Peking wil de controle over het Chinese medialandschap nog verder opvoeren. In een document van een Chinese staatsplanbureau wordt voorgesteld om privébedrijven finaal te weren uit de nieuwsberichtgeving.
Op 8 oktober bracht het National Development and Reform Council, een Chinees staatsplanbureau, een document van 78 pagina’s uit met behoorlijk ingrijpende wetsvoorstellen. Er worden maar liefst 100 sectoren aangeduid waar de toegang voor privébedrijven verboden zou worden. Om een zaak te mogen oprichten in zo’n sector zou uitdrukkelijke toestemming van Peking nodig zijn. Dat rapporteert zakensite Quartz.
Het staatsplanbureau brengt deze suggestie elk jaar uit. Opvallend is echter dat er dit jaar in de “verboden”-categorie een nieuwe term is opgenomen, namelijk “onwettige nieuwsmedia-gerelateerde bedrijven”. Volgens de nieuwe regels zullen privéondernemingen dus volledig worden uitgesloten van “het verzamelen van nieuwsfeiten, bewerken en uitzenden van nieuwsverhalen en verspreiden van nieuws”. Ook het opereren van een sociale mediakanaal of een livestream voor nieuwszaken zal ontoegankelijk gemaakt worden als deze spelregels aangenomen door Peking.
Het is een aardverschuiving voor de Chinese privémedia vergeleken met de plannen van vorig jaar. Toen werden er in de nota van het staatsplanbureau wel al enkele forse limitaties uitgestippeld voor nieuwsbedrijven. Toch kwam het voorheen nooit tot een rechtstreeks verbod.
“De lijst van 2021 is een zeer breed verbod op alles wat met de nieuwsmediasector te maken heeft, terwijl de lijst van 2020 enkel niet-openbare kapitaalparticipatie, onderhevig aan vermogenslimieten, niet toelaat”, zei de Singaporese rechtenprofessor Henry Gao op Twitter.
“Marxistische kijk op de journalistiek”
China’s medialandschap is altijd al onder strakke controle van de overheid geweest. Toch kan een implementatie van deze nieuwe regels zorgen voor een “nog strenger klimaat, volledig in lijn met de recente reguleringronden”, meent Li yuan, een columnist van de New York Times.
Het voornemen van Peking om de binnenlandse nieuwsberichtgeving volledig aan banden te leggen past in “een marxistische kijk op de journalistiek”, zegt Gu Yonghua, voormalig secretaris van de All-China Journalists Association, tegen Quartz. De Chinese autoriteiten willen van de vierde macht een mondstuk van de Communistische Partij maken en bedrijven bannen die de publieke opinie willen beïnvloeden uit winstmotieven.
Opkomst van burgerjournalistiek dankzij Evergrande-fiasco
Niet toevallig was er de afgelopen weken een kleine revival in de Chinese burgerjournalistiek omtrent het schuldenfiasco van vastgoedreus Evergrande. Verschillende Chinezen trokken met de smartphone in de hand naar de meer dan 500 stilgelegde bouwwerven van Evergrande om na te kijken of de werken opnieuw zullen hervatten. Daarbij zetten zij ook drones en livestreaming in. Verschillende experten vonden het al vreemd dat de Chinese overheid geen reactie had op de enthousiaste verslaggeving.
In juni werd in Hongkong ook al een van de laatste vrije kranten in de regio aan banden gelegd. Apple Daily moest na 26 jaar de deuren sluiten vanwege het rapporteren over prodemocratische bewegingen in het semiautonome Hongkong. Wat er gebeurt met de resterende nieuwsbedrijven in China, zoals de Hongkongse krant South China Morning Post, is voorlopig onduidelijk. China staat momenteel al vierde laatste op de World press freedom index, net boven Turkmenistan, Noord-Korea en hekkensluiter Eritrea. In deze landen geldt al een staatsmonopolie op media.
(kg)