De hype rond 5G loopt al maanden de spuigaten uit. Toch is het nieuwe netwerk een fundamentele technologie. Een snelcursus in het waarom en hoe van 5G.

2019 was het jaar waarin elektrische deelsteps onze steden veroverden. Deelstepstart-ups haalden gigantische hoeveelheden geld op, het Amerikaanse Bird meer dan 600 miljoen dollar, het Estse Bolt 300 miljoen en het Nederlandse Dott 50 miljoen. En met dat geld stuwden ze hordes van die dingen naar onze steden, waar ze gretig gebruikt werden. Snel kwam er ook een tegenreactie. Overheden klaagden dat deelsteps opstapelden in hun straten, het aantal ongevallen ermee steeg exponentieel en experts twijfelden eraan of deze snelle driewielers echt zo duurzaam waren.

Minder bekend is dat dit simpelweg onmogelijk was zonder 4G. In het stuur van elke deelstep zit namelijk een simkaart, die de step met het internet verbindt en cruciale taken uitvoert zoals de ontgrendeling. De bedrijven die miljoenen ophalen, de gebroken botten van steprijders en de overlast in steden hadden nooit bestaan zonder het draadloze netwerk erachter. De toekomst van onze mobiliteit hangt dus niet alleen af van hippe start-ups en durfkapitaal, maar ook van antennes, kabels en basisstations.

Daarom besloot ik een boek over 5G te schrijven. Ik ben namelijk een freelancejournalist die heel vaak rond start-ups werkt, bedrijven zoals Bolt, Bird en Dott. Ik praat met hen over hun businessplan, over durfkapitaal ophalen en over exponentiële groei. Maar heel vaak zie ik hoe we de infrastructuurlaag daarachter vergeten. En dat net op een moment dat we die laag helemaal vernieuwen. 5G is de nieuwe generatie van mobiel internet die stilaan overal ter wereld uitgerold wordt, en ze belooft tot honderd keer sneller te zijn dan 4G. Op die basis bouwen we mogelijk heel wat nieuwe trends.

Neem bijvoorbeeld Uber, een bedrijf dat eind 2019 50 miljard dollar waard was. Maar ook een bedrijf dat nooit mogelijk geweest was zonder 3G en 4G. Een Uber bestellen zonder mobiel internet is praktisch onmogelijk. En zelfs bedrijven die zonder 3G en 4G kunnen bestaan, denk maar aan Twitter, Google of Facebook, zagen hun succes enorm versneld door de opkomst van met internet uitgeruste smartphones. Dat had gigantische implicaties voor onze maatschappij. Uber veranderde hoe we naar stedelijke mobiliteit kijken, en holde het beroep van taxichauffeur grondig uit. En de dopaminegestuurde feedbackloops die we kregen van sociale media op onze smartphone stuurden de verkiezing van ­Donald Trump en de brexit. Tegelijk zijn we vandaag bang dat smartphonegebruik de sociale vaardigheden van kinderen vermindert. Al die trends steunen op een basis van 3G en 4G, en nu komt het grote vraagteken 5G eraan.

Driehoek

Het nieuwe netwerk biedt namelijk niet alleen een snellere smartphonesnelheid, maar ook een reeks voordelen boven op 4G. Voordelen die doorgaans in een driehoek afgebeeld worden. Bovenaan die driehoek vind je ‘enhanced mobile broadband’, technische taal voor hoge datasnelheden. In de hoek linksonder vind je ‘massive machine type communications’, dat een 5G-netwerk een veel hoger aantal sensoren en andere devices kan verbinden. Interessant voor wanneer je op grote schaal de fysieke wereld, IoT-gewijs, wilt connecteren. Ten derde is er de ‘ultra-reliable and low-latency communications’, dat je verbinding erg betrouwbaar is bij 5G, en dat er weinig vertraging op het signaal zit. Toepassingen bevinden zich doorgaans in die driehoek.

Een van de velden die 5G misschien vernieuwt, is mobiliteit. Zo zullen onze wagens in de toekomst niet alleen (deels) autonoom zijn, en hopelijk elektrisch, maar ook geconnecteerd. Wanneer je rijdt, communiceert je wagen dus met de wagens eromheen maar ook met verkeerslichten, sensoren in het wegdek of zelfs de smartphone in de zak van een fietser. In de toekomst remt je wagen misschien automatisch wanneer de wagen voor jou plots remt. Of misschien past een verkeerslicht zichzelf intelligent aan, om zo verkeersopstoppingen te vermijden. Je wagen remt misschien zelfs automatisch wanneer een fietser of voetganger oversteekt. En voor al die dingen heb je snelle verbindingen nodig. Als de wagen voor je remt, dan wil je dat jouw wagen een erg snelle beslissing maakt. Een vertraging op het signaal, zoals nog vaak gebeurt bij 4G, kan op zulke momenten dodelijk zijn.

‘Als verbonden wagens het aantal verkeers­ongevallen met 10 of 20% doen dalen, dan zijn de gevolgen en voordelen enorm’

En er zitten ook andere toepassingen in de driehoek. Fabrieken digitaliseren vandaag bijvoorbeeld steeds vaker, en ze sluiten kritische machineprocessen aan op het internet. Maar wanneer je een robotbeweging die tot op de milliseconde precies moet zijn op het internet aansluit, dan heb je een verbinding nodig met lage latency. Te veel vertraging betekent productiefouten. Of neem videostreams, waarmee ambulanciers nu al experimenteren. Met een slimme bril, met daarin een kleine camera, zouden ze in theorie hun interventies naar een ziekenhuis kunnen streamen. Daar kijken artsen naar de beelden, en adviseren ze de ambulanciers. Cruciaal in noodsituaties en mogelijk levensreddend. Een 4G-verbinding is daar nog te traag voor: het beeld vervormt en hapert te vaak voor medische toepassingen. 5G lost dat mogelijk op.

Hypergeconnecteerde wereld

Breder biedt 5G de belofte van een hypergeconnecteerde wereld. Digitalisering drong natuurlijk al diep door in onze maatschappij. Maar als we onze smartphones en laptops afzetten, verdwijnt het digitale al snel uit onze levens. Als we morgen daarentegen onze wagens, kantoren en hele omgevingen verbinden, dan kan dat niet meer. Ondanks de dystopische bijklank biedt zo’n hyperconnectieve wereld kansen. Het drijft onze economie misschien vooruit door onze werkplaatsen en fabrieken te ­digitaliseren, en het zou onze nooddiensten efficiënter maken.

Maar ook in mobiliteit zijn er enorme kansen. Elk jaar verliezen we wereldwijd maar liefst 1,35 miljoen levens aan auto-ongevallen. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat auto-ongevallen wereldwijd jaarlijks 3% van ons bbp schaven, meer dan 13 miljard euro voor België alleen. Als verbonden wagens dat aantal met 10 of 20% doen dalen, dan zijn de gevolgen en voordelen enorm. Onze economie verbetert, we verliezen minder levens en onze maatschappij is beter af. Allemaal verbonden via 5G.

Maar zo’n hyperconnectieve samenleving heeft ook een donkere keerzijde. Want wanneer je digitalisering doet doordringen in alle uithoeken van onze levens, versterk je ook bestaande problemen. Vandaag zijn we bang voor fake news, privacyschendingen en dat robots onze jobs overnemen. Wat als we dan niet meer offline raken? Daarom is er ook vandaag zoveel paniek over de Chinese controle over deze netwerken. Als alles verbonden is, dan wil je niet dat je geopolitieke rivaal dat controleert.

Die angst voor connectiviteit zie je het sterkst bij anti-5G-activisten. Zij willen in de eerste plaats geen 5G wegens de straling die het uitstoot, iets wat alle vormen van draadloze communicatie doen. Die positie steunt niet op een brede academische consensus, en de meeste stralingsexperts zijn niet tegen 5G. Maar wanneer je doorvraagt, zie je vaak dat dit soort activisten niet alleen tegen de straling zijn. Als je hen vraagt ‘Stel dat er morgen wetenschappelijke ­zekerheid is dat 5G veilig is, zou je het dan nog steeds willen blokkeren?’, dan is hun antwoord meestal een duidelijke ‘ja.’

Een wantrouwen tegen digitale technologie drijft heel vaak anti-5G-activisme. Voor hen weerspiegelt 5G alles wat er fout gaat met onze digitale samenleving. Om op een 5G-netwerk te raken, moet je bij voorbeeld een nieuwe telefoon kopen. Een telefoon die steunt op weinig duurzame productieketens, van illegale mijnen in Congo tot smartphonefabrieken in China, waar netten gespannen zijn tussen de gebouwen om zelfmoorden te voorkomen. 5G kent ook privacyproblemen. Onze huidige digitalisering is allesbehalve privacygevoelig, en in handen van Amerikaanse techgiganten. Connecties overal doen doordringen betekent een versnelling van dat patroon. ‘Hoe meer technologische vooruitgang, hoe meer de mensheid achteruitgaat’, stelde één activist.

Hype

En dan is er nog de hype. Ondanks de grote beloften en massale investeringen die operatoren doen in 5G, weten we nog steeds niet wat de grote toepassingen zullen zijn. Misschien zullen we er auto’s mee verbinden, misschien fabrieken. Maar dat zit allemaal nog in de testfase en er is het risico dat 5G een relatieve teleurstelling zal blijken. Er is de dreiging dat 5G meer marketing dan een echt succes is. Bovendien moet 5G de concurrentie aangaan met andere netwerken. Zo is er wifi en 4G, en zijn er ook specialistische netwerken zoals Sigfox en LoRaWAN, die focussen op het verbinden van sensoren en industriële toepassingen. Tussen al die netwerken vervult 5G een eigen rol, en ik denk dat het een belangrijke technologie zal blijken, ondanks de tegenargumenten. Maar een hyperconnectieve samenleving zal uiteindelijk niet alleen maar steunen op 5G.

Op het vlak van connectiviteit staan we ook voor heel wat innovatie. Bedrijven zoals SpaceX sturen grote zwermen of constellaties van satellieten de ruimte in die ons overal ter wereld van internet moeten voorzien. Bedrijven zoals het Nederlandse Signify werken aan een netwerk genaamd lifi, een soort wifi via licht, dat je computer of telefoon via een lamp verbindt. En zelfs wifi kreeg recent een upgrade, wifi 6 kwam uit, zonder alle media-aandacht van 5G.

Als je dus één ding haalt uit de 5G-hype, en mijn boek, is het dat infrastructuur belangrijk is. We bouwen er namelijk onze digitale maatschappij op, met alle voor- en nadelen van dien. De volgende keer dat je een hotte start-up of nieuwe technologie ziet voorbijkomen, denk dus ook eens aan de kabels, antennes en basisstations die dat alles vormgeven.