Het onuitgegeven experiment van een minderheidskabinet, de regering Wilmès II, leidt tot nieuwe, ongekende scenario’s van hoe het land te leiden. Een nieuw overlegorgaan, de ‘superkern’, brengt elke week tien partijen bijeen. Een vergadering van drieënhalf uur zaterdag toonde vooral aan hoe inefficiënt dat allemaal werkt.

In het nieuws: Vandaag komt in de Kamer de zogenaamde coronacommissie voor het eerst samen. Die moet de maatregelen van de regering controleren in tijden van corona, want die kreeg vergaande volmachten om te kunnen besturen.

De details: Voor wie niet helemaal meer kan volgen over wie nu wat ‘controleert’: alle begrip. Wie wat precies doet, politiek gezien, is immers wat complex aan het worden in deze crisis:

• Op zaterdag komt voortaan altijd de ‘superkern‘ samen: dat is de ‘kern’ van de regering, premier Sophie Wilmès (MR) en haar drie vicepremiers Alexander De Croo (Open Vld), Koen Geens (CD&V) en David Clarinval (MR), aangevuld met de groep van de tien partijvoorzitters die via de volmachten deze regering ‘steunen’ in de strijd tegen corona.
• Daarnaast is er uiteraard gewoon het minderheidskabinet, dat ministerraden houdt, zoals zaterdag na de ‘superkern’, om wat daar een ‘fiat’ heeft gekregen, of tenminste is voorgelegd (hieronder meer daarover), dan ook effectief te bekrachtigen. Want puur juridisch gezien is zo’n ‘superkern’ natuurlijk onzin: ze heeft geen wettelijke basis.
• Misschien politiek vandaag nog belangrijker: de Nationale Veiligheidsraad. Daar zitten de zwaargewichten van de federale regering, maar ook de deelstaten met Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) en Waals minister-president Elio Di Rupo (PS). Zij vormen met Wilmès een soort de facto beleidstrio, dat nu meest ‘weegt’.
• Nu komt daar dus ook een parlementair initiatief bij: een heuse ‘coronacommissie‘ in de Kamer. Die gaat ‘de regering ondervragen en controleren over haar volmachtbesluiten’, zo stelt de voorzitter van die commissie, Servais Verherstraeten (CD&V) op Radio 1.

Alweer een overlegorgaan, is dat nodig? Je kan toch een aantal vragen stellen over de hele aanpak.

• Een nieuwe commissie, met daarin de ‘zwaargewichten’ van het Parlement, de fractieleiders, is een erg symbolische zet: het is nu aan hen om ook in de schijnwerpers te lopen, te laten zien dat het Parlement blijft werken.
• Maar of daar nu een extra commissie voor moet worden opgericht, blijft toch de vraag: het is geen onderzoekscommissie, ze heeft dus ook niet de macht om de regering of anderen op te roepen. Verherstraeten rekent op de regering: ‘De eerste minister heeft bij de start van haar ploeg gezegd dat ze transparant zou zijn, ik kan me niet inbeelden dat ze niet zou komen. Maar wij kunnen niemand verplichten.’
• Verherstraeten geeft verder aan dat Parlementsleden vanuit de commissie kunnen proberen ‘het proces proactief te beïnvloeden, door hun werk te doen, trachten invloed uit te oefenen, eventueel tweets sturen’.
• Meer fundamenteel blijft de vraag of de volmachten dan echt nodig zijn: de redenering was vooral dat, als het Parlement niet meer bijeen zou kunnen komen, de regering snel zelf moet kunnen beslissen. Maar voorlopig is dat niet het geval: dan kan je beter meteen ‘gewoon’ het Parlement z’n werk laten doen, en snel de coronabeslissingen van de regering met een brede meerderheid bekrachtigen. De ‘controle’ op die beslissingen kan dan ‘gewoon’ in de Kamer gebeuren.
• ‘Het is duidelijk dat een aantal fractieleiders zich door de voorzitters gepasseerd voelt, en niet graag in de schaduw staat. Deze commissie moet dat goedmaken. Bovendien leggen ze ook andere accenten: Egbert Lachaert (Open Vld) is helemaal niet Gwendolyn Rutten (Open Vld), Ahmed Laaouej (PS) is niet Paul Magnette (PS) en Kristof Calvo (Groen) is zeker geen Meyrem Almaci (Groen). Dat is goed te voelen’, zo stelt een fractieleider.

In de wandelgangen: Er worden ondertussen toch behoorlijk wat vragen gesteld over de werking van die fameuze ‘superkern’:

• Om te beginnen is de status van de meeting niet helemaal duidelijk: er zitten negen partijvoorzitters en een fractieleider (N-VA stuurt Peter De Roover) samen met de top van de regering. Maar ‘beslissen’ zij, geven zij een fiat, of komen ze enkel luisteren? Niet duidelijk.
• Er zijn in elk geval geen ‘conclusies’: er werden tot nu toe geen notulen gemaakt van de meetings. Maar het minderheidskabinet gebruikt wel degelijk in de besluitvorming het argument ‘dat het op de superkern geweest is’. Er is dus sprake van een ‘impliciete bekrachtiging’ door de tien.
• De vergaderingen zelf verlopen bijzonder langdradig. ‘Er lijkt een omgekeerd evenredige relatie te bestaan tussen de lengte van de tussenkomst van partijen, en hun aantal zetels in de Kamer’, zo stelde één aanwezige. Verschillende partijvoorzitters bevestigen: ‘Sommige tussenkomsten waren echt ellenlang, om zeven keer hetzelfde te zeggen’ en ook ‘niet iedereen heeft de gave van beknoptheid’. De vraag is of er misschien niet wat meer strakke leiding nodig is op de meetings.
• De premier, die natuurlijk nieuw is in haar rol en haar regering en bij uitbreiding het land door ongekende en woelige wateren moet loodsen, geniet voorlopig het voordeel van de twijfel bij de meesten. Maar in regeringskringen is er ook wel wat ergernis: ‘Ze wil graag te veel naar zichzelf trekken, en ze gaat daardoor soms te traag.’
• Feit is in elk geval dat Wilmès haar ster sterk stijgt aan het politieke firmament: dat maakt twee andere voorzitters aan tafel ook wel wat zenuwachtig.
  • Paul Magnette (PS), die in z’n electorale achtertuin nu iemand onbekend groot gemaakt heeft als nieuwe premier.
  • Georges-Louis Bouchez (MR), die in z’n eigen partij de grote held wil zijn, maar nu wel vijf jaar, of langer zelfs, vastzit aan ‘zijn premier’, wiens schaduw straks boven de zijne hangt.
• ‘Magnette heeft het daar duidelijk minder lastig mee: hij hield zich rustig aan de algemene lijn’, zo observeert een collega-voorzitter.
• Bedoeling was altijd dat dit een ‘politieke meeting’ zou zijn: daarom zitten de partijvoorzitters er, en niet de vertegenwoordigers vanuit het Parlement. Die eersten, de voorzitters, bespreken de grote lijnen, die laatste, de fractieleiders, moeten de regering technisch-inhoudelijk en juridisch weerwerk bieden. ‘Maar al snel vervalt ook de superkern in die laatste discussies: te veel volk wil toch maar laten zien hoe slim ze zijn, en hoeveel ze technisch toch wel kennen en weten.’
• Fundamentele vragen blijven hangen: blijft het Parlement zelf initiatieven nemen, bijvoorbeeld. Want het is en blijft een minderheidsregering, dus in principe kunnen ad hoc makkelijk meerderheden gevonden worden, zoals dat nu ook al het geval was in de Kamer, voor de regering volheid van bevoegdheid kreeg. Maar daarop kwam dus niet echt een sluitend antwoord.
• Bovendien zit de regeringskern er niet bepaald respectvol bij: MR-vicepremier David Clarinval, zelf nu niet meteen de man met veel kilometers op de teller in de Wetstraat, zat ostentatief z’n krant te lezen tijdens de meeting. Om dan vervolgens wel tussen te komen en te stellen dat ‘elk initiatief vanuit het Parlement wel geen impact zou mogen hebben op de begroting’.
• Anderzijds: wie z’n huiswerk doet vanuit de regering, moet ook niet te veel tegenstand verwachten.
  • Minister van Financiën De Croo kreeg er z’n Belgische ‘bazooka’ om de leningen allemaal zes maanden op te schuiven makkelijk door op een gemeenschappelijk call met de tien.
  • Minister van Justitie Geens had zaterdag een hele batterij maatregelen mee om het gerecht helemaal te kantelen naar werken met videoconferenties en telewerk: of hoe de crisis in één klap realiseert wat voor Vrouwe Justitia jarenlang niet kon.
• Vraag is vooral hoe de superkern nu verder evolueert: wordt het een heuse besluitvormingsmeeting, met notulen en duidelijke conclusies? Of blijft het een ‘inefficiënte praatbarak‘, zoals een aanwezig het labelde? Volgende week volgt een nieuwe.

Om te blijven volgen: De rol van minister van Volksgezondheid, Maggie De Block (Open Vld).

• Heel opvallend: De Block heeft haar parlez-vrai-stijl niet verloren, ook niet in tijden van medische crisis. Integendeel.
• Gisteren ging ze ook fel in discussie met twee virologen, een beroepscategorie die in de media ondertussen een bijna-godenstatus heeft bereikt. Maar De Block lijkt niet meer van plan om zomaar de communicatie in crisistijden aan hen te laten.
  • Zo stelde microbioloog Herman Goossens dat ‘de curve wel aan het afvlakken is’. Daarop reageerde De Block fel: ‘Onverantwoord en zeer gevaarlijk. Nu meer dan ooit maatregelen volhouden en verderzetten. Het virus is nog niet overwonnen!’
  • Vervolgens ging het over koppels waarvan één partner besmet is. De Block had daarover gezegd dat plots niet meer gaan samen slapen geen zin had: ‘Eén in de kelder, en één op zolder heeft geen zin.’ Maar Goosens ging in het tegenoffensief: ‘Ze zit fout: als één iemand ziek is binnen het gezin moeten ook daar de maatregelen gevolgd worden.’
  • Vervolgens was er Marc Van Ranst, die eenzijdig aan de natie liet weten dat ‘naar je lief gaan in een dorp verderop‘ niet meer mocht. Meteen veel vragen in de media, waarbij uiteindelijk het wat vreemdsoortige antwoord van de overheid kwam: ‘Volwassenen kunnen nog naar hun partner, pubers niet’.
  • Daarop tweette De Block subtiel: ‘Zijn bezoeken aan tv- en radiostudio’s nog verantwoord? Graag reacties, ik stel gewoon de vraag.’ Als vingerwijzing kon het tellen.
• Zelf blijft De Block weg van allerlei contacten met de media, ze doet alles van thuis. Maar dat kan niet gezegd van de ‘specialisten’, die zonder overdrijven dagelijks op beide zenders aanwezig zijn.
• Overigens komt De Block opnieuw onder vuur te liggen rond de mondmaskers. Een lading van 5 miljoen FFP2-mondmaskers komt niet toe. In Paris Match haalt de leverancier van die maskers hard uit, omdat hij een grote partij had geregeld, maar de minister opeens de zaak annuleerde. ‘De voorwaarden van de bestelling waren plots veranderd: zowel de prijs als het volume waren veranderd’, zo reageerde haar kabinet aan Radio 1.
• In Franstalig België blijft men bijzonder kritisch ten opzichte van De Block. Zo stelde La Libre-editorialist Francis Van de Woestyne ‘dat er ernstige vragen moeten gesteld worden bij haar functioneren’, zondag op de zender LN24.

Een comeback, maar niet zonder risico: Ondertussen is Philippe De Backer (Open Vld) ook meer en meer man of the hour.

• De Backer was helemaal weg uit de politiek, hij zat enkel nog als ontslagnemende minister in de regering Wilmès I. Maar iedereen wist dat hij klaar was om te vertrekken naar de privésector: hij stond zelfs niet meer op een kieslijst.
• Maar omdat de MR carrément weigerde om ministerposten te schrappen in de regering Wilmès II (met 14 zetels moest en zouden er liefst 7 MR-ministers blijven zitten), bleef ook aan Vlaamse kant iedereen op post, en dus ook De Backer.
• Die heeft van De Block een belangrijke taak overgenomen: als hoofd van de taskforce moet hij beschermingsmiddelen en testen aanleveren.
• Daarbij krijgt hij van velen lof: z’n aanpak is in elk geval krachtig, en een frisse wind. Dat hij daarbij ook nieuw volk moet aanwerven, is natuurlijk wel een beetje ironisch: ‘We gaan toch geen tijd verliezen met nieuwe kabinetten samenstellen‘, was net het ultieme argument om het restkabinet integraal te laten zitten.
• Maar De Backer loopt wel een politiek risico: de aanlevering van mondmaskers loopt absoluut niet zoals het hoort. De recente mislukte bestelling van 5 miljoen mondmaskers van het type FFP2, straalt uiteraard ook op hem af.
• Nog steeds is de situatie in veel woonzorgcentra schrijnend: daar komt vroeg of laat nog een reactie die scherp zal zijn. Want de situatie is op veel plekken allerminst veilig.
• En tenslotte het grootste politieke gevaar: de testen. Na het initiële goede nieuws ‘dat België drastisch het aantal testen gaat opvoeren’, daagt nu de realiteit van de cijfers. 3.000 testen per dag is ver van wat eigenlijk nodig zou zijn. En zelfs 10.000 testen per dag, het streefcijfer, is eigenlijk helemaal niet voldoende, zo leren vergelijkingen met onder meer Zuid-Korea. Maar kan De Backer daar snel een revolutionaire oplossing bieden?
• Overigens komen uit Zuid-Korea steeds meer reacties van onbegrip over het feit dat zo weinig mensen in het Westen mondmaskers dragen, op straat of zelfs op het werk. Hun leidinggevende experts beweren bij hoog en laag dat zo’n masker wel degelijk de verspreiding van het virus tegengaat.

Ondertussen in Europa: De discussie over ‘solidariteit’ blijft maar verder woeden. Het gaat dus om ‘geld’.

• Er ontstond behoorlijk wat commotie rond de uitspraken van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. De Duitse had in de Duitse media verklaard ‘dat het woord coronabonds toch eigenlijk maar een slogan is’. ‘Daarachter zit de grotere vraag van garanties. En de bezorgdheden van, onder meer, Duitsland zijn op dat vlak verantwoord’, zo stelde ze.
• Von der Leyen kwam vanuit onder meer Italië zwaar onder vuur te liggen. De Italianen vechten als leeuwen om nu te krijgen waar ze al jaren van dromen, het ‘gemeenschappelijk‘ maken van de uitgave van schuldpapier. Maar het debat is dus allerminst beslecht. ‘Europa moet nu tonen of het de roep van de geschiedenis kan beantwoorden’, zo stelde de Italiaanse minister van Financiën Roberto Gualtieri.
• Ook in eigen land was er commotie over Europees geld. Bij een stemming over het noodpakket van EU-steun onthield immers de N-VA zich in het Europees Parlement. Dat leidde tot zeer felle reacties bij een pak andere partijen, ‘dat de N-VA aan de foute kant stond’. Want zelfs het Vlaams Belang had meegestemd met héél het Europees Parlement.
• Bij N-VA reageerden ze onderkoeld: ja, ze hadden tegengestemd, uit protest tegen de verdeling van de fondsen. Die verdeling gebeurt op basis van klassieke Europese sleutels, en die geven automatisch veel meer geld aan Wallonië dan Vlaanderen. Maar dat vindt de N-VA moeilijk, nu Vlaanderen veel zwaarder getroffen is door de coronacrisis. Het ging overigens maar om een paar tiental miljoenen euro’s, geen miljarden, waar onder meer de Polen en andere Oost-Europese landen nu van kunnen profiteren, ook al is er veel minder uitbraak van corona in hun land.

Chinese coronadiplomatie: Good luck with that one.

• De Chinezen, die toch wel de bron lijken van de hele pandemie, zijn ondertussen bezig met naar overal materiaal te sturen, als ‘charmeoffensief‘.
• Maar die ‘coronadiplomatie’ werkt als volgt: met veel tromgeroffel wordt in de media een ‘steunpakket’ getoond, mondmaskers, testen of ander materiaal.
• Als iedereen dat mooie ‘vriendschapsgebaar’ al wat vergeten is, blijkt dan wel vaak dat het om kwalitatief minderwaardig materiaal gaat:
  • In Nederland stuurt men 600.000 disfunctionele Chinese maskers terug. Sommige waren al uitgedeeld aan ziekenhuizen.
  • In Spanje moest de regering 8.000 Chinese cadeau-testkits terugroepen, nadat bleek dat de resultaten helemaal niet accuraat waren.
  • De Spanjaarden stuurden meteen de overige 50.000 testen terug naar China.
  • In Turkije liet de overheid weten dat een niet gespecificeerd aantal testen terug is gestuurd naar China wegens ‘substandaard‘.