Met een ongeziene machtsgreep, een ministeriële omzendbrief die hij schreef zonder overleg binnen de regering, versterkt minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) z’n greep op de lokale politie. Het duidt op een diepere machtsstrijd in de federale regering, over hoe stevig de politiestaat mag/moet uitgebouwd worden.

In het nieuws: Minister van Binnenlandse Zaken De Crem kondigt, zonder medeweten van de regering, aan de ‘Task Force GPI’ intensiever te gaan gebruiken. Die lijkt nu opgehemeld tot het nieuwe machtsorgaan, dat de greep van De Crem op de politie, zowel federaal maar zeker lokaal, heftig verstevigt.

De details: Het lijkt nieuws dat een beetje tussen de plooien van de coronacrisis valt, maar onbeduidend of nietszeggend is de ministeriële omzendbrief allerminst (lees hier de integrale omzendbrief).

• De Crem (CD&V) eist dat de politiediensten uniform zijn richtlijnen volgen: ‘Dergelijke onmiskenbaar uitzonderlijke situaties kunnen enkel doeltreffend worden aangepakt mits het voeren van een verregaand doch coherent nationaal beleid, dat doorheen de betrokken departementen een organisatorische en uniforme vertaalslag krijgt.’
• Hij waarschuwt ook waarom hij de politie in de pas laat lopen: ‘Dat er eigen wendingen of invullingen worden gegeven aan de federale maatregelen en instructies, is echter onverantwoord en in gezondheidsgerelateerd crisisbeheer zelfs ronduit gevaarlijk.’
• Vervolgens gaat hij eenzijdig over tot het intensievere gebruik van de ‘Task Force GPI’, zonder dat daarover binnen de regering of in de Nationale Veiligheidsraad overleg is gepleegd, zo bevestigen meerdere bronnen. Dat hoeft ook niet, als een minister gewoon zelf een ‘circulaire’ of ministeriële omzendbrief stuurt.
• Wat wel duidelijk is: de ‘Taks Force GPI’ heeft nu veel macht. ‘Ze zorgt voor een eenduidig beleid, evenals voor een eenvormige, aan de huidige toestand aangepaste toepassing van alle regelgevende en reglementaire teksten.’
• De taskforce zit wel in het federaal coördinatiecomité COFECO en daar duiken twee namen op als cheffen: De Crem uiteraard, en de directeur-generaal van het nationaal crisiscentrum, Bart Raeymaekers, van N-VA-signatuur.
• De Crem onderstreept naar alle politiediensten ‘het dwingende karakter van de richtlijnen van de taskforce’. ‘Dit veronderstelt een rigoureuze en ongenuanceerde toepassing ervan binnen alle geledingen van de geïntegreerde politie. Daar we van onze burgers een rigide uitvoering van de maatregelen verwachten om zo snel mogelijk het hoofd te bieden aan deze epidemie, mag dit voor de politiediensten – welke op de handhaving ervan toezien – geen onoverkomelijk verzoek inhouden.’
• Vervolgens meldt De Crem nog één zaak: iedereen moet voortaan z’n mond houden. ‘Daar de externe communicatie tijdens de federale fase wordt gecoördineerd vanuit het nationaal crisiscentrum, wordt elke vorm van externe communicatie voorafgaand aan overleg en goedkeuring onderworpen.’

De essentie: De Crem pleegt hiermee dus een ongeziene machtsgreep op het politieapparaat, die hij bovendien eenzijdig zelf afroept. Tot groot ongenoegen van anderen binnen de regering.

• Verschillende lokale burgemeesters die via hun politiediensten deze omzendbrief te zien kregen, verslikten zich in hun koffie: plots lijkt die ’taskforce’ over te nemen? En wie zit dan wel in die taskforce? Bij verschillende partijen liepen bezorgde telefoontjes binnen vanuit het lokale niveau.
• Politiediensten hebben hoe dan ook geen ‘democratische cultuur’: als er een bevel komt, moet dat opgevolgd worden, is de filosofie. Regels zijn regels. ‘Maar het op die manier erdoor duwen, is toch wel ongezien’, zo stelt een collega-minister.
• ‘Dit is manifest deloyaal ten opzichte van alles wat we al beslist hebben. Maar De Crem staat blijkbaar bijzonder hevig, en wil absoluut fors kunnen uitpakken. Is het omdat hij tegenwoordig een cameraploeg in z’n kielzog heeft lopen voor één of ander programma?’, zo is elders in regeringskringen te horen.
• Vorige week al kondigde De Crem aan dat ‘de speeltijd zou afgelopen zijn’ en dat er strengere regels zouden komen. Zo wilde hij een perimeter van 15 kilometer rond ieder z’n woonst, waarbinnen mensen zouden moeten blijven. Maar die maatregelen kreeg hij niet door de Nationale Veiligheidsraad. ‘Hij is daar geblokkeerd, maar wil dus nu eenzijdig zijn droom van road blocks, van pasjes voor mensen, doorduwen. De burger is de vijand geworden.’
• Dat de minister van Binnenlandse Zaken zo z’n eigen weg gaat, leidt dus tot irritatie. Vorige week nog floot minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) haar collega publiek terug over de perimeter. Maar nu, met de circulaire, is er nieuwe wrevel. ‘Dit is ook wel een beetje het probleem van de premier: zij moet haar ploeg in de lijn laten lopen‘, zo is te horen binnen de regering.
• Op de Zestien is men op de hoogte van de omzendbrief van De Crem. ‘Er is geenszins beslist om de bevoegdheden van de lokale politie over te nemen’, zo is de zuinige commentaar die premier Sophie Wilmès (MR) via haar woordvoerder kwijt wil.
• Vraag is wat er straks uit de ‘Task Force GPI’ komt: wat leggen De Crem en directeur-generaal Raeymackers op aan de politiediensten? Als dat scherpere maatregelen worden, leidt dat zonder twijfel tot politieke hoogspanning.

Ondertussen op het terrein: De West-Vlaamse gouverneur Carl Decaluwé kondigt ondertussen een grootschalige actie aan om mensen met een tweede verblijf aan de kust toch maar weg te houden.

• Sinds een paar weken is er een heuse klopjacht bezig op mensen die hun domicilie niet aan de kust hebben: in een buitenverblijf de crisis doorkomen, mag expliciet niet.
• Decaluwé gaf een bloemlezing van excuses die mensen hanteren om toch maar naar de kust te kunnen:
  • ‘Ik moet aan de zee komen wandelen, mijn hond heeft jodium nodig.’
  • ‘Ik zou terug eens een douche willen nemen, want thuis is mijn boiler kapot.’
• De West-Vlaamse gouverneur pakte op Radio 1 ook trots uit met hoe hij z’n semipermanente bewoners, die wel jaren belasting betaald hebben in zijn provincie, toch maar weg zal houden.
  • ‘We gaan de grote invalswegen controleren.’
  • ‘En we gaan ook lokaal kijken, we gaan in de grootwarenhuizen kijken, als iemand inkopen doet. Dit zit in de operaties van lokale zones.’
• Decaluwé meldt ook dat burgers met plezier hun buren verraden aan de politie: ‘We krijgen ook telefoons van mensen die melden: ‘Ze zijn toegekomen’.’ Men opent ook een telefoonnummer waarop mensen kunnen ‘klikken’.

Opvallend net nu: ‘Geen coronadictatuur invoeren’: Europa worstelt met de politiestaat in Hongarije, met name de christendemocraten dan.

• In die Midden-Europese staat gebruikt sterke man Viktor Orban de coronacrisis om vergaande volmachten erdoor te duwen, en de de facto politiestaat te installeren in z’n land.
• Al jaren is z’n antidemocratische houding een doorn in het oog bij sommige leden van de EVP, de christendemocraten in Europa. De Deense en Zweedse leden van die Europese fractie hebben nu een brief geschreven om Orban aan de deur te zetten.
• Kris Peeters (CD&V) gebruikte harde woorden op Radio 1: ‘Het is niet het moment nu om een coronadictatuur in te voeren’. Hij had het niet over de kliklijnen aan zee, maar over Hongarije dus. CD&V steunt het initiatief van de Zweden en Denen. Benieuwd of ze deze keer eindelijk Orban uit hun fractie krijgen.

Nieuws dat ook steeds maar terug komt: Over de mondmaskers is het laatste woord nog niet gezegd.

• Vanuit Azië klinkt ongeloof over het beperkte aantal maskers dat in West-Europa en Amerika wordt gebruikt. Landen als Tsjechië, Slovakije en Bulgarije voeren grootschalige campagnes om maskers te dragen.
• Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) gooide zich gisteren met volle kracht in de discussie, in het avondjournaal op VRT: ‘Zowel de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als tal van virologen zeggen dat het geen zin heeft om ze op straat, in uw huis of in uw tuin te dragen. Het heeft wel zin als u speciale maskers draagt om mensen die door het coronavirus zijn aangetast te verzorgen, voor verzorgend personeel dus.’
• Over de maskers was heisa ontstaan omdat viroloog Marc Van Ranst daarover het volgende had verklaard: ‘Herinner u twee weken geleden: toen hadden we zelfs te weinig mondmaskers voor onze ziekenhuizen. We zaten in een slechte positie, dan kan je niet zeggen dat iedereen snel mondmaskers moet halen voor zichzelf. Laat staan dat je adviseert om de mondmaskers verplicht te maken voor iedereen die de deur uit moet.’
• Dat wekte op z’n minst het idee dat men dus de zaak had afgeraden, omdat er toch geen mondmaskers waren. De Block ontkende dat formeel: ‘Van in het begin hebben we het advies van de WHO gevolgd. Dat is ook zo in alle landen verspreid. Als we nu maskers zien opduiken, denk ik dat het meer uit emotie is, alsof men iets doet dat bescherming biedt.’
• De Block stelde ook gerust, voor medisch personeel of mensen in de zorg zouden er altijd genoeg maskers zijn.’Dat is de bedoeling. We hebben al 20 miljoen mondmaskers verdeeld en er zijn nog bestellingen op komst.’
• Ook Van Ranst, op z’n vaste afspraak bij de VRT, bevestigde opnieuw dat ‘allemaal mondmaskers dragen’, geen zin heeft.

The big picture: Toch gist er één en ander over de aanpak van de mondmaskers, met name voor het medisch en zorgpersoneel.

• In Franstalig België is er erg veel boosheid over de aanpak van De Block, en het gebrek aan die beschermende maskers, net als het ontbreken van testen. De christelijke vakbond eiste al het ontslag van de minister, meerdere invloedrijke kranten hebben zich erg kritisch uitgelaten over de minister.
• Verschillende partijen zoals Ecolo, PS en zeker het cdH waren al erg kritisch, die laatste eiste al een heuse parlementaire onderzoekscommissie om de zaak ’tot op het bot’ uit te zoeken. Fractieleider Catherine Fonck (cdH) is zelf arts en al jaren een nemesis van De Block.
• Nu lijkt ook in Vlaanderen de tijd rijp om toch een versnelling hoger te gaan, politiek dan, in het viseren van het minderheidskabinet. Vlaams Belang, de tweede fractie aan Vlaamse kant, eiste gisteren ook zo’n onderzoekscommissie. En ook PVDA/PTB, die net als Vlaams Belang de minderheidsregering op geen enkele manier steunt, dringt daar op aan.
• En kijk: ook N-VA, die andere partij die wél de volmachten maar niét de regering zelf steunt, beseft dat het toch naar een kookpunt gaat. Over de maskers zelf waren N-VA-parlementsleden al van in het begin erg vocaal, met zelfs een heus pr-oorlogje over wie nu die eerste lading broodnodige maskers had geregeld. Ook zij zijn te vinden voor zo’n onderzoekscommissie.
• Overigens blijft het kabinet van De Block maar in de clinch gaan met het VTM-nieuws. Die brachten bij die eerste lading mondmaskers een interview met N-VA-Kamerlid Kathleen Depoorter, die mee de leverancier had aangebracht, tot ergernis van het kabinet. Maar hardnekkig blijven die dus aandacht zuigen naar het dossier, wat misschien niet meteen de beste politieke aanpak is in de hele zaak: fraai oogde het complete gebrek aan voorraden van mondmaskers bij het begin van de crisis toch niet, nadat een vorige voorraad al in 2017 vernietigd moest worden.
• Andere partijen zeggen niet ‘neen’: alleen is het misschien nog niet het moment. Zo zijn er kritische stemmen bij Groen ook, uiteraard delen zij de fractie met Ecolo, en hebben ze al lang begrepen dat men daar bloed geroken heeft. Alleen is het dus nu nog niet het moment.
• Vraag is vooral wat de PS en sp.a doen. Als de grootste Franstalige partij, die de afgelopen dagen steeds meer afstand nam van de minderheidsregering, ook effectief doorduwt en fractieleider Ahmed Laaouej (PS) zo’n onderzoekscommissie wil steunen, kan ze er snel zijn.

Money, money, money: De Vlaamse regering trok nog maar eens de portemonnee open.

• Om te beginnen was er toch een beetje waar N-VA al zo lang van droomt: een minister-president die wat ‘presidentieel‘ kan zijn. Jan Jambon (N-VA) hield een stevige tussenkomst in het Vlaams Parlement en toonde wat Geert Bourgeois (N-VA) nooit echt lukte: die Vlaamse regering wat een smoel geven. ‘Vraag niet wat je land voor jou kan doen, vraag wat jij voor je land kan doen’, citeerde hij JFK, om vervolgens te zeggen dat straks ‘iedereen na de crisis helpt bij de heropbouw van de economie’.
• Verder deelt de Vlaamse regering opnieuw veel geld uit. Vanuit CD&V werd Hilde Crevits (CD&V) alvast de ‘patroonheilige van de zelfstandigen’ gedoopt, bij Unizo zullen ze in elk geval blij geweest zijn met zo’n mooi pakket aan ‘free money‘.
• Er komt immers een ‘compensatiepremie‘, voor zelfstandigen (freelancers, kinesisten, tandartsen, psychologen, landbouwers et cetera) en bedrijven die het erg moeilijk hebben door de crisis. Ondernemers krijgen een belastingvrije premie van liefst 3.000 euro, als hun omzet tussen halfweg maart en eind april minstens 60 procent is gedaald in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. 
• Dat gaat bakken vol geld kosten, maar is een methode om toch een aantal sectoren te helpen het hoofd boven water te houden.
• Enige bedenking: voor een pak zelfstandigen, die zelf facturen maken, is het ook niet zo moeilijk om die omzet een beetje kunstmatig te laten dalen, in die periode die nu omschreven is. Hoe de fraude er dus uitgefilterd kan worden, is toch maar de vraag.

Genoteerd in de marge: Het Vlaams Parlement herpakte zich wat.

• Na een lastige, stroeve zitting vorige week, zat er deze week veel meer dynamiek in. Voorzitter Liesbeth Homans (N-VA) had de teugels wat aangehaald: kortere tussenkomsten, snellere replieken van de ministers, …
• Het leidde tot een vinniger debat, een echte discussie, die het Parlement alvast terug wat veerkracht gaf.
• Ook de elektronische stemming achteraf was een succes: of hoe technologische innovatie snel kan, in tijden van crisis.
• Afwachten of de Kamer straks ook een beetje bijstuurt: het debat daar verliep vorige week ook wat vreemd, omdat ministers op hun banken bleven zitten. Mogelijk past voorzitter Patrick Dewael (Open Vld) ook één en ander aan.

Testen, testen, testen: Philippe De Backer (Open Vld) neemt de zaak wel in handen.

• Politiek gezien lijkt het hoe langer hoe meer misschien wel de beste maatregel die de regering Wilmès al nam tot nu toe: de politiek overleden Philippe De Backer vanuit de doden doen opstaan, om een dossier dat compleet fout liep recht te trekken: de testen en de bevoorrading van de maskers in een taskforce coördineren.
• De Backer deed daarbij wat De Block voorlopig niet lukt: de communicatie doseren en monopoliseren. Twee persmomenten per week, en daarbij ‘goede’ cijfers presenteren: het haalt de druk wat weg.
• De Backer liet gisteren weten dat ze op 4.250 testten per dag zitten, en dat ‘eind deze week de 10.000 testen per dag moeten bereikt worden’. Vanaf eind deze week kunnen daardoor in woonzorgcentra testen gebeuren, wat een grote opluchting voor het personeel daar zal zijn.
• ‘We starten eind deze week met het afnemen van meer dan 20.000 testen in de woonzorgcentra in ons land. We zullen hiervoor nauw samenwerken met de verschillende regio’s. De taskforce testing zal van de regio’s lijsten doorkrijgen met te testen personen in elk van de woonzorgcentra.’