communicatie”

De reacties: Milieuorganisaties zijn ronduit vernietigend over de klimaatplannen.

• “Als zelfverklaarde underdog wil Vlaanderen vooral af van Europese afspraken en doelstellingen, in plaats van de problemen onder ogen te zien en oplossingen te bieden”, klinkt het bij de Bond Beter Leefmilieu. Beleidscoördinator Benjamin Clarysse spreekt tegenover de VRT klare taal. “Alle signalen staan op rood voor de leefmilieu-, klimaat- en natuurdoelstellingen, maar nog heeft deze ploeg de les blijkbaar niet geleerd”.
• Uit de federale politiek komt kritiek vanaf het kabinet van ontslagnemend minister Zakia Khattabi (Ecolo): “Waarom communiceert de nieuwe Vlaamse regering niet eerlijk dat ze met de huidige beleidsmix niet aan de -40 procent geraakt en het regeerakkoord niet de maatregelen bevat om er te raken”, schrijft Khattabi’s hoofd communicatie, Matthias Bienstman, op X.
• Professor Bouwtechniek Nathan Van Den Bossche noemt de afgeschafte renovatieplicht “beschamend”. Volgens hem is het halen van energielabel D niet zo moeilijk. “Het lijkt erop dat de Vlaamse regering alle ambities overboord gooit op deze manier”.
• Ook Greenpeace verwijt de nieuwe regering een gebrek aan ambitie op klimaatvlak. “Deze nieuwe regering ademt nul ambitie uit. Dit akkoord rolt de rode loper verder uit voor de industrie- en agrolobby”, klinkt het daar.
• Depraetere bijt van zich af in De Afspraak. Het Vlaamse beleid rond klimaat is “superambitieus”, zegt ze. “Het gaat over 5 jaar en er kan van alles gebeuren”.