De vakbonden gooien de knuppel in het hoenderhok van Vivaldi: wie binnen deze federale coalitie houdt vast aan de zogenaamde ‘wet van 1996’, die de loonkost regelt? De vorige centrumrechtse regering Michel scherpte die wet aan, waardoor vandaag de lonen maar collectief met 0,4 procent kunnen stijgen, bovenop de index. Maar dat was een doorn in het oog van vakbonden, maar ook de toenmalige socialistisch en groene oppositie. Tijdens de regeringsonderhandelingen deden de liberalen er alles aan om die ‘erfenis van de regering Michel’ gaaf te houden. Maar kan de linkerflank de druk van de vakbonden afhouden?

In het nieuws: Vanmorgen een persconferentie van de vakbonden.

De details: Zij stapten gisteren in protest op uit het overleg van de Groep van Tien.

• De vakbonden blazen verzamelen vanmorgen. Maar niet om opnieuw bijeen te komen met de werkgevers, zoals gepland. De vakbonden zitten immers deze week samen met alle sociale partners in de zogenaamde ‘Groep van Tien’ om daar de tweejaarlijks loononderhandelingen te doen.
• Dat is een bijzonder belangrijk moment, waarop in overleg beslist wordt hoeveel de lonen kunnen stijgen, in een zogenaamd IPA, een interprofessioneel akkoord, dat sociale vrede afkoopt: een cruciaal element in het ‘Rijnlandmodel’, sociale vrede via systematisch overleg tussen vakbonden en werkgevers. Lukt dat IPA tussen de sociale partners niet, dan komt in tweede instantie de regering zelf op de proppen, om zo’n akkoord erdoor te duwen.
• Maar alles lijkt erop dat het dossier nu wel héél snel op het bord van de regering komt. Want een tweede meeting tussen werknemers en werkgevers is al meteen afgeblazen: de vakbonden lieten weten na maandag en die eerste meeting vandaag gewoon niet meer te komen. Ze geven vandaag in de plaats een persconferentie.
• Het overleg was begonnen met de conclusie van een loonrapport van de ‘Centrale Raad van het Bedrijfsleven’, dat meteen adviseert dat de marge om de lonen te laten stijgen dit jaar en volgend jaar 0,4 procent bedraagt, bovenop de index.
• Dat was voor de drie grote vakbonden, ACV, ABVV en ACLVB al niet aanvaardbaar. Nu meteen opstappen is dus een stevig signaal: ze laten vandaag weten dat ze op hun persconferentie hun protest tegen de zogenaamde wet van 1996 over loonmatiging nog eens flink in de verf gaan zetten.
• Meteen noemde Pieter Timmermans, de baas van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), het ‘een slag in het gezicht van de ondernemers‘ en ‘onbegrijpelijk en onverantwoord in de grootste economische crisis ooit’.

De essentie: De vakbonden zetten de aanval in op de ‘erfenis van Michel’.

• Het steekspel tussen werkgevers en werknemers is deel van een traditionele choreografie die gepaard gaat met nationale loonsonderhandelingen: die moeten vroeg of laat wat ‘oververhit’ raken, voor ze kunnen landen.
• Alleen is het opvallend dat de bom nu al meteen bij het begin barst: de vakbonden willen een fundamentelere boodschap geven dan zomaar gepingel over geld. Ze zijn het oneens met de spelregels waarbinnen ze moeten werken. En die zijn het gevolg van de zogenaamde ‘erfenis van Michel’, het werk van de vorige regering.
• Tegen die centrumrechtse coalitie trokken de vakbonden ter land, ter zee en in de lucht ten strijde: het was de meest harde en rechtse regering ooit, als je de socialistische, maar evengoed christelijke vakbonden moest geloven. Bij de FGTB leefde zelfs het idee dat ze de regering ‘kapot’ zouden staken, wat jammerlijk mislukte.
• Maar zeker aan Franstalige kant zat de frustratie zeer diep. De hervorming van de pensioenen, met het optrekken van de leeftijd naar 67 jaar, zette bijzonder veel kwaad bloed. Daarover verwacht men later dit jaar een offensief van minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS), die toch een en ander van de vorige regering zal ‘corrigeren’: met name de beloofde forse stijging van de pensioenen zelf.
• Maar evengoed was er die fameuze ‘wet van 1996’ die ongelofelijke woede opriep bij de vakbonden. Want door die wet aan te scherpen, wilde de vorige regering de loonkosthandicap met de buurlanden onder controle houden: als de lonen in België te hoog liggen, ten opzichte van Frankrijk, Nederland en vooral Duitsland, komt de Belgische export in de problemen.
• De ‘loonnorm’, het keurslijf waarin die tweejaarlijkse loononderhandelingen zitten, is dus door Michel aangesnoerd. Had die regering niets aangepast aan de wet van 1996, dan had men over maximaal 0,8 procent kunnen onderhandelen.
• De vakbonden hebben die interventie van de regering Michel nooit echt kunnen aanvaarden, ze spreken systematisch over ‘sjoemelsoftware‘, en willen terug naar de ‘oude wet’.

The big picture: Voor het eerst wordt zo de federale regering misschien getest op sociale dossiers.

• Voor de liberalen, de MR op kop, was het altijd cruciaal om die zogenaamde ‘erfenis van Michel’ te beschermen, terwijl de PS net altijd aan de achterban beloofde om een aantal ‘grove aberraties’ van die ‘N-VA-MR-regering’ te corrigeren.
• Ook deze zomer, toen over Vivaldi onderhandeld werd, lag een mogelijke aanpassing van de fameuze wet van 1996 op tafel. Maar voor de liberalen was het helder: daaraan kon niet geraakt worden. Uiteindelijk raakte het ook zo in het regeerakkoord: van een wijziging is daarin geen sprake.
• Dat herhaalde premier Alexander De Croo (Open Vld) dit weekend nog in De Tijd: ‘De wet van 1996 heeft ertoe geleid dat we onze loonhandicap konden verkleinen en onze competitiviteit op peil konden houden. Laten we dat zo houden’, stelde die.
• Maar tegelijk ligt bij Vivaldi opnieuw de nadruk op ‘respect voor de sociale partners’, en wil men in de praktijk geen complete confrontatie met de vakbonden. Integendeel, met de hete adem van de PTB in de nek, en de cruciale post van de minister van Arbeid in hun hand, heeft de PS wel wat redenen om toch goed te luisteren naar wat de FGTB en het ACV te zeggen hebben.
• Voorlopig houdt Pierre-Yves Dermagne (PS) de boot af: hij wil zich niet gaan mengen in dat overleg, zolang het niet nodig is. Het is dus afwachten hoe hard de vakbonden het spelen met hun aanval op die wet van 1996. Zetten zij hardnekkig door, dan komt het dossier toch op het bord van de regeringspartijen. En dan zullen PS, Vooruit, maar evengoed de groenen en zelfs CD&V kleur moeten bekennen: ‘hun’ vakbond volgen, of toch de vrede in de regering bewaren.

Om te volgen (1): Vandaag overleg over corona en het onderwijs.

• 5.000 mensen moesten in quarantaine in Edegem, toen daar een uitbraak van de Nelly-variant van het virus, of variant B.1.1.7, was gesignaleerd (in de volksmond de ‘Britse variant’ genoemd). Het bleek vooral een uitbraak van paniek, nadat de testresultaten aantoonden dat er welgeteld vier ‘Britse’ besmettingen waren.
• Maar de angst zit er stevig in, nog een hele reeks scholen sloot plots de deuren, omwille van de nieuwe ‘variant’. Daarbij valt op dat er niet één aanpak is. De onderwijskoepels willen graag uniforme maatregelen als die B.1.1.7-variant uitbreekt in een school.
• Ondertussen blijven de onderwijsbonden, de socialistische bond op kop, maar duwen op strengere maatregelen. Vandaag roept Ben Weyts (N-VA), de minister van Onderwijs, iedereen samen om een paar knopen door te hakken. Op tafel onder meer:
  • De Risk Assessment Group zou een protocol uitwerken voor de B.1.1.7-variant. Maar Weyts wil een ‘fijnmazige aanpak’: geen enorme batterij aan maatregelen.
  • Een mogelijke ‘uitbreiding’ van de krokusvakantie ligt ook op tafel. Dat zou inhouden dat er een week thuisonderwijs volgt, met digitale lessen. Maar daar geldt telkens hetzelfde argument: het zijn de zwaksten die daar achterstand van ondervinden. Niet ideaal dus.
• Daarnaast is er de discussie over de mondmaskers voor jongeren. Nu zijn die overal verplicht vanaf 12 jaar. Maar ook daar voert de socialistische vakbond een kruistocht om toch maar ook jonge kinderen een masker aan te snoeren. Want er zijn plannen, als de cijfers slechter zouden worden, om op openbare plaatsen kinderen tot 10 jaar een mondmasker aan te laten doen.
• Maar Nancy Libert van het ACOD, de socialistische bond, was op Radio 1 duidelijk: ‘Ja, dat ‘openbaar leven’, het onderwijs is geen eiland, dan gaan wij vragen waar de argumentatie van komt. Tenslotte zitten leerkrachten toch verschillende uren met mensen uit zesentwintig bubbels samen.’ Veel empathie over het ongemak voor de jongeren zelf was niet op te tekenen bij de vakbond.

Om te volgen (2): Komt er vrijdag meer duidelijkheid over de ‘exit’?

• Het is een en al focus op het negatieve, op strengere regels voor reizen en de nieuwe varianten, maar bedoeling is toch dat vrijdag, op het komende Overlegcomité, ook gepraat wordt over hoe de maatregelen gaan opgeheven worden.
• Het was vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) die daar al op aandrong, en nu vraagt ook Horeca Vlaanderen daarover duidelijkheid. Hun topman Matthias De Caluwe vraagt om 1 maart als horizon te zetten om cafés en restaurants te laten opengaan.
• Dat zou eerst erg beperkt kunnen: per gezinsbubbel, en met dat éne knuffelcontact. Maar De Caluwe merkt terecht in Het Laatste Nieuws op: wat is het verschil tussen thuis een pannenkoek eten of op een terras van een café of restaurant.
• Hij schermt met de economische schade: die bedraagt ongeveer 750 miljoen euro per maand, of 1,5 miljard voor januari en februari. Nu al komt er onvermijdelijk een golf van faillissementen op de sector af.
• Overigens kwam de kern van de federale regering deze voormiddag al samen om nog eens het standpunt te bepalen voor de EU-top donderdag, over reizen van en naar het buitenland. Dat leverde de afgelopen dagen wat spanning op, omdat de socialisten toch pleitten voor een strenge aanpak, maar niet iedereen is akkoord om zomaar alle niet-essentieel reizen aan banden te leggen.

Vanmiddag: Het hete dossier van de zonnepanelen op het bord van de Vlaamse regering.

• Vorige week vernietigde het Grondwettelijk Hof de regeling voor de ’terugdraaiende elektriciteitsteller’ voor eigenaars van zonnepanelen. Dat bezorgde meer dan 100.000 gezinnen die zo’n teller en panelen hebben een stevige kater.
• Die was er ook voor de huidige meerderheid, dezelfde als de vorige Vlaamse regering. Met name Open Vld had in die regering haar nek uitgestoken om het dossier te regelen, dat dus niet standhield voor het hoogste gerecht in dit land.
• Vandaag geeft de Vlaamse regering nu in het halfrond tekst en uitleg. Een batterij kritische vragen van de oppositie wacht. Opvallend daarbij: de vorige Vlaamse regering wilde geen enkel extra budget uittrekken om het boeltje op te kuisen, maar deze keer trekt de ploeg en bevoegd minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) wel zo’n half miljard uit.
• De context is natuurlijk anders: niemand kijkt echt nog naar de begrotingscijfers met de coronacrisis die woedt. Maar elegant is het allemaal niet natuurlijk.
• Bovendien heeft de Vlaamse regering een nog grotere uitdaging: ze moeten de interesse om particulieren zonnepanelen te laten plaatsen verder ondersteunen. In de plannen van de regering is voorzien dat er tegen 2025 nog eens 1.500 megawatt aan zonne-energie bijkomt, zo’n anderhalve kerncentrale dus. Met het vertrouwen in de rechtszekerheid rond die panelen dat onder nul staat, een zeer zware opgave.

Ook gelezen: Het blijft knetteren tussen Open Vld en N-VA.

• In een portret in Knack, dat vandaag verscheen, over Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wordt melding gemaakt van een telefoontje dat de minister van Justitie voert met z’n partijvoorzitter Egbert Lachaert (Open Vld), over Melikan Kucam. Die werd onlangs veroordeeld tot 8 jaar cel wegens het misbruiken van asieldossiers, waarbij hij als vertrouwenspersoon van het toenmalige kabinet van Theo Francken (N-VA) optrad. De minister van Justitie bespreekt onder meer een oude tweet van Francken over ‘politieke verantwoordelijkheid’. Die feiten dateren van vorige week.
• Dat was vanmorgen de aanleiding voor een felle reactie van Francken zelf: ‘Kamerlid belt even naar minister van Justitie over betrokkenheid collega-Kamerlid. En dat in aanwezigheid van een meeluisterende journalist. Scheiding der machten telt niet voor liberalen. Wat een hybris. Is dit nog normaal?’, zo tweet die. Later voegde hij er nog aan toe: ‘Moest Bart De Wever dit doen, Twitter ontplofte.’
• Daarop reageerde Egbert Lachaert (Open Vld) dan weer zelf: ‘Mag ik de politieke actualiteit nu ook al niet meer met m’n vicepremier bespreken? En ja, Theo, het ging over het concept ‘politieke verantwoordelijkheid van een staatssecretaris voor kabinetsleden’. Onvoorstelbaar dat verder uithalen nu nog steeds de verdedigingslijn is rond mensenhandel’, zo sneerde Lachaert terug.
• Tijdens z’n nieuwjaarsspeech riep Lachaert, die nu weer in discussie gaat met N-VA, nochtans op om net de ruzies te overstijgen: ‘Wat heeft de burger aan al dat vingerwijzen en geruzie, aan de ene regering die wil bewijzen dat ze beter is dan de andere, aan het polariseren, het ondergraven van het geloof in onze democratie, aan het ronduit beledigen en aanvallen?’ Voorlopig lukt het dus nog niet om de strijdbijl te begraven.