Komt er dan toch een soort ‘doorstart’ voor Vivaldi, de haperende federale ploeg? Zowel Groen als cd&v haalden dit weekend een zogenaamd ‘zomerakkoord’ aan, en het wordt bevestigd door hoge bronnen binnen de coalitie: “De premier probeert verschillende werven tegelijk aan te pakken, om één grote deal te maken.” Maar meteen geeft men aan dat het nog niet echt ver staat met die gesprekken: zo deden premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) al een toertje bij de vicepremiers, om toch te proberen de pensioenhervormingen uit het slop te trekken. Tegelijk liggen vragen over het defensiebudget, over de begroting én de arbeidsmarkt op tafel. En dan zwijgen we nog over de fiscale hervormingen en het nucleaire dossier. En de sfeer is vijandig, onderling.

In het nieuws: “Het is een goede zaak dat premier De Croo aan een zomerakkoord wil werken.”

De details: Het was een zinnetje dat voorzitter-in-wording Sammy Mahdi (cd&v) zich zondag bij VTM liet ontvallen, en waarmee hij bevestigde wat Groen in oproepvorm ook lanceerde: de premier werkt aan een grotere doorstart, al mag je het zo niet noemen.

• Neen, het is geen “herschrijven van het regeerakkoord”, iets waar Groen-kopstuk Kristof Calvo nu al weken op aandringt, om Vivaldi “opnieuw zuurstof te geven”. Die kritiek, over het feit dat de schwung uit de federale ploeg is, werd door de oppositie de afgelopen tijd gretig aangegrepen, en op het bord van de premier gelegd. Maar ook binnen de coalitie maakt men er eigenlijk geen geheim van: het stokt er compleet op dit moment. Er is nu sprake van een groot “zomerakkoord” om de boel weer vlot te trekken.
• En dus is premier De Croo nu toch in gang geschoten om een aantal grote dossiers aan te pakken, en te proberen die tegelijk naar een beslissingspunt te brengen, in één groot zomerakkoord. “We gaan de grote werven aansnijden. Maar ver staan we voorlopig nog niet hoor“, zo klinkt bevestigend in de federale wandelgangen.
• Daarbij haalde Mahdi, net terug van een bezoek aan de VN in New York, aan dat Vivaldi “nog veel moet realiseren”. Meteen schoof hij ook twee cruciale dossiers naar voren: de arbeidsmarkthervormingen én de pensioenen: “We moeten iedereen aan het werk krijgen of we komen in de problemen. De werkzaamheidsgraad in ons land is niet hoog genoeg. Ook het pensioenplan moet worden aangepakt.”
• Niet toevallig, want beide dossiers liggen op de regeringstafel. Enerzijds is er de arbeidsdeal, een stukje hervormingen dat vorig jaar al was goedgekeurd door Vivaldi, maar door de sociale partners is teruggestuurd naar de federale coalitie: vakbonden en werkgevers raakten het niet akkoord. Nu moet Vivaldi die knoop doorhakken, maar de PS aarzelt duidelijk. Hun minister van Werk, Pierre-Yves Dermagne (PS) legde vorige week nog een eisenpakket van 6,5 miljard euro structurele uitgaven op tafel: de Franstalige socialisten willen dat er ‘koopkracht’ bijkomt voor de lagere middenklasse.
• En daarnaast zijn er de pensioenen, waarbij de premier diezelfde PS tegenkomt. Daar kwam bevoegd minister Karine Lalieux al in de zomer van vorig jaar met plannen, die ruwweg door de liberalen werden afgeschoten, wegens “veel te weinig hervormingen”. Zo wil de PS al een minimumpensioen vanaf 10 jaar effectief gewerkt, de liberalen eisen 20 jaar. De Croo en Lalieux zagen ondertussen samen één voor één de vicepremiers. Maar de vraag is vooral wat de PS zélf doet: zij haalde haar grote trofee, de verhoging van de pensioenen tot 1.500 euro al lang binnen. Waarom zou zij dan nog meer toegeven?
• Wat overigens voor Mahdi en cd&v zeker ook op het prioriteitenlijstje blijft staan: de fiscale hervormingen van Vincent Van Peteghem, de cd&v-minister van Financiën. Die laatste kondigde aan dat hij “voor de zomer” met zijn plannen wil komen, waarbij enerzijds een vereenvoudiging is beloofd, en anderzijds een taxshift, van lasten op arbeid naar lasten op kapitaal. De MR ligt al maanden dwars. Ook die knoop zal De Croo dus moeten ontwarren.

Opvallend: Groen gaat, na de kernuitstap, duidelijk voor het offensief in de federale coalitie.

• Groen probeerde dit weekend handig te communiceren, door de premier op te roepen om in actie te schieten, goed wetende dat hij in alle stilte al bezig was met een initiatief. In de Zevende Dag voerde Wouter De Vriendt (Groen), de fractieleider in de Kamer, de forcing:
  • “Vivaldi kan je vergelijken met een fiets: de banden moeten dringend worden opgepompt.”
  • “De regering moet in conclaaf, de premier moet uit zijn schulp komen“.
  • “We hebben een akkoord nodig over de fiscale hervorming, want er moet een eerlijke bijdrage komen van de hoogste vermogens.”
  • “Veel mensen hebben het moeilijk met hun koopkracht en dan is er nog de groene transitie.”
  • “Als we daarrond een groot akkoord kunnen maken, hebben we een nieuwe doorstart en dat is nodig.”
• De groene voorzitters, Meyrem Almaci (Groen) en Jean-Marc Nollet (Ecolo), kwamen vorige week ook heel manifest op de voorgrond, om de plannen rond de uitbreiding van het defensiebudget een luid veto te geven. De liberalen willen dat, in een lang uitgesponnen groeipad tot liefst 2035, naar 2 procent van het bbp brengen: er is een pak internationale druk op De Croo om dat tegen de NAVO-top in Madrid eind dit jaar te doen.
• Maar een “njet” dus, van Almaci en Nollet. Voorlopig, want eigenlijk hebben de plannen geen enkele impact op het budgettaire plaatje tot 2024. Het is dus eerder pasmunt in een groter plaatje, waarbij de groenen de koopkracht, de fiscaliteit en hun eigen groene transitie blijven bepleiten.
• Opvallend is vooral dat Groen en Ecolo, na maanden in het defensief te hebben gezeten rond de kernuitstap, een dossier van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), nu duidelijk het over een andere boeg gooien. Op RTL toonde ook Nollet zich zondag andermaal scherp voor de coalitie. Zo duwde ook hij op premier De Croo, over de onderhandelingen met Engie, de Franse energiereus die de kerncentrales uitbaat. “De eerste minister zit samen met Van der Straeten aan tafel, en beseft nu met welke moeilijkheden zij twee jaar lang met Engie is geconfronteerd geweest.”
• Een cruciaal element in die gesprekken is de rekening van de afbraak van de centrales en de berging van het afval. Daarover is een nieuwe wet klaar, die het fonds daarvoor, Synatom, regelt: daardoor zullen veel strengere garanties worden opgelegd aan Engie, om effectief die afbraak en berging, geraamd op 41 miljard euro, te betalen. Maar Engie gebruikt hun hefboom volop: het moet de kerncentrales langer openhouden, en schermt ermee België twee winters lang zonder bevoorrading te zetten.
• Een keihard pokerspel dus, waarbij de groenen niet willen dat de premier hen laat vallen. Vanavond komt de kern van Vivaldi bijeen over dat defensiedossier. En ook het nucleaire zou op de agenda staan.

De sfeer in de ploeg: Die blijft echt ondermaats, genre koude oorlog.

• Vanmorgen was David Clarinval (MR), de Franstalige liberale vicepremier, te gast bij LN24. Daar gaf hij al meteen een schot voor de boeg, over de komende discussie rond ‘koopkracht’, die Vivaldi en premier De Croo moeilijk zullen kunnen vermijden. Want aan de linkerkant dringen zowel de groenen als de PS en Vooruit aan op een nieuw pakket maatregelen, dat de mensen op een positieve manier gaan voelen in hun portefeuille. De PS stelde 6,5 miljard euro structurele ingrepen voor, die 200 euro netto per maand moeten opleveren. Dat lijkt utopisch. Daarnaast legden ze nog maar eens hun eis op tafel om de loonnormwet aan te passen.
• “Als de socialisten met hun horrorcatalogus komen, met daarin eisen zoals het afschaffen van de wet van 1996, dan gaan wij de onze bovenhalen. Dan komt de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd én het einde van de automatische indexering van de lonen op tafel”, zo stelde Clarinval.
• Meteen reageerde zijn collega-vicepremier, Pierre-Yves Dermagne al: “Wanneer de PS vraagt om aan de arbeiders een echte, serieuze marge te geven bij loononderhandelingen, legt de MR meteen het verarmen van de werknemers op tafel. Wij zullen nooit het stopzetten van de werkloosheid in de tijd aanvaarden, en net zo goed nooit aanvaarden dat er geraakt wordt aan de index”, zo blafte hij terug.
• Zo lijkt het debat over de sociaal-economische hervormingen, zowel fiscaal als op de arbeidsmarkt, tussen rood en blauw al compleet verzuurd, nog voor het goed en wel is aangesneden.
• In beide dossiers staat België overigens steeds meer alleen in Europa. Geen enkel ander land heeft een systeem waarbij werkloosheidsvergoedingen voor eeuwig doorlopen, na een tijdje worden de meeste werklozen naar het equivalent van een OCMW gestuurd en stoppen de uitkeringen als iemand te lang werkloos is.
• Daarnaast is er de automatische index. Enkel Malta en Luxemburg hebben een soortgelijk systeem in Europa. De vraag is hoe lang dit houdbaar is, in de context van hoog oplopende inflatie in heel de eurozone: zowat iedere econoom waarschuwt ondertussen voor de loon-prijsspiraal. Dat is het fenomeen waarbij zowel lonen als prijzen maar blijven doorstijgen en elkaar aanwakkeren.

Het budgettaire plaatje: De EU gooit alvast een reddingsboei, ook in 2023 worden de begrotingsregels opgeschort.

• Het zat er al een tijdje aan te komen, vandaag kondigt de Europese Commissie het officieel aan: de Italiaanse socialist Paolo Gentiloni, verantwoordelijk voor Financiën, zorgt ervoor dat ook in 2023 de zogenaamde Maastrichtnormen, met vooral een limiet van 3 procent overheidstekort op de begroting, opnieuw niet worden afgedwongen door de Commissie.
• De reden is simpel: de oorlog in Oekraïne heeft, na corona, opnieuw alle EU-landen in budgettaire moeilijkheden gebracht. Tot eind 2023 is er dus een “crisistoestand”. België kan dus opgelucht ademhalen: de begroting kleurt op dit moment veel dieper in het rood dan die 3 procent. Meteen hoeft Vivaldi zich eigenlijk niet te veel zorgen meer te maken over haar begrotingstraject: die regering loopt af in 2024. Een enorme factor van externe druk is nu weg.
• Tegelijk geeft de Commissie België nu ook niet meteen een geweldig rapport. Dat kan moeilijk, met de slechtste begroting, na Malta, in heel Europa, en grote zorgen over de hoogste loonlast van de EU, én de grootste uitgaven van de EU. Europa maakt zich immers zorgen over de inflatie, en waarschuwt voor de te snel stijgende lonen in de EU. Men vraagt dan ook de lidstaten om hun uitgaven te minderen, én de arbeidsmarkt te openen voor vluchtelingen, om zo de lonen te drukken.
• Vanuit Duitsland kwam dit weekend ook een duidelijk signaal: de Duitse minister van Financiën, de liberaal Christian Lindner, waarschuwde andere EU-lidstaten dat ze niet langer schulden kunnen blijven opstapelen. Zo waait er langzaamaan een andere wind binnen Europa: de Duitsers willen zo snel mogelijk wel degelijk de Maastrichtnormen terug, met een plafond op de schuldenberg ook.
• Voor Vivaldi begint de kostprijs van een pakket maatregelen dat ze nam om de energiekost te drukken, ondertussen fors aan te tikken. Het sociaal tarief, waarvan nu 880.000 gezinnen profiteren, of het dubbele van voor de energiecrisis, kost de overheid ondertussen zo’n 600 miljoen euro, veel meer dan gedacht, zo schrijft De Standaard. En dat is de rekening tot september, terwijl iedereen ervan uitgaat dat het systeem verlengd zal worden.
• Op Radio 1 herhaalde staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) “dat het gaat om eenmalige crisisuitgaven”. “Het is voorzien tot eind september, maar we moeten er echt mee opletten om dit voor eeuwig en altijd te doen. We moeten de afweging maken voor wat het kost aan de begroting”, zo stelde ze.
• De vraag is of daar nog veel over onderhandeld kan worden: de eigen Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert gaf al toe dat de energiemaatregelen zeker ook in de winter zouden gelden. Die onderhandelingen lijken dus al gevoerd. Maar meer en meer ziet het ernaar uit dat de lage btw-tarieven van 6 procent voor gas en elektriciteit wel eens permanent zouden kunnen worden, net als het brede sociaal tarief.
• “Als het nodig is om dat te verlengen tot na de winter, gaan we dat zeker doen. Maar als de prijzen dalen, moeten we toch durven denken dat af te bouwen”, zo probeerde De Bleeker voorzichtig. De vraag is of haar woorden veel indruk zullen maken.
• Overigens komt ook het Rekenhof nog maar eens met een lastige analyse voor Vivaldi: “De houdbaarheid van de Belgische overheidsfinanciën is niet gegarandeerd”, zo is het eindoordeel over de begroting van 2022, die de federale regering opmaakte. 

Genoteerd: Open Vld zit in de hoek waar klappen vallen. En Bart De Wever (N-VA) deelt er nog wat extra uit.

• Een opvallende peiling, dit weekend in Het Belang Van Limburg, de krant die nog steeds oppermachtig is in die provincie. Twee partijen krijgen echt stevige klappen: cd&v, dat in Limburg zou wegzakken tot 12,1 procent, maar vooral Open Vld, dat verschrompelt tot 7,8 procent. Daarmee houdt ze amper nog Groen af, die 7,6 procent scoren.
• Grote winnaars in die peiling zijn Vlaams Belang, dat 25,8 procent zou halen (al is het wat minder dan een vorige peiling) en Vooruit, dat 17,5 procent zou halen. De populariteit van Conner Rosseau (Vooruit) lijkt ook in Limburg te spelen. N-VA blijft de tweede partij met 19,9 procent: kopvrouw Zuhal Demir (N-VA) is veruit de populairste politica in die provincie.
• De barslechte resultaten van Open Vld zitten in de lijn van een nationale trend: de liberalen staan bijzonder onder druk. Ook dit weekend zette de Vlaamse liberalen hun reeks partijcongressen onder de titel “liberaal vuur” verder, in de hoop een nieuw elan rond de partij te krijgen.
• Voorzitter Egbert Lachaert gooide er een paar voorstellen bij, zoals de verplichte omscholing van werklozen na 2 jaar werkloosheid, of gepensioneerden die bijklussen slechts voor 25 procent te belasten, in plaats van de volle pot. Ook wil hij goedkopere kinderopvang voor wie werkt, en 0 procent registratierechten: een belastingverlaging dus.
• Of het allemaal veel uithaalt, is maar de vraag. Binnenskamers blijft het rommelen. Verschillende kopstukken ergeren zich aan de systematisch rechtsere koers die Lachaert zijn partij wil opleggen, terwijl Open Vld tegelijk de premier levert en Vivaldi moet incarneren, wat een logische centrumkoers zou opleveren, met progressieve elementen. Die discussie is allerminst weg, intern.
• Op de Zevende Dag haalde N-VA-voorzitter Bart De Wever daarbovenop nog eens stevig uit naar Open Vld: “Wij bieden wisselmeerderheden aan voor standpunten die in Vlaanderen een meerderheid hebben, terwijl de regering die niet heeft. Wil je de kerncentrales verlengen, zoals 80, nu zelfs 90 procent van de Vlamingen willen, tegen het groene dictaat in. Defensie-uitgaven? Wij willen dat steunen, tegen PS, Groen en Ecolo in. Arbeidsmarkthervormingen? Wij steunen. Maar feitelijk gebeurt het allemaal niet. Meneer Lachaert kan wel een beetje roepen, maar hij maskeert daarmee dat met deze regering en deze premier wordt aangedweild.“
• En ook De Croo zelf, kreeg er extra van langs, “Ik heb de indruk dat de premier vooral in het buitenland is, hij is ook minister van Buitenlandse Zaken. Wie doet zoiets? Is zijn premierschap een soort sollicitatieronde aan het worden voor zijn job na de Zestien?”

Blijvend gerommel: Ook in de Vlaamse regering is het allerminst rustig.

• De tegenspraak kon moeilijk groter zijn, voor de Vlaamse coalitie dit weekend. Zowat elk kopstuk die naam waardig, dook op om te garanderen dat er niet aan het stikstofakkoord getornd zou worden. Daarbij waarschuwden zowel Open Vld als N-VA voor een “Nederlands scenario”, waarbij het uitblijven van een beperking op de stikstofuitstoot een totale stop van vergunningen zou betekenen voor de landbouw en de industrie.
• Na Zuhal Demir (N-VA), de bevoegde minister, doken ook Bart Somers (Open Vld) én Hilde Crevits (cd&v) op als viceminister-presidenten, en ging ook Bart De Wever (N-VA) erop hameren: dat akkoord zou niet gewijzigd worden.
• Op hetzelfde moment waren er dit weekend de Agridagen, een driedaagse landbouwbeurs in Ravels, in de Antwerpse Noorderkempen. Daar dook de nieuwe minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) op, geflankeerd door Lode Ceyssens, zijn vriend en gouwgenoot, maar vooral voorzitter van de Boerendbond. Die lobbygroep was organisator van de beurs, en hielp er massaal boeren bezwaarschriften indienen tegen het stikstofakkoord.
• Ook Brouns leek er openlijk toe aan te zetten het akkoord van zijn eigen regering juridisch aan te vallen, zo berichtte VILT, een informatiekanaal voor Boeren van de Vlaamse overheid: “Brouns roept tijdens de Agridagen boeren op bezwaarschriften in te dienen tegen het stikstofakkoord”, zo titelde VILT een artikel. Maar na druk van de woordvoerder van Brouns, zwakte men die titel en de inhoud af: Brouns had niet actief opgeroepen, maar enkel “het belang van bezwaarschriften benadrukt”, zo klonk het plots.
• En de voorzitter-in-wording Sammy Mahdi (cd&v) nam het tegelijk ook opvallend fors op voor de boeren, op VTM, waarbij hij de context van ‘oorlog in Oekraïne’ inriep, en herinnerde aan een voedselcrisis die dreigt. “Vinden we dat Vlaanderen nog nood heeft aan landbouwers? We kunnen ze ook allemaal wegpesten”, zo stelde hij scherp. “Ik hoop dat iedereen tevreden is dat er een minister is die het opneemt voor onze landbouwers.”
• Tegelijk zette de minister-president Jan Jambon (N-VA) de deur open voor een paar aanpassingen, met name over het aantal bedrijven dat ‘rood’ is, en dicht moet. Nu staat dat aantal op 41, op een totaal van 22.000 landbouwbedrijven overigens; Maar volgens Jambon zijn er acht bedrijven ‘donkeroranje’, en zouden zij dus toch mogelijks nog open blijven.

En nog een dossiertje: Het is al weken ook onrustig over Ventilus, een hoogspanningslijn die in West-Vlaanderen moet komen, tussen cd&v en de rest van de Vlaamse coalitie.

• Wie het nieuws een beetje volgt, weet dat er straks een gigantische investering aankomt om windenergie uit de Noordzee te halen. Vorige week nog kondigde België samen met Nederland, Denemarken en Duitsland een bijna megalomaan miljardenproject aan, inclusief artificiële eilanden, om daar energie op te wekken.
• Bovendien duwt de Europese Commissie keihard tegen de kar, om los van de energieonafhankelijkheid van Rusland ook versneld de CO2-uitstoot af te bouwen. Daarvoor zou ze zelfs bereid zijn om de strenge Europese regels voor milieu af te zwakken, en de procedures voor de bouw van windmolens zo spectaculair te verkorten.
• Dat alles lijkt weinig tot niet van tel voor dertien West-Vlaamse gemeenten, waar straks een hoogspanningslijn door moet getrokken worden. Immers: het heeft niet veel zin om enorme capaciteitsstijging op de Noordzee te verwezenlijken, als er tegelijk geen connectie is met het Europese stroomnet, dat de elektriciteit kan transporteren naar de consument.
• Die hoogspanningslijn, Ventilus, zorgt al jaren voor lokaal protest. En daarbij kleuren de lokale burgemeesters bijzonder oranje: elf van de dertien burgervaders in de gemeenten waar Ventilus komt, zijn van cd&v. En zij willen niet dat die nieuwe hoogspanningslijn bovengronds komt, maar dat de kabels onder de grond gaan.
• Dat maakt alles veel duurder, en zou het project tot vijf jaar kunnen verlaten. Elia, de netbeheerder, is helemaal tegen. Om het dossier uit te klaren, stelde minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) een intendant aan: Guy Vloebergh. Hij kwam vorige week met zijn rapport, dat niet echt sluitend was. Het kan onder de grond, maar dan kost het 6,4 miljard (tegenover 1,6 miljard boven de grond) en is het pas klaar in 2032, in plaats van in 2027 boven de grond. Vreemd dus, gezien de internationale context, om daar dan lang over te moeten nadenken. Tenzij het natuurlijk om een NIMBY-discussie gaat: overal groene stroom, behalve in mijn achtertuin.
• Open Vld maakte haar keuze al duidelijk: zij willen het bovengronds. Ook Groen zit overigens op die lijn: het heeft weinig zin om uit te pakken met windparken in de Noordzee, om die dan niet of veel te traag te verbinden.
• Maar N-VA zit op de wip binnen de Vlaamse regering: lokaal wil Wilfried Vandaele (N-VA), een groene jongen binnen de partij, eigenlijk veel liever dat de kabel onder de grond zit. En minister Demir twijfelt, zo lijkt het. Cd&v kiest dan weer radicaal voor hun burgemeesters en een ondergrondse kabel. Vroeg of laat moeten Jambon en co ook daar de knoop doorhakken.