De regering De Croo, met haar minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) op kop, wil ‘fake news’ aanpakken, en ook ‘hate speech’ gaan beteugelen. Daarbij maakt de minister zich sterk dat hij nog dit jaar de Grondwet kan wijzigen, wat nodig is om ‘persmisdrijven’ effectief te kunnen vervolgen voor de correctionele rechtbank, eerder dan assisen nu. Maar een simpele rekenoefening toont aan dat hij dan onvermijdelijk uitkomt bij noodzakelijke steun van de communisten. Dat wordt dus een interessante oefening.

In het nieuws: Vivaldi zet een offensief in tegen ‘fake news’ en ‘hate speech’.

De details: Het voluntarisme spat ervan af. Maar er staan wetten en praktische bezwaren in de weg.

• ‘Wat wij willen doen, is straffeloosheid tegengaan. We zien in de feiten dat ‘hate speech’ niet vervolgd wordt. Dus zeggen: pas artikel 150 aan en zorg ervoor dat de correctionele rechtbank dat soort feiten kan beoordelen.’
• Het was een bevlogen minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) die in De Afspraak vervolg mocht komen geven aan z’n opiniestuk in De Morgen, om, na wat er in de VS gebeurd was met Donald Trump en de bestorming van het Capitool, nu ook in België harder te gaan optreden.
• Vorige week donderdag toonde de Vivaldi-meerderheid in de Kamer zich al erg enthousiast om de strijd aan te gaan tegen ‘het aanzetten tot haat en geweld, het oppoken van de maatschappij via social media’. Maar Van Quickenborne wil dat nu concreet maken, en daarbij de juridische term ‘persmisdrijven’ gaan gebruiken, om de personen die zich bezondigen aan ‘hate speech’ te gaan vervolgen.
• Sinds 1999 is er een wet die racisme en xeno­fobie, als het online of op papier verschijnt, meteen voor de correctionele rechtbank laat vervolgen.
• Maar andere uitspraken online of op papier, die ook verboden zijn, aanzetten tot haat, tot discriminatie wegens geloof, gender of seksuele voorkeur, die moeten volgens de grondwet voor assisen behandeld worden. Het zijn immers ‘drukpersmisdrijven’, en die zijn destijds, bij de opmaak van de behoorlijk liberale Belgische Grondwet in 1830, doelbewust overgelaten aan een volksjury.
• Op die manier garandeerde België in die Grondwet een behoorlijk grote vrijheid voor al wie ‘gevaarlijke’ gedachten op papier wilde zetten, wat overigens niet meteen naar de zin was van andere Europese landen, die veel strenger waren. Het zette onder meer Karl Marx ertoe aan om zich in Brussel te vestigen, waar hij tussen 1845 en 1848 Het Communistisch Manifest schreef (dit wordt hieronder relevant).
• Ook alles wat online verschijnt, aan tekst tenminste, niet de beelden, valt onder die Grondwet vandaag. In praktijk wil Van Quickenborne dus niets aan de strafwet zelf veranderen. Alleen, de vervolging door assisen gebeurt vandaag in praktijk quasi nooit. Een (kleine) aanpassing van artikel 150 van de Grondwet zou volstaan om voortaan dat soort misdrijven door de correctionele rechtbank te laten vervolgen, waardoor men die straffeloosheid wegneemt.
• En kijk: artikel 150 is door de vorige legislatuur voor herziening vatbaar verklaard. Het kan dus in principe om dat te wijzigen in deze legislatuur, Van Quickenborne schat zelf dat hij het er dit jaar doorkrijgt.
• De reden waarom dat artikel 150 openstaat is overigens het grote proces tegen de plegers van de aanslagen in Brussel en Zaventem. Heel de magistratuur smeekte om dat proces niet voor assisen te moeten doen, maar dat toch door beroepsrechters voor een correctionele rechtbank te krijgen. Dat zou de procedure enorm verlicht hebben en vooral de kans op fouten stevig verkleind hebben. Quod non dus.
• Alle Vlaamse partijen behalve Groen en PVDA waren voor, de Franstalige partijen waren allemaal tegen: zij houden voor terrorismeprocessen vast aan assisen. Maar in de discussies had CD&V al een amendement ingediend om, naast terrorismeprocessen, ook die bewuste persmisdrijven naar de correctionele rechtbank te brengen. Dat ligt dus nu nog op tafel, zij het straks in de vorm van een initiatief van de minister van Justitie.

De essentie: Om ‘hate speech’ te bestrijden, zal Vivaldi straks de communisten nodig hebben.

• De Grondwet wijzigen, dat is rekenen, tot je een tweederdemeerderheid hebt, 100 zetels op 150. Vivaldi zelf komt aan 87 zetels, met wat goede wil en Emir Kir (ex-PS) kom je aan 88. Zelfs als de twee minipartijtjes cdH (5 zetels) en DéFI (2 zetels) aansluiten, wat niet onlogisch is gezien hun opstelling in het dossier, dan raak je er niet.
• Vivaldi heeft dus één van de volgende drie partijen nodig, om zo’n wijziging erdoor te krijgen: de N-VA of extreemrechts met Vlaams Belang, of extreemlinks met de PTB/PVDA.
• In de besprekingen rond terrorismeprocessen, in de commissie Grondwet in de Kamer, was al langer duidelijk dat zowel Vlaams Belang als N-VA geen voorstander zijn van het versoepelen van de wet op drukpersmisdrijven.
• ‘Aanzetten tot ‘geweld’ is inderdaad een rode lijn. ‘Haat’ is echter een veel warriger concept. De lat verlagen voor de bestraffing daarvan als persmisdrijf kan vrije meningsuiting wel degelijk bedreigen. Slecht idee dus. Nooit gedacht dat ik liberaler zou zijn dan Van Quickenborne‘, zo stelde fractieleider Peter De Roover (N-VA).
• Overigens was in de hoorzittingen in de Kamer rond dit thema al duidelijk dat ook de VVJ, de Vlaamse Vereniging van Journalisten, met voorzitter Pol Deltour, tegen het versoepelen van vervolgingen is, omdat het het journalistieke werk zou kunnen bedreigen.
• En ook wat Vlaams Belang betreft, leidt het weinig twijfel: zij zullen op geen enkele manier stemmen leveren voor Van Quickenborne z’n plannen.
• Dat laat dus de 13 Kamerzetels van PTB/PVDA over, als enige optie voor Vivaldi om aan een tweederdemeerderheid te raken. Enerzijds hebben zij uiteraard een natuurlijke afkeer voor ‘rechtse haatpraat’ en zijn ze het voorstel niet ongenegen. Maar anderzijds, in de discussie over terreurprocessen waren ze zeer duidelijk: ze houden absoluut vast aan het principe van een volksjury. Zeker als dat principe ooit hun grote voorganger Marx beschermde.
• Bovendien is het niet ondenkbaar dat wat kan gebruikt worden tegen extreemrechts, zich op een dag ook tegen extreemlinks keert: PVDA zijn nu ook niet bepaald doetjes rond alles wat van hen op sociale media verschijnt.
• Bij PVDA reageerden ze vanmorgen voorlopig niet op vragen over hun houding in het dossier. Maar het zijn dus straks de communisten die bepalen in welke richting de weegschaal doorzakt.

In het nieuws: Alexander De Croo (Open Vld), Jan Jambon (N-VA), Elio Di Rupo (PS), Rudi Vervoort (PS) en Pierre-Yves Jeholet (MR) vinden een akkoord over de Europese centen.

• Niets zo makkelijk als extra centen verdelen, in de politiek. En toch, het had wel wat voeten in de aarde, hoe precies de miljarden van de EU zouden verdeeld worden. Maar gisterenavond vonden de regeringsleiders dus een akkoord daarover.
• Iedereen had z’n verlanglijstje klaar, met een paar miljarden op overschot voor elk. De ene vroeg daarbij al wat meer dan de ander (zie lijst hieronder). De uiteindelijke verdeling is een evenwichtsoefening, die premier Alexander De Croo in goede banen leidde.
• Hoe zit de verdeling van de 5,925 miljard nu precies?
  • Federaal: 1,25 miljard, terwijl ze voor 7,8 miljard projecten hadden. Zo haalt het federale 21,1 procent van de koek binnen.
  • Vlaams: 2,255 miljard, terwijl ze eerst 3 miljard eisten. Vlaanderen haalt dus 38,1 procent van de EU-sommen voor zich.
  • Waals Gewest: krijgt 1,48 miljard, terwijl ze voor 4 miljard projecten hadden. Dat is 25 procent.
  • Franse Gemeenschap: krijgt 495 miljoen, of 8,4 procent. Ze hoopten nochtans op 1,275 miljard.
  • Brussels Gewest: krijgt 395 miljoen of 6,7 procent, terwijl ze voor 1 miljard projecten hadden.
  • Duitstalige Gemeenschap: krijgt 50 miljoen.
• Binnen de deelstaten gaat er dus 48,8 procent naar Vlaanderen, en 50,2 naar Wallonië, Brussel en de Franse Gemeenschap.
• De reden waarom Vlaanderen ‘minder’ binnenhaalt dan de grootte van haar bewoners en haar economie is simpel: de EU gebruikte ook deze keer bij de miljarden coronasteun grote principes van herverdeling van welvaart. De armste regio’s in Europa kregen proportioneel veel meer. Zonder Wallonië en Brussel had België dus nooit 6 miljard gekregen, zo merkte Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) regelmatig op in de onderhandelingen.
• Voor Alexander De Croo (Open Vld) moet de deal deugd doen: een potentieel lastig dossier wordt hiermee ontmijnd. Opvallend, ook Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president speelde cheerleader: ‘Tevreden met het akkoord dat we gisteravond bereikt hebben over de verdeling van investeringsmiddelen uit het Europees herstelfonds. We kunnen in Vlaanderen nu voluit onze relanceplannen uitrollen op het vlak van digitalisering, duurzame transitie, …’
• Daarbij reageerde Vlaams Belang-leider Tom Van Grieken meteen scherp: ‘Mor enfin, Jan. Tevreden? Je hebt je laten afzetten! Zelfs uitgaande van de voor Vlaanderen meest negatieve hypothese (verdeling naar bevolkingsaantal) heeft Vlaanderen recht op 57,5 procent of bijna 3,4 miljard’, zo tweette die, hem daarbij ‘Slappe Jan’ noemend.
• Politiek veel relevanter was de kritiek vanuit Ecolo, de leidende politieke formatie in het Brussels Gewest. Want De Croo en de Brusselse minister-president Vervoort raakten dus wel akkoord, maar federaal minister en Ecolo-boegbeeld Zakia Khattabi had daar toch vragen bij: ‘Toch benieuwd om de analyses en criteria te kennen die een dergelijke verdeling hebben opgeleverd, die zodanig nadelig is voor Brussel‘, tweette ze.
• Brussel kreeg immers ‘maar’ 395 miljoen euro. Al wordt er fijntjes op gewezen vanuit de Vlaamse regering dat er ook nog gemeenschapsgeld naar Brussel zal gaan, vanuit die Vlaamse regering én de Franse Gemeenschap.

Zeker ook te volgen: Morgen komt Vivaldi met haar effectentaks in het Parlement.

• Alle ogen dus op de Commissie Financiën morgen, waar Vincent Van Peteghem (CD&V) als minister van Financiën met de nieuwe effectentaks komt. Dat is de trofee van de socialisten, een zogenaamde ‘rijkentaks’, want iedereen die een effectenrekening bezit, met daarop voor meer dan 1 miljoen euro in aandelen, zal voortaan 0,15 procent taks daarop moeten betalen.
• De taks is een compromis tussen de dure belofte van de liberalen ‘om geen belastingen te verhogen’ en de lang beloofde ‘fiscale rechtvaardigheid’ van de linkerkant. Die laatste hebben eindelijk hun ’taks op vermogens’ binnen, met deze maatregel. Maar uiteraard leidt het dossier daarom tot de nodige spanning, zolang het niet helemaal rond is. Via Le Soir, de krant die dicht aanleunt tegen de PS, zetten ze hun voet.
• Want het is, net als bij de vorige effectentaks, die gekelderd werd door het Grondwettelijk Hof, niet zeker of deze taks de toets van dat Hof overleeft. Immers, de onderbouwing rond ‘1 miljoen euro’ als criterium is niet bepaald stevig, en het Hof houdt niet van zaken die zij als ‘arbitrair’ zien, dat botst op het gelijkheidsbeginsel.
• De PS heeft dus al langer een ‘plan B’ klaar, om toch zeker te zijn dat er een kleine 500 miljoen euro binnenkomt via zo’n taks op vermogens. Ze grijpen terug naar hun oorspronkelijke voorstel aan de onderhandelingstafel: een taks op alle effectenrekeningen, die dan progressief werkt. Hoe meer de effectenrekening waard is, hoe hoger het percentage belastingen. Dan wordt iedereen belast, en is er geen discussie meer over het gelijkheidsbeginsel.
• Want, de socialisten zien in de taks op vermogens dé methode om de financiering van de sociale zekerheid te garanderen. Dat principe is erg belangrijk, zodanig dat het een essentieel onderdeel van de fiscale hervorming is voor rood. Dat kunnen ze niet laten vallen.
• Terwijl de MR dit weekend al behoorlijk woest reageerde, en Georges-Louis Bouchez (MR) er iedereen aan herinnerde ‘dat er een regeerakkoord is dat gevolgd moet worden‘, suste Ecolo opvallend. Georges Gilkinet, de vicepremier, verklaarde in De Zondag ‘dat er geen nieuwe belastingen komen, behalve die effectentaks’.
• Daar trekken de liberalen zich nu aan op, al is het maar zeer de vraag of dat zo geweldig nieuws is: want ook voor de groenen is het duidelijk dat die effectentaks er in robuuste vorm moet komen. Niet meteen stevige nachtrust dus voor de liberalen.

The big picture: De begroting lijkt nu al ook voor 2021 een stevige ramp te worden.

• Wie gedacht had dat 2021 het jaar van de heropleving wordt, moet toch nog even wachten. De tweede, en straks derde golf aan coronabesmettingen zijn nog volop over het land aan het rollen, en de vaccinaties komen voorlopig traag op gang.
• Vorig jaar kromp de Belgische economie met 7 procent. Wat brengt dit jaar, volgens de banken? De Tijd lijstte het op:
  • Belfius mikt op 3,9 procent groei in 2021.
  • BNP Paribas houdt het op 3,8 procent groei.
  • KBC ziet maar 2,2 procent groei.
  • ING zet het groeicijfer op 2,9 procent.
• Belangrijker: zowat elke bank rekent op nog anderhalf jaar voordat de Belgische economie weer op het niveau van 2019 zal zijn. Ergens eind 2022 of zelfs in 2023 dus. Ook de Nationale Bank rekent op eind 2022. We hebben dus twee jaar welvaart verloren, ‘met dank’ aan de pandemie die in Wuhan ontstond.
• De gevolgen voor de staatsfinanciën zijn nog groter. Want de begroting is helemaal ontspoord, tot 25 miljard euro tekort. Met 11,2 procent tekort is België na Spanje de slechtste leerling van de EU-klas.
• In het regeerakkoord was een inspanning opgenomen van 0,2 procent per jaar die toch al ‘goedgemaakt’ zou worden, een minimale inspanning qua besparingen dus, van een paar honderd miljoen euro. Maar symbolisch wel erg belangrijk, zeker voor de liberalen. Open Vld levert met Eva De Bleeker de staatssecretaris van Begroting.
• Maar de PS liet via voorzitter Paul Magnette (PS) dit weekend ook verstaan dat wat hem betreft die begrotingsinspanning zelfs niet hoeft. Want in oktober, bij de opmaak van de eerste begrotingskaders, was nog geen sprake van een tweede golf. Besparingen nu? De PS wil er niet van weten. Pas als de economie weer op het punt zit van voor de crisis, eind 2022, of begin 2023, kan daarover gesproken worden.