De federale regering komt met concrete cijfers, over hoeveel subsidies ze uittrekt om de distributie van papieren kranten tot liefst 2027 te ondersteunen met belastinggeld: het bedrag tikt af op 750 miljoen euro in vijf jaar. Dat blijft een enorm bedrag, zeker omdat de grootste uitgever van het land DPG Media, aan al die het wil horen laat weten dat ze niet langer vragende partij zijn om die staatssteun te krijgen. Maar de Franstalige krantenuitgevers, én Bpost zelf, smeken om de steun, “of ze vallen om”, zo luidt het in regeringskringen. Daarop besliste Vivaldi, ondanks de bikkelharde budgettaire tijden, om de enorme staatssteun te behouden, en “gradueel af te bouwen”.

In het nieuws: Wel, het is eigenlijk nergens in het nieuws. Papieren kranten berichtten niet graag over de eigen subsidiestromen, ook al gaat om honderden miljoenen.

De details: Een duidelijke tabel van minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) geeft de staatssteun de komende 6 jaar weer.

• De Vivaldi-ploeg geeft duidelijkheid: na 178 miljoen euro die dit en volgend jaar vastliggen (volgens documenten van het Rekenhof) trekt de federale regering in 2023 opnieuw 162,5 miljoen euro uit voor de distributie van papieren kranten. Dat de regering zo duidelijk communiceert over het cijfer, is nieuw: in het verleden deed men hoogst geheimzinnig over de juiste bedragen.
• Dat bedrag loopt dan verder af, van 156,2 miljoen euro in 2024 tot nog steeds een bijzonder forse 137,5 miljoen euro in 2027. Om die bedragen even in het perspectief te plaatsten van de afgelopen begrotingsdiscussie: de nieuwe vliegtaks levert zegge en schrijve 30 miljoen euro op. Naar papieren kranten gaat dus, nog steeds, elk jaar een veelvoud van wat een ecologische taks op korte vliegreizen zal opbrengen.
• De helderheid komt er na een vraag van Kamerlid Michael Freilich. Zijn partij N-VA is voor het radicaal afschaffen van de subsidies. “Deze waanzin moet stoppen. Opnieuw dure Belgische subsidiëring voor de bedeling van kranten en tijdschriften. Ons wetsvoorstel om hier paal en perk aan te stellen werd door Open Vld en co getorpedeerd.”

De context: Stevige lobbykrachten waren aan het werk.

• Allereerst: de subsidies hebben een lange historiek. Ze stammen van het idee dat ‘nieuws brengen’ een zogenaamde ‘essentiële dienstverlening’ is, een ‘basisrecht’ voor de burger. Maar de vraag is of dat in 2021 en tot 2027 moet verlopen door massale bedragen te blijven pompen in Bpost, het enige bedrijf dat de facto het contract dat de overheid elke keer uitschrijft, kan aangaan.
• Voor Bpost, een beursgenoteerd bedrijf, staat veel op het spel: zelf schermen ze met zo’n 2.750 jobs, maar duidelijk is dat ze ook miljoenen euro’s marge afromen van het contract, om de eigen cijfers te stutten.
• Door het argument van ‘jobs’ voor vooral laaggeschoolden, heeft Bpost ook stevig de vakbonden mee. Dat die hun eigen ledenblaadjes, net als de mutualiteiten en de christelijke zuil, goedkoper kunnen opsturen door de subsidie, helpt uiteraard ook in het pleidooi om de federale geldstroom aan te houden.
• Daarnaast zijn er de klassieke papieren kranten, die profiteren door artificieel goedkope abonnementen aan te bieden. Gezien de magere winstmarges voor uitgevers zoals Rossel (Le Soir) en IPM (La Libre, La Dernière Heure) én het feit dat in Wallonië mensen verder uit elkaar wonen en kranten bussen dus duurder is, duwen de Franstalige bedrijven heel hard op hun politici, om de steun te behouden. “Neem dat Bpostcontract weg, en we vallen om”, is al jaren te horen.
• Maar tegelijk koopt Rossel nu wel televisiezender RTL-Belgium: behoorlijk in tegenspraak met hun ‘noodlijdende” status. Alleen: het gaat om mediabedrijven, net de soort die politici als allerlaatste tegen zich willen krijgen.
• Aan Vlaamse kant lijkt ook Mediahuis (Nieuwsblad, Belang Van Limburg, De Standaard) die subsidie nodig te hebben om hun winstmarge wat op te krikken. Anderzijds waren zelfs in een coronajaar de winstcijfers netjes in het zwart, en blijven ze buitenlandse overnames doen.
• Bij DPG Media, de grootste uitgever van de lage landen, is ondertussen opvallend genoeg een ander pleidooi te horen. Daar kwam het bedrijf in Nederland onder vuur te liggen, omdat ze hun overnametocht bij de noorderburen zouden hebben “gefinancierd met Belgische belastinggeld”. De absolute top van DPG Media ontkent dat ten stelligste: slechtst 4 procent van hun omzet komt nog van hun Belgische papieren kranten en tijdschriften (Het Laatste Nieuws en Dag Allemaal). De staatssteun is dus “verwaarloosbaar in het geheel”.
• De ergernis als zou zijn bedrijf “een subsidieslurper” zijn, die zo een imperium zou hebben uitgebouwd, zit zeer diep bij topman Christian Van Thillo. Aan de top van zijn bedrijf beweert men bij hoog en laag “dat die subsidies morgen mogen worden afgeschaft”. Want fijntjes wijst men erop dat de prijs in Nederland voor distributie, zonder miljoenen euro’s staatssteun, gewoon even hoog ligt. Maar daar werkt men met krantenjongens, die het als jobstudent doen. “In België moet dat via Bpost, waar dus miljoenen euro’s blijven kleven.”
• Voorlopig spreekt DPG Media zich echter niet publiek uit in de zaak. Ze willen de conculega’s van de andere media niet voor het hoofd stoten: in een vijver met nog drie-vier vissen komt men elkaar uiteraard altijd tegen, zo stapte DPG Media samen met Rossel in RTL-Belgium. En kritische vragen over de maatschappelijke en ecologische kost vanuit de papieren pers komen er toch niet, behalve dan zoals gezegd in Nederland.

De Big Picture: Vivaldi sloot een akkoord zoals dat altijd gaat: een klein beetje hervormen.

• “We zijn toch gradueel aan het verminderen, je ziet de evolutie naar beneden toch duidelijk?” Een vicepremier probeert het dossier te sussen. Feit is dat de liberalen al verschillende regeringen aandrongen op het compleet stopzetten van de geldstroom. In 2014 bezwoer de toenmalige Open Vld-vicepremier Alexander De Croo, een grote voorvechter van digitalisering, dat het “deze keer de laatste keer zou zijn”.
• Maar de PS, met ruggensteun van de MR, maakte duidelijk dat zij in tijden van coronacrisis geen sociaal bloedbad willen bij Bpost, waar de staat nog steeds een meerderheid van de aandelen heeft. “Wat minder kon, maar meer niet.”
• Bij de groenen was de positie dubbel. In tijden van enorme CO2-inspanningen blijft het wringen om dergelijke bedragen te pompen in een oude, vervuilende industrie. Maar tegelijk is hun vicepremier Petra De Sutter (Groen) ook wel bevoegd voor Bpost, en moet zij ook het bedrijf ‘verdedigen’.
• Extra ironisch is wel dat uitgerekend nu De Sutter campagne voert bij Bpost om “de laatste 500 meter” eventueel een consument wel inspanning te laten doen om zelf een pakje op het halen, “in functie van de klimaatstrijd”. En op z’n minst zal “extra moeten betaald worden”, als een pakje binnen de 24 uur moet worden geleverd. Hoe dat dan rijmt met tegelijk 750 miljoen overheidsgeld blijven pompen in Bpost om papier in een brievenbus te duwen, elke dag opnieuw, is een open vraag. Het wringt in elk geval met de claim die Vivaldi al langer maakt om “de groenste regering ooit” te zijn.
• Maar bij groenen zijn ook andere argumenten te horen, om de subsidie toch te behouden: “Er is wel degelijk nog steeds een digitale kloof, niet iedereen is online al mee. We mogen die mensen ook niet loslaten.” In het bedrag van de staatssteun voor Bpost zou overigens ook een stukje zitten om de “digitale transitie” te maken.

Alles komt terug: De discussie over de coronapas wordt vanuit het federale netjes op het bord van de Vlaamse regering gelegd.

• En plots is ze er: de zogenaamde ‘vierde golf’. Het was minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) die deze week naar Terzake trok, om daar een nieuwe stijging in het aantal coronabesmettingen en ziekenhuisopnames te signaleren. Daarbij legde hij opnieuw het verplicht vaccineren in de zorgsector op tafel. Dat blijkt vooral in Brussel een huizenhoog probleem.
• Meteen komen weer dezelfde namen opduiken onder de experts als diegenen in volle coronacrisis, om de onheilspellende boodschap te brengen. Onder dat kransje wordt ondertussen onomwonden gepleit voor het opnieuw invoeren van een mondmasker in binnenruimtes.
• In hun kielzog: een pak volk vanuit het federale niveau dat schermt met mogelijke vrijheidsbeperkende maatregelen. Daarbij wordt in de eerste plaats gedacht aan de covidpas, of zogenaamde CST. Vandenbroucke formuleerde het openlijk: waarom laat de Vlaamse regering die covidpas niet toe voor steden en gemeenten om in te voeren. “Het Covid Safe Ticket is geen instrument van onvrijheid“, zo stelde hij in de Kamer.
• En opvallend, Open Vld en CD&V sprongen federaal mee op de kar. Zo pleitte Maggie De Block, fractieleider van Open Vld en oud-minister van Volksgezondheid er onomwonden voor, bij Villa Politica.
• Dat staat in schril contrast met wat Open Vld als lijn heeft uitgezet de afgelopen weken: daarbij ging het telkens over hun veto tegen het CST. “Geen pasjesmaatschappij nodig“, stelde Vlaams viceminister-president Bart Somers (Open Vld) nog begin oktober in een tweet. Het is overigens dezelfde liberale strijd die ook de MR van Georges-Louis Bouchez hevig voerde.
• Maar op Vlaams niveau lijkt N-VA echt niet van plan om snel nog veel toe te geven. “Het is zo voorspelbaar. Federaal komt Vivaldi bont en blauw uit dat begrotingsconclaaf, die regering hangt nog nauwelijks aaneen. En dan plots, heeft die sluwe vos Vandenbroucke het gevonden: corona is terug! Want dat is het enige wat hen nog wat samenhoudt, zeker als ze dan de Vlaamse regering kunnen lastigvallen”, zo is bij de partijtop te horen.
• Twee weken geleden nog besliste de Vlaamse regering immers net om geen extra covidpasjes toe te laten, ook niet voor gemeenten die het toch wilden invoeren. Maar van onderuit morren de burgemeesters, die als lokale sheriffs graag met de spierballen zouden rollen. En in hun kielzog de gouverneurs, die vandaag samen komen met de Vlaamse regering.
• Toch lijkt de kans niet groot dat er snel verandering komt in de regels waar de Vlaamse regering greep op heeft. Maar volgende week staat weer een Overlegcomité gepland. Klassiek is dat het punt waar politici, experts, en zeker de pers, naar opbouwen.

Om over na te denken: In zijn boek ‘En nu is het oorlog’ formuleert oud-minister Philippe De Backer (Open Vld) een interessante stelling, over de ‘hijgerige’ media.

• Nu de coronacrisis door de vaccinatie is afgelopen, en we allen opnieuw wennen aan het feit dat mensen nu eenmaal sterfelijk zijn, is het interessant dat er lessen getrokken kunnen worden uit die donkere periode. Want die leverde niet alleen veel economische maar ook psychische en fysieke schade op, en toonde het beeld van een politieke klasse die in sneltempo bereid bleek wel erg fundamentele rechten op te schorten.
• Op dat vlak levert oud-minister De Backer zijn nieuwste boek ‘En nu is het oorlog’ een interessante getuigenis uit eerste hand op. Want De Backer kijkt verder dan enkel zijn eigen rol. Hij maakt een interessante analyse over de pers, die bij momenten een heel bepalende invloed had op het algemene gevoel en het klimaat waarin politici moesten werken:
  • “Ik vind de kritiek dat zij zo vaak in de media kwamen omdat de po­litici afwezig bleven niet correct. Ik heb zelf geen enkel interview geweigerd, tenzij het over een thema ging waar ik niet mee bezig was of als het echt niet anders kon.”
  • “Als we net op de rand van een doorbraak stonden en uitzicht hadden op een paar miljoen mond­maskers, sorry, dan was dat even dringender dan Terzake, De Afspraak of VTM Nieuws. Maar ik kan die keren op de vingers van één hand tellen.”
  • “Met onze duidelijke communicatiestrategie vanuit de Task­ Force hebben we ook het hijgerige sfeertje dat in de media hing rond de levering van maskers kunnen stoppen.” 
  • “Elke dag opnieuw draaide alles rond corona. Het was als een zwart gat dat al het andere nieuws opzoog.”
  • “Dagelijkse cijfers, per gemeente bovendien? Die be­smettingscijfers zeggen dus niets over de verspreiding en de circu­latie van het virus. Toch bleven media dag na dag na dag het score­bord bijhouden. “
  • “Die obsessie creëerde een manisch-depressief sfeertje. Stegen de cijfers, dan ontstond er veel te vroeg angst. Daalden ze, dan was er te vroeg euforie.”
• Vraag is of de grote zenders gaan reageren op de analyse, bijvoorbeeld via hun ombudsman of door iets inhoudelijk te doen met de kritiek. Opvallend was alvast dat Het Laatste Nieuws in haar standpunt deze week inpikte op die kritiek van De Backer, en beloofde om “uit te zoeken wat exact we beter kunnen doen“. Vandaag opende de krant met een schreeuwerige kop en voorspellingen over “midden november tot 15.000 besmettingen per dag”, gebaseerd op de modellen van de weer omnipresente Geert Molenberghs.

Feestje (1): In Brussel verzamelen Open Vld en MR voor (alweer) een verjaardagsfeest.

• De liberalen vieren 175 jaar een liberale partij in België. Al eerder dit jaar was er een officiële viering, op de plek waar de voorloper van MR en Open Vld gesticht werd: het Brusselse stadhuis.
• Maar toen waren er nog allerlei coronamaatregelen, die een echt feest verhinderden. Daarom doet men het nu deftig over, met 4.000 leden, in Paleis 12 van de Heysel. En meteen schuift een pleiade aan liberale sterren aan: Mark Rutte en Xavier Bettel komen, de premiers van Nederland en Luxemburg, net als de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel.
• Zeker Rutte is een vette knipoog naar N-VA, waar voorzitter Bart De Wever beweerde dat de rechts-liberale VVD “de Open Vld kotsbeu is”. Maar diezelfde Rutte gaat nu dus netjes meevieren, met de Vlaamse liberalen, die een meer centrumkoers varen dan de VVD.
• Het wordt verder vooral uitkijken naar de speeches. Georges-Louis Bouchez (MR) is op dat vlak een echt beest, hij zal weinig moeite moeten doen om zijn Vlaamse tegenhanger Egbert Lachaert (Open Vld) in de schaduw te zetten. Aan Vlaamse kant is uiteraard vooral premier Alexander De Croo (Open Vld) de ster, met daarrond een aantal jongere figuren zoals de Gentse burgemeester Mathias De Clercq.
• Dat de vergelijkingen tussen Bouchez en Lachaert gretig gemaakt worden in de pers, hoeft niet te verwonderen: de MR-voorzitter voert steeds meer een bewuste ‘Vlaamse strategie’, waarin hij zijn beeld van het liberalisme wil komen verkopen in het noorden van het land. Dat hij daarbij zijn evenknie aan Vlaamse kant eigenlijk constant doet verbleken, zowel oratorisch als ideologisch, lijkt niet te deren.
• Het is dan ook met nauwelijks verholen ambitie dat Bouchez de andere kant van de taalgrens opzoekt, ondanks zijn nog steeds erg gebrekkige Nederlands: de jonge Waal wil op een dag zijn intrek nemen in de Zestien. Niet helemaal onlogisch, gezien zijn MR ook in zetels ruim groter is dan de Open Vld.
• Het premierschap binnen Vivaldi is deze keer door een reeks toevalligheden bij de Vlaamse liberalen geland, maar Bouchez denkt op langere termijn. Hij blijft dus rusteloos op zoek naar persoonlijke profilering, ook al levert hem dat in peilingen in Franstalig België voorlopig bitter weinig resultaat op: hij stijgt maar niet in de lijstjes.
• Open Vld heeft ondertussen weinig andere keuzes dan alles in te zetten op één man: de figuur van de premier. Al veel langer is er sprake van om de naam van de partij te lozen, of te vervellen, een plan dat voorzitter Lachaert ook koesterde. Maar diens mogelijkheden lijken beperkt: “We hebben nu maar één optie, dat is alles inzetten op onze eerste minister, en daarrond iets bouwen”, zo stelde een oude krijger van Open Vld onlangs in een confidentieel gesprek.
• Overigens liep Lachaert deze week verder schade op, na zijn ultimatum in Antwerpen. Daarbij had hij van N-VA en Vooruit duidelijkheid geëist, om in de Antwerpse coalitie twee schepenen te kunnen claimen, waaronder Willem-Frederik Schiltz. Het ultimatum verstreek geruisloos, en Open Vld staat nu meer dan ooit met weinig tot niets in handen in de koekenstad. Vroeg of laat zal ook daar toch een uitleg aan gegeven moeten worden.
• Op het programma verder een hele reeks sprekers vanavond, naast de twee Belgische voorzitters. Daarbij dus de eerste ministers van Nederland, Luxemburg, maar ook Kaja Kallas van Estland en Micheál Martin van Ierland, allemaal lid van de Alde-fractie van de liberalen in het Europees Parlement.
• In die zin is het verbazingwekkend en voor de liefhebbers van het betere speechwerk ook jammer dat oud-premier Guy Verhofstadt het woord niet krijgt. Met Didier Reynders, Sophie Wilmès én Michel en Bouchez spreken vier mensen van de MR. Van Open Vld enkel Lachaert en de premier. De oud-premier is verontschuldigd, hij zit op een persconferentie in Straatsburg.

Feestje (2): De socialisten verzamelen morgen in Mechelen voor hun ‘Big Shift’.

• Conner Rousseau (Vooruit) de jonge voorzitter van de Vlaamse socialisten, doet ondertussen een poging om de boel open te gooien in zijn partij. Hij wil zowel militanten als niet-leden samenbrengen, en zijn partij in een andere richting duwen: de zogenaamde ‘Big Shift’.
• Daarbij is al veel voorbereidend werk gedaan in de vorm van een grote online bevraging, waarbij mensen allerlei voorstellen konden lanceren. “Daaruit kwamen een heleboel erg originele zaken van niet-leden, gewoon mensen die interesse toonden”, zo is op de partij te horen.
• De figuur van Rousseau, de populairste politicus op Instagram, speelt daarbij een rol, zeker bij jongeren: hij heeft een aura dat eerder aanleunt bij dat van een BV dan dat van een politicus.
• Dit weekend moet dat in de Nekkerhal in Mechelen dus omgezet worden in een concreter plan: Vooruit wil vijftien voldragen ideeën uitzuiveren, die uit de onlinebevraging kwamen.
• Daarover gaan ze dus nu ‘fysiek’ in discussie, waarna de punten ook effectief in het kiesprogramma moeten opduiken. Zo komen naast de naamsverandering van sp.a naar Vooruit ook inhoudelijk een reeks andere accenten in het programma. Want met de speciale positie die Rousseau in de Wetstraat aanhoudt, komt ook de klassieke kritiek: dat hij niet inhoudelijk genoeg zou wegen. Dat hoopt Rousseau dit weekend ook duidelijk te counteren.