Wordt het favoriet Mario Draghi, de onverslijtbare Silvio Berlusconi of eindelijk eens een vrouw? Vanaf maandag kiezen de Italiaanse volksvertegenwoordigers een nieuwe president, het staatshoofd dat de premier benoemt.

Hoewel het Italiaanse presidentschap eerder een ceremoniële rol is en de echte politieke beslissingsmacht bij de premier ligt, wordt niet alleen binnen, maar ook buiten Italië met meer dan gewone belangstelling uitgekeken naar de verkiezing. Dat komt omdat met huidig premier Mario Draghi (74) en de inmiddels 85-jarige ex-premier en zakenman Silvio Berlusconi twee internationaal bekende figuren meedingen.

Maar er circuleren nog een hele rist anderen namen, waaronder ex-premiers Romano Prodi, Paolo Gentiloni en Giuliano Amato. Sommigen vinden het tijd dat de prestigieuze post eindelijk eens naar een vrouw gaat en schuiven justitieminister Marta Cartabia. Zelfs ex-voetballer Francesco Totti gaat, net als zeven jaar geleden, grappend over de tongen.

Een andere mogelijkheid is dat huidig president Sergio Mattarella (80) nog enkele jaartjes aan zijn aflopende mandaat breit, wat tegen de gewoonte is.

Politiek pokerspel

Waarnemers wijzen erop dat het presidentschap, een mandaat voor zeven jaar, in de stormachtige Italiaanse politiek belangrijker is geworden dan voorheen, omdat de president de premier aanduidt en ook een zeg heeft in de aanduiding van de ministers. De volgende president zou de komende jaren vooral een stabiliserende rol te spelen hebben, want volgend jaar staan er alweer parlementsverkiezingen en wellicht aartsmoeilijke coalitie-onderhandelingen op de agenda.

Het verkiezingsproces voor het presidentschap is een ingewikkeld politiek spel in meerdere rondes waarbij meer 1.008 kamerleden, senatoren en regionale vertegenwoordigers anoniem mogen stemmen.

• In de eerste drie rondes heeft een kandidaat een tweederdemeerderheid, dus 672 stemmen, nodig om te winnen.
• Vanaf de vierde ronde volstaat een gewone meerderheid van 505 stemmen.
• Elke ronde neemt in principe een dag in beslag en traditioneel zijn er eigenlijk geen officiële kandidaten, wat de stemming na de onderhandelingen achter de schermen nog spannender maakt.

De technocraat Mario Draghi, de voormalige voorzitter van de Europese Centrale Bank, geldt als de grote favoriet. Berlusconi (Forza Italia), de kandidaat van de rechterzijde, wordt weinig kansen toegedicht. Zeker de eerste drie rondes zullen te hoog gegrepen zijn. Maar daarna verlaagt de lat naar 505 stemmen en de omstreden Berlusconi is natuurlijk een dealmaker bij uitstek. Al zijn er ook geruchten dat hij vervroegd uit de race stapt mocht uit zijn eigen telling blijken dat hij niet genoeg steun heeft.

Italiaans-Duits renteverschil

Dat ook de financiële markten de verkiezingen met argusogen zullen volgen, bewijst de boordtabel die de studiedienst die de bank ING gemaakt heeft op basis van vier scenario’s, met de verwachte impact op twee variabelen:

• Het renteverschil tussen Italiaans en Duits staatspapier, ofwel de spread tussen BTP (Buoni Poliennali del Tesoro) en Bund in financieel jargon. Duits staatspapier wordt beschouwd als het veiligste van de eurozone. Hoe groter het renteverschil, hoe groter het wantrouwen van de financiële markten in de Italiaanse staatsfinanciën.
• De wisselkoers euro-Zwitserse frank, die volgens de economen sterk verbonden is met het Italiaans-Duitse renteverschil. Bij toenemend wantrouwen in de euro vluchten beleggers naar de Zwitserse frank. Gevolg: de euro verzwakt en de Zwitserse frank wordt sterker.

Volgens de ING-scenario’s is een verlenging van Mattarella’s mandaat op korte termijn de beste garantie op continuïteit en stabiliteit, want Draghi doet dan gewoon verder als premier en zal zijn hervormingsplannen verder kunnen doorvoeren. Het renteverschil tussen Italië en Duitsland blijft dan beperkt tot 120 basispunten.

Mocht Berlusconi onverwacht het presidentschap binnenhalen, dan is dat volgens de economen “het slechtst mogelijke scenario” voor het vertrouwen in de Italiaanse staatsfinanciën. De Italiaans-Duitse spread zou dan meteen toenemen, tot 140 basispunten. Een echte vertrouwenscrisis rond Italië wordt evenwel niet verwacht, omdat Draghi, die internationaal vertrouwen inboezemt, ook in dit scenario de premier blijft.

Het waarschijnlijkste scenario is dat Draghi doorschuift van het premierschap naar het presidentschap. Het nadeel is dat er dan weer enige politieke instabiliteit volgt, omdat een nieuwe premier gevonden moet worden. Het voordeel volgens ING is dat Draghi als president nog de hervormingsplannen zal overzien.

Maar Draghi heeft nog geen gewonnen spel. In het verleden hebben de Italiaanse presidentsverkiezingen tot verrassingen en dramatische wendingen geleid. Ook deze keer durft niemand uit te sluiten dat de ruim duizend vertegenwoordigers van het volk volgende week alsnog een wit konijn uit hun hoed toveren.

(kg)