Een wat geïsoleerde Frank Vandenbroucke, minister van Volksgezondheid, blijft duwen op de urgentie van de covid-situatie. Daarbij schermt hij met de opnames van 426 nieuwe patiënten in het ziekenhuis het afgelopen weekend. Maar opvallend, premier Alexander De Croo (Open Vld) loste zijn minister vrijdag wat: hij ging niet mee in de roep om te verstrengen. ‘Keep calm and carry on’, is het devies op de Zestien tegenwoordig. Daarmee is de tandem tussen premier en vicepremier wat gebroken. Ben Weyts, Vlaams minister van Onderwijs, kreeg vrijdag ‘huiswerk’ mee, maar beet tijdens het weekend fel van zich af.

In het nieuws: ‘Uiterst bezorgd, verontrust, over de algemene evolutie van de cijfers’, dat is Vandenbroucke vanmorgen.

De details: De machtsverhoudingen zijn de afgelopen dagen toch wat opgeschoven.

• ‘Het is niet aan mij om punten te geven’, zo stelde Vandenbroucke vanmorgen op Radio 1 op de strikvraag die aan ‘meester Frank’ gesteld werd aan, of ‘Ben Weyts (N-VA) en de andere onderwijsministers het goed hadden gedaan, hoeveel punten ze kregen na hun ‘huiswerk’ van vrijdag?’
• Het was opvallend hoe Vandenbroucke plots zalfde en het conflict vermeed: ‘Het lijken me wel goede maatregelen; we zijn bondgenoten om de scholen open te houden‘, zo stelde hij vanmorgen. Een hele metamorfose ten opzichte van diezelfde vicepremier van vrijdag.
• Toen toonde Vandenbroucke zich op het Overlegcomité erg strijdvaardig: de druk om de scholen toch nog een weekje vroeger te sluiten werd daar stevig opgevoerd. Plots hingen termen als ‘een afkoelingsweek’ en ‘afstandsonderwijs’ weer in de lucht. En Vandenbroucke legde daarbij de anderen ook verschillende keuzes op: ofwel de avondklok vervroegen, ofwel de contactberoepen weer dicht, ofwel opnieuw handelszaken sluiten, of toch maar de scholen aanpakken.
• Het leverde een heftige woordenwisseling op (voor zover dat kan in een digitale vergadering) tussen Vandenbroucke en Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president. Want met z’n scherpe uitval naar het onderwijs kwam Vandenbroucke uiteraard op het terrein van de Vlaamse regering: onderwijs. En laat op die post nu net de scherpste N-VA’er in de Vlaamse regering zitten: als er dus één ding is dat Jambon wilde vermijden, was het een ‘dictaat’ vanuit dat Overlegcomité. En overigens zat Pierre-Yves Jeholet (MR), de minister-president van de Franse Gemeenschap, op diezelfde lijn: het zijn de deelstaten die over Onderwijs beslissen.
• De versies lopen wat uiteen over wat er precies is gezegd. Onder meer in La Libre reconstrueerde men het volgende: ‘Frank, de waarheid, dat is niet uw waarheid, dat is de Pravda niet hé‘, zo zou Jambon gesneerd hebben, en gespeeld met een verwijzing naar het legendarische communistische partijblad in de USSR. Vanmorgen ontkende Vandenbroucke dat conflict: ‘Ik ben niet geclasht met meneer Jambon, we zijn bondgenoten, we moeten dat virus samen te lijf gaan.’
• Maar toch ontkent niemand dat het een felle discussie was, die ging over de these dat scholen de ‘motor van de besmetting‘ geworden zijn of niet. Daarbij wijst men er vanuit de deelstaten fijntjes op dat er gewoon veel meer getest wordt op scholen, die dan vervolgens geviseerd worden.
• Maar feit is dat verschillende bronnen achteraf stellen dat het niet helemaal goed voorbereid was, dat het een gespannen sfeer was, en vooral, dat premier Alexander De Croo (Open Vld) voor het eerst zijn ‘schaduwpremier’ Vandenbroucke wat loste. Tot nu toe zaten beiden altijd op dezelfde, harde lijn. Maar de premier heeft duidelijk geen zin om ten eeuwige dagen in het wiel van Vandenbroucke te blijven zitten.
• Vandenbroucke zelf was er vrijdag niet over te spreken. Letterlijk: ‘Dit is ongetwijfeld niet ons laatste rendez-vous. Meer heb ik daar eigenlijk niet aan toe te voegen’, zo stelde hij, waarna hij verdween, zonder beschikbaarheid voor interviews.

Belangrijk om te noteren: De koers van de Zestien verandert niet, zelfs al moet de premier daardoor Vandenbroucke even wat losser laten.

• ‘Keep calm and carry on‘, is tegenwoordig het devies in de Zestien. Daar stelt men vast dat heel Europa de afgelopen weken zowat ten onder ging aan hysterie, onder meer rond het AstraZeneca-vaccin. Maar in Frankrijk (met vier weken lockdown voor Parijs), Italië (lockdown tot na de Paasvakantie) en een pak Duitse steden is men fel verscherpt. Vanmorgen overlegt Angela Merkel in Duitsland met de deelstaten.
• De cijfers voor de Europese economie, bij een dreiging van een derde golf, zijn meteen navenant. Bij ING verlaagden ze de vooruitzichten van een economische krimp van 0,8 procent in Q1 van 2021 naar een contractie van nog eens 1,5 procent. En voor heel 2021 verlaagde zakenbank Berenberg de vooruitzichten van 4,4 procent groei voor de eurozone naar 4,1 procent. Elke maand uitstel van de heropening kost ongeveer 0,3 procent groei per jaar. Ter vergelijking: in de VS stevent men af op een jaargroei van 6,5 procent.
• In België wil De Croo vooral zoveel mogelijk rust: diezelfde standvastigheid die ze al weken tonen, met niet te veel paniekvoetbal in de ene richting, maar ook niet in de andere. ‘Aan hysterische emo hebben we niets. Rustig blijven. We moeten de komende zes weken doorkomen. Het zal nijpen. Maar als we geen stommiteiten doen, lukt het wel’, zo stelt men in kringen rond de premier.

Het effect van vrijdag: Een ontketende Ben Weyts diende Vandenbroucke van antwoord.

• De deelstaten kregen dus vrijdag ‘huiswerk’ mee. Maar dat werd handig omgebogen door Ben Weyts en z’n Waalse collega van de PS, Caroline Désir. Hun basishouding was heel simpel: het is niet aan de federale regering om ons te komen zeggen wat wij met onze gemeenschapsbevoegdheden moeten gaan doen. Niet toevallig zijn het N-VA en PS die de departementen bemannen: de reflex zit toch eerder regionaal dan federaal.
• Op een assertieve persconferentie gisteren kwamen ze met een hele reeks maatregelen, maar vooral met wat ze niet gingen doen: ‘Geen afkoelingsweek, geen afstandsonderwijs.’
• Daarbij schermden Weyts en Désir met het feit dat ze ruimschoots advies hadden ingewonnen bij de experten. ‘Als ik van iemand goedkeuring moet krijgen, dan is het in eerste instantie van de virologen, en die heb ik’, zo stelde Weyts, alweer met een sneer naar het federale niveau.
• ‘Vrijdag nemen ze op federaal niveau amper maatregelen, behalve op de trein verplicht bij het raampje gaan zitten. Allez dan. Laat iedereen maar voor de eigen deuren vegen. Nu goed, de maatregelen op de scholen zijn niet prettig, maar we moeten erdoor’, zo sprak Weyts ook vanmorgen op Radio 1 zijn assertieve taal.
• Tegelijk boog hij ook de discussie in zijn voordeel, door alweer te pleiten voor een prioritaire vaccinatie van de leerkrachten. Die eis deelt de minister uiteraard met de onderwijsbonden: het maakt hem dus wel populair bij het onderwijzend personeel. Dat hij tegelijk daarmee z’n collega-minister in de Vlaamse regering Wouter Beke (CD&V) wat in z’n hemd zette, was dan maar collateral damage.

Is daarmee de discussie voorbij? Allerminst.

• Deze week is alweer een nieuw Overlegcomité gepland. En vanmorgen was Vandenbroucke dus opnieuw toch alarmistische berichten aan het geven.
• ‘We moeten toch uiterst bezorgd over de algemene evolutie van de cijfers. Er zijn dit weekend 426 mensen in het ziekenhuis opgenomen. Da’s een heel nieuw klein ziekenhuis dat vol ligt. Dat cijfer lag nog op 263 opnames twee weekends geleden. Het gaat ook om steeds jongere mensen. We moeten dus alles uit de kast halen om de besmettingen te doen dalen.’
• En meteen gaf hij ook een duidelijk, niet mis te verstaan signaal: ‘Het blijft onze gezamenlijke ambitie om de scholen na de paasvakantie volledig én duurzaam te heropenen, en de horeca op 1 mei, maar dan moeten we met zijn allen, in alle sectoren, alles uit de kast halen.‘
• Het belooft dus opnieuw een ‘spannende’ week te worden in de covid-saga (voor wie het nog echt allemaal wil volgen). Want een ‘zalvende’ Vandenbroucke geeft zich daarom nog niet zo snel gewonnen…

Om te volgen: De discussie over zitjes aan het raam in de trein loopt.

• Vrijdag besliste het Overlegcomité dat voortaan enkel aan het raampje iemand mag zitten in treinwagons, die ‘onderweg zijn naar toeristische bestemmingen’. Maar die maatregel levert een hoop miserie op.
• Om te beginnen even duiding over de oorsprong van die beslissing. Die komt er op vraag van de Kust-burgemeesters, die de toevloed van toeristen, opeengepakt in drukke wagons, naar hun gemeenten met lede ogen aanzien. En zeker de lokale gouverneur Carl Decaluwé is al erg vocaal geweest: de NMBS moet maatregelen nemen.
• Vandaar dus plots die beslissing. Alleen, hoe die dan precies zal werken, en wat ’toeristische bestemmingen’ zijn, is nog niet duidelijk. Vrijdag werd die maatregel wel aangekondigd, maar vandaag weet het kabinet van Georges Gilkinet (Ecolo), minister van Mobiliteit, nog altijd niet goed hoe het precies zal werken.
• Kinderen mogen wel naast hun begeleider zitten, maar in principe dus geen mensen meer naast elkaar, vanaf de paasvakantie.

Na het feestje: Sp.a werd Vooruit: wat onthouden we?

• Het was al bijna zes maanden aangekondigd, dus verrassend was de lancering op zich niet. Maar de aankondigingsspeech had wel iets origineel, zij het in een licht psychedelische omgeving: Rousseau stond in een virtueel veld van klaprozen, bij een ondergaande zon en dus rode gloed, om daar onder gedempte muzikale begeleiding z’n toespraak te houden. Socialistische partijvoorzitters speechten ooit anders.
• De oproep van Rousseau om te participeren was interessant: hij wil van zijn partij (excuseer, tegenwoordig dus ‘beweging’) een permanent platform maken, waarin voorstellen met de leden worden afgetoetst en men ook inspraak krijgt over wat in het Parlement aan bod komt. Elke maand kiest men ministens één parlementaire vraag die vanuit de basis komt.
• Dat soort participatieve modellen is niet nieuw, onder meer de Vijfsterrenbeweging in Italië werkt met een doorgedreven model. Maar Vooruit lijkt wel de eerste partij die in België dat soort zaken systematisch in praktijk gaat brengen. Daarvoor bouwt de partij ook aan een app, die tegen de zomer klaar moet zijn, om rechtstreeks met de leden te kunnen communiceren.
• Opvallend was hoe Rousseau felicitaties kreeg voor de schermen (een pak Vivaldi-voorzitters wensten hem en de partij via Twitter alle geluk), maar hoe tegelijk in de wandelgangen de kritiek weerklinkt. Meest voorkomend, bij andere partijvoorzitters, is de sneer ‘dat het inhoudelijk toch allemaal maar weinig voorstelt‘.
• ‘Marketingboy’ of ‘één en al imago‘ zijn kritieken die al eerder over Rousseau gezegd zijn. Maar feit is wel dat de socialisten hiermee toch zowel Open Vld als CD&V een stapje voor zijn om zichzelf in dat centrum een (nieuwe) plek te geven. Want ook bij de liberalen en de christendemocraten denkt men hard na over een hertekening van het landschap en een transformatie van de partij.
• Bovendien is het iets te makkelijk om het fenomeen van Rousseau af te doen als ‘een laagje marketing-vernis’: het is wel degelijk zo dat de twintiger zijn partij intern helemaal hertekend heeft, de afgelopen maanden. Daarbij valt op dat Rousseau ooit zelf een partijsoldaat was die in de onderste regionen meedraaide, en zo ook een aantal zaken met eigen ogen zag mislopen. ‘How not to win elections‘ was een nota die hij graag eens wilde schrijven over hoe het er aan toeging binnen zijn partij.
• Dat de provinciale niveaus zijn afgeschaft, dat er binnen de partij veel kortere communicatielijnen zijn, en bovendien dat de richtlijnen vanop het partijhoofdkwartier veel duidelijker zijn: het is allemaal niet de grote vernieuwing, maar wel essentieel voor een partij die van oudsher wel wat directieven en autoritaire leiding gewoon is.
• Het ambitieniveau is daarbij niet min. Hoe dan ook voor zijn partij, ‘waar hij weer een aanvalsmachine van wil maken, die verkiezingen wint’, maar vooral, opvallend, voor ‘het land’, voor heel de maatschappij.
• In z’n speech lanceerde Rousseau de strijdkreet om ‘van ons land het beste ter wereld te maken‘. ‘Dat is de vraag die ik vandaag stel aan elk van jullie. En sinds corona is die vraag belangrijker dan ooit.’
• Dat doet een beetje denken aan het voluntarisme van paarsgroen onder Guy Verhofstadt (Open Vld), die het concept van de ‘modelstaat’ introduceerde in 1999, toen hij begon aan z’n klus als premier. Die moest ‘het antwoord op de Belgische ziekte’ worden. Acht jaar later bleef van dat concept nauwelijks iets over, behalve hoongelach voor de premier. Om maar te zeggen: dergelijk ambitieniveau is niet zonder risico in de Belgische politieke context.
• Maar dat risico wil Rousseau graag nemen. Hij opereert daarbij nog altijd vanuit de logica dat de voormalige sp.a op haar absolute bodempeil terecht was gekomen op 26 mei 2019: de enige weg, is die naar omhoog. Als men maar het nodige lef toont.

• Ook genoteerd overigens: het nieuwe logo van de partij. Een modernistische versie van de socialistische roos, maar voor wie een beetje van slechte wil is, is er toch een parallel te zien met een ander, donkerder tijdperk. De term ‘sostika’ valt hier en daar, met de knipoog.