In Argentinië is zondag Alberto Fernandez (rechts op de foto) tot nieuwe president gekozen. Hij volgt in december de centrumrechtse Mauricio Macri op. Deze laatste kwam 4 jaar geleden aan de macht. Hij maakte daarbij een einde aan twaalf jaar socialistisch bewind, waarvan de Kirchnerdynastie de exponent werd. Maar nu komen de zogenaamde ‘Peronisten’ opnieuw aan de macht. Cristina Fernandez de Kirchner (links), die samen met haar man tussen 2003 en 2015 het land al leidde, komt terug als vice-president.

Samen met Fernandez en Fernandez is dus ook het Peronisme terug. Een beweging die haar naam ontleent aan de mythische figuur van Juan Domingo Perón, die na de staatsgreep van 1943 door een groep militairen waartoe hij behoorde, tussen 1946 en 1974 driemaal tot president werd gekozen. Hij introduceerde een mix van sociale rechtvaardigheid en nationale soevereiniteit, maar zorgde er vooral voor dat tegen die achtergrond een cultus ontstond waarbij zijn persoon centraal stond. Ook zijn echtgenote Eva Perón-Duarte droeg bij aan zijn populariteit, met name wat betreft de emancipatie van de vrouw en de sociale rechtvaardigheid.

Het Peronisme kreeg door de jaren heen verschillende facetten, met zowel een links als een rechtse strekking. Zo leidde president Carlos Menem tussen 1989 en 1999 een neoliberaal beleid, terwijl Cristina en Néstor Kirchner tussen 2003 en 2015 pleitten voor een sterk interventionisme van de staat in de economie en een politiek van proactieve sociale integratie.

Wat is Peronisme?

Het Peronisme kent een reeks gemeenschappelijke kenmerken: het streven naar populisme door de afwijzing van het kapitalisme en communisme, de verdediging van de industrialisering tegen grootgrondbezitters, controle over de export, krachtige (door de staat gecontroleerde) vakbonden, aandacht voor volksgezondheid en onderwijs, welzijn, internationale neutraliteit en commerciële en politieke integratie van de Zuid-Amerikaanse partners.

Toch houden Peronisten het liefst bij woorden, eerder dan bij daden. In zijn boek ‘La sociedad complice’ (‘De medeplichtige maatschappij’) schrijft auteur en econoom José Luis Espert, die vooral bekendheid verwierf als voorstander van het economisch liberalisme, dat “Argentinië wordt gekenmerkt door een gebrek aan competentie, een binnenlandse markt die een exponent is van een inefficiënte nationale industrie, waarbij de consument de prijs betaalt voor de staatsinterventie”.

Argentinië: from hero to zero

Tot 1947 rangschikte Argentinië steevast bij de 15 rijkste landen ter wereld pro capita. Vandaag staat het land op een weinig begerenswaardige 61ste plek. Macri wekte even de hoop het land op een nieuw pad te kunnen brengen. Maar de peso daalde sterk in waarde en de inflatie is oncontroleerbaar. Inmiddels leeft meer dan een derde van de bevolking in armoede. Macri moest recent een noodkrediet van 57 miljard dollar aanvragen bij het Internationaal Monetair Fonds – de grootste lening die het IMF ooit verstrekte.

De keuze voor Fernandez en Kirchner is er dan ook een tussen de pest en de cholera. Verwacht wordt dat het land opnieuw een genereus subsidiesysteem voor de armen introduceert, iets wat onder Macri was afgebouwd.

Tegenstanders beschuldigen Peronisten vooral van cliëntelisme. Het was net dat waarvoor Mauricio Macri de Argentijnen wilde beschermen. Ook Cristina Kirchner moet zich straks voor een rechtbank verantwoorden voor zelfverrijking. Maar ze ontkent alles. Macri was altijd al zo goed als kansloos. Een recessie, een schuldencrisis en de inflatie wogen de afgelopen twee jaar zo zwaar op de Argentijnse middenklasse  dat geen enkele zittende president een kans zou hebben gemaakt.

Balans in Latijns-Amerika kantelt

De overwinning van Fernandez doet de politieke balans in Latijns-Amerika opnieuw kantelen. In twee van de grootste economieën – Mexico en Argentinië – zijn nu linkse leiders aan de macht. Rechtse machthebbers in Chili en Ecuador staan inmiddels onder hevige druk om markthervormingen terug te draaien.

Fernandez heeft al gezegd de banden met linkse collega’s in Mexico en Bolivië opnieuw te willen versterken. De Braziliaanse president Jaïr Bolsonaro noemt Fernandez ‘een rooie bandiet’. Hij heeft geen plannen om hem te feliciteren met zijn overwinning. Een confrontatie tussen de leiders van Zuid-Amerika’s twee grootste economieën voorspelt weinig goeds voor het Mercosur-handelsblok.