Als Russisch gas niet langer beschikbaar zou zijn, zou de Europese gasmarkt instorten, zegt Jean-François Cirelli, een deskundige uit de sector. De betrokken landen zouden zich dan geen gas meer kunnen veroorloven, aangezien de prijzen door een enorm tekort zouden exploderen.

“Europa riskeert een Lehman Brothers van de energie te worden” als Rusland de gastoevoer stopzet, zegt Jean-François Cirelli, voormalig voorzitter van Gaz de France, die ook hoge functies heeft bekleed bij Engie en Uniper (en momenteel voorzitter is van Blackrock in Frankrijk, België en Luxemburg), in een interview met het Franse zakenmedium Les Echos.

De vraag “wat zou er gebeuren als Poetin de gaskraan dichtdraait” is er een die regelmatig in het nieuws komt. In een poging om ze te beantwoorden, ziet Cirelli er een ontwrichting van de gasmarkt in Europa in. Die zou volgens hem vergelijkbaar zijn met wat er op Wall Street gebeurde toen het faillissement van Lehman Brothers werd aangekondigd, het beginpunt van de crisis van 2008.

Dat komt omdat de markten bijzonder gespannen en volatiel zijn, zo analyseert de specialist. Het echte risico is dat Europa komende winter zonder gas komt te zitten. De reserves zijn leeg en zullen naar verwachting tegen die tijd niet zijn aangevuld, aangezien Europa al heeft aangekondigd de invoer van Russisch gas, zijn belangrijkste leverancier, tot het einde van het jaar sterk te zullen beperken.

Deze vrees voor de continuïteit van de voorziening wakkert de prijzen dus aan, hoewel er in werkelijkheid nog steeds gas naar het Westen stroomt, zelfs meer dan voor de oorlog, voegt de deskundige eraan toe (en hetzelfde geldt voor olie); een situatie die “absoluut ongehoord” is. De markten zijn dus meer gebaseerd op angst dan op de realiteit.

Instorting van de markt?

Wat als de vrees van de markt wordt bevestigd? Als er een Europees embargo valt, of als Poetin de kraan daadwerkelijk dichtdraait, zou de markt instorten, legt Cirelli uit, net als tijdens het faillissement van Lehman Brothers. “De prijzen zouden de pan uit rijzen, de liquiditeit zou instorten. We zouden ons in een situatie van ontwrichting bevinden. Met één groot verschil: er is geen Europese Centrale Bank voor Energie om in te grijpen en de catastrofe te voorkomen.”

Het eerste gevolg van een afsluiting zou natuurlijk een tekort aan gas zijn. De prijzen voor de resterende gasbronnen zouden dan logischerwijze exploderen. Leveranciers zouden het zich niet eens kunnen veroorloven het gas te kopen, niet in het minst wegens “margin calls”, een soort voorschot of garantie die moet worden betaald op leveringscontracten (die altijd in de toekomst liggen). De prijzen zijn zo volatiel dat 70 procent van de prijs wordt geëist, in plaats van de gebruikelijke 10 procent, legt de deskundige uit.

Kopers zien een gebrek aan liquiditeit. In de herfst kon Uniper, een Duitse leverancier, niet betalen en moest een staatsbank bijspringen, herinnert Cirelli zich. Als één speler echt niet zou kunnen betalen, zou dat een sneeuwbaleffect hebben op de hele sector.

Voor de deskundige zou het dus nodig zijn een soort overheidsinterventie op te zetten om ervoor te zorgen dat er liquiditeit beschikbaar is. Maar hebben regeringen wel de middelen om zo’n reserve op te bouwen? De stijgingen van de energieprijzen vreten nu al in de overheidsbegrotingen, met name in de vorm van uitgaven of steun zoals btw-verlagingen of zelfs prijsplafonds.

(am/ns)