Met behulp van satellietbeelden is het voortaan mogelijk om de uitstoot van stikstofdioxide door individuele schepen vanuit de ruimte te detecteren. Dat zegt het European Space Agency (ESA), gebaseerd op een studie van onderzoekers aan het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), de Wageningen Universiteit, de Universiteit van Thessaloniki en de Nanjing Universiteit.

De technologie zou het in de toekomst mogelijk kunnen maken sancties op te leggen aan schepen die weigeren de emissieregels na te leven.

Gezondheid

‘Het maritiem transport heeft op de luchtkwaliteit in vele kuststeden een directe impact,’ zeggen de onderzoekers. ‘Schepen maken gebruik van zware stookolie, die een sterke luchtverontreiniging tot gevolg heeft. Dat probleem heeft een nefaste impact op de luchtkwaliteit.’

‘Geraamd wordt dat de uitstoot van schepen wereldwijd jaarlijks verantwoordelijk is voor ongeveer 400.000 vroegtijdige overlijdens door longkanker en cardiovasculaire aandoeningen. Ook zou de vervuiling jaarlijks bij 14 miljoen kinderen astma veroorzaken.’

Daarom zijn er de voorbije tien jaar inspanningen geleverd om voor de scheepvaart internationale emissievoorschriften uit te werken. Sinds begin dit jaar is het maximale gehalte zwaveldioxide in scheepsbrandstoffen van 3,5 procent naar 0,5 procent verlaagd.

Dat moet de luchtvervuiling verminderen en de gezondheid en het leefmilieu beschermen. De verwachting is dat ook de uitstoot van stikstofdioxide door de scheepvaart de volgende jaren beperkt zal worden.

‘Het is echter bijzonder moeilijk om te controleren of de schepen deze voorschriften respecteren,’ merkt het European Space Agency op. ‘De oceanen zijn bijzonder uitgestrekte gebieden, waar het nagenoeg onmogelijk is om lokale controles uit te voeren.’

‘Satelliettechnologie blijkt nu echter wel een uitweg te bieden. Wetenschappers zijn er immers voor de eerste keer in gelukt om, dankzij gegevens die de satelliet Copernicus Sentinel-5P heeft verzameld, pluimen stikstofdioxide van individuele schepen vanuit de ruimte te detecteren.’

Weerkaatsing zonlicht

Tot voor kort moesten satellietmetingen over een lange periode – vaak maanden of zelfs jaren – worden geanalyseerd om scheepvaartroutes te ontdekken. ‘Daardoor werd het gebruik van satellietgegevens voor regulering, controle en handhaving sterk beperkt.’

‘Alleen het gecombineerde effect van alle schepen die tijdens een bepaalde periode de routes hadden gevolgd, kon daarvoor worden geregistreerd. Bovendien konden alleen langs de drukste scheepvaartroutes de effecten worden opgetekend.’

Aan de hand van analyses van specifieke weerkaatsingen van het zonlicht blijkt het nu echter ook mogelijk de uitstoot van individuele schepen te detecteren. De opsporing blijkt zelfs mogelijk in een periode tot drie uur voor de passage van de satelliet. Aan de hand van windpatronen kan immers alsnog de bron van de emissies worden achterhaald.

‘Door het combineren van deze metingen met data over de locatie van de schepen, konden we quasi perfecte overeenkomsten met de route van de vaartuigen vaststellen,’ stippen de onderzoekers aan. ‘Dat biedt interessante mogelijkheden om de scheepsemissies vanuit de ruimte op te volgen en respect voor de milieuregelgeving af te dwingen.’

Voorlopig is het echter wel alleen mogelijk om de emissies van grote schepen of konvooien te meten. De wetenschappers hopen echter dat een verdere verfijning van de technologie hen in de toekomst in staat zal stellen ook de uitstoot van de kleinste schepen op te meten.