Vrijdag spreekt premier Alexander De Croo (Open Vld) de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toe, die deze week voor het eerst in drie jaar opnieuw staatshoofden en regeringsleiders bijeen brengt in New York. De sfeer is uiterst donker, zeker nu de Russische president Vladimir Poetin het conflict in Oekraïne nog wil escaleren. België kwam tot nu toe met de voorzichtige boodschap “dat er meer is dan enkel die oorlog”, maar nu al is duidelijk dat Oekraïne toch alle gesprekken domineert. VN-baas Antonio Guterres riep in een pessimistische openingsspeech op tot meer internationale samenwerking, en waarschuwde “dat de wereld niet klaar is om de problemen samen aan te pakken”. De Franse president Emmanuel Macron greep zijn moment aan om hard uit te halen naar Poetin en Rusland. Vandaag speechen Volodymyr Zelensky, de ster van het moment, en de Amerikaanse president Joe Biden.

In het nieuws: Rusland wil liefst vier regio’s in Oekraïne, die het bezet houdt, via schijnreferenda annexeren. En Poetin kondigt een mobilisatie van reservetroepen aan.

De details: De oorlog in Oekraïne zorgt voor een pessimisme, voor een energiecrisis, en een crisis in de voedselvoorziening. Zelden was men zo donker bij een grote VN-bijeenkomst.

• Per hoge uitzondering spreekt vandaag een staatshoofd in New York de Algemene Vergadering toe, zonder dat hij fysiek aanwezig is: Volodymyr Zelensky. Dat wordt, samen met de speech van de Amerikaanse president Biden meteen het hoogtepunt van de opening van een nieuw werkjaar voor de VN, met die traditionele Algemene Vergadering, de hoogmis van diplomatieke contacten en het (voorzichtige) geloof in multilateralisme.
• Rusland verzette zich hevig tegen de uitzondering die Zelensky kreeg, en lukte er uiteindelijk in om zes landen ook te overtuigen tegen te stemmen: Syrië, Wit-Rusland, Noord-Korea, Nicaragua, Cuba en Eritrea. Er zijn ooit al gezelligere coalities geweest, op de VN.
• Los van het feit dat Zelensky met alle aandacht zal gaan lopen, staat Oekraïne stevig in de spotlights, met ‘dank’ aan Vladimir Poetin. Want uitgerekend nu besliste die om het conflict verder te escaleren: in versneld tempo wordt in vier regio’s die de Russen bezet houden in Oekraïne, met name Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson, straks een ‘referendum’ gehouden. De uitkomst van die referenda ligt al lang vast: de lokale bevolking zal er ‘spontaan en enthousiast’ voor aansluiting bij moeder Rusland kiezen.
• En die stap betekent meer dan waarschijnlijk een escalatie van het conflict: want op dat moment kan Rusland de stukken Oekraïne als “eigen territorium” beschouwen, waarbij de zaak kan vervellen van een ‘speciale operatie’, naar een heuse oorlog, met onder meer verplichte dienstplicht als mogelijk gevolg. Gisteren al riep Poetin de Russische wapenfabrikanten bij zich, om hen de boodschap te geven “de productie dringend op te krikken”.
• Daarnaast kondigde Poetin vanmorgen in een toespraak, die eigenlijk gisterenavond moest plaatsvinden, de gedeeltelijke militaire mobilisatie aan. 300.000 reservisten, die al militaire ervaring hebben, worden opgeroepen om het leger aan te sterken. Een algemene mobilisatie, waarbij alle gevechtsklare mannen tussen 18 en 65 konden worden opgeroepen om te gaan vechten in Oekraïne, ging voor het Kremlin te ver. De mobilisatie betekent een verdere escalatie van het conflict, al valt de impact ervan nog af te wachten.
• Die escalatie kwam er na een internationale top in Kazachstan, waar Poetin voor het eerst sinds het uitbreken van het conflict openlijk de “bezorgdheden” van China en India erkende. Zowel Xi Jinping en Narendra Modi toonden zich neutraal, of zelfs eerder pro-Russisch in het conflict. Maar in Kazachstan werd voor het eerst duidelijk dat die steun niet onconditioneel is voor Peking en New Delhi.
• De internationale reactie van Ruslands plannen om meer Oekraïns grondgebied te gaan annexeren bleef niet uit: de Franse president Emmanuel Macron, die gisteren al mocht speechen voor de Algemene Vergadering, ging meteen naar de kern van de zaak.
  • “Een permanent lid van de Veiligheidsraad van de VN, heeft via een actie van agressie, met een invasie en een annexatie, de collectieve veiligheid in de wereld gebroken. Daarbij heeft men bewust het VN-charter geschonden, dat alle lidstaten soeverein gelijk zijn.”
  • “Dit ondermijnt de principes van deze organisatie, de principes van de enige mogelijke wereldorde, dit ondermijnt vrede.”
• Premier De Croo reageerde vanmorgen zelf ook, bij de VRT, waarbij hij toch een wat andere lijn koos dan Macron: “Ik denk dat wij met de nodige rust moeten reageren. We mogen geen olie op het vuur gooien. We mogen niet provoceren.” Tegelijk sprak hij z’n steun uit voor Oekraïne: “We moeten duidelijk zijn in onze positie. België heeft al voor 55 miljoen aan wapens en middelen gegeven. We zullen dat blijven doen, in de domeinen waarin we sterk zijn.”
• Opvallend vanuit een Europees perspectief was net ook de boodschap dat landen niet kunnen “neutraal blijven” in dit conflict. “Ze zijn fout, ze maken een historische vergissing. Wie nu zwijgt, is vandaag mee schuldig aan nieuw imperialisme”, zo wees hij rechtstreeks met de vinger naar onder meer China, India en tal van Afrikaanse lidstaten, die aarzelen zich uit te spreken tegen Rusland.
• Dat is vanuit de EU straffe taal: de Belgische diplomatie leek zich in de aanloop naar de Algemene Vergadering net te willen gooien op de boodschap dat er meer is dan enkel Oekraïne als issue in de wereld, en dat België “als partner ook aandacht heeft voor andere bekommernissen”. Maar dat was vóór de zoveelste escalatie van Poetin.
• Macron zette zonder pardon Oekraïne helemaal centraal als hét thema van het moment. Ook de Belgische minister van Buitenlandse Zaken, Hadja Lahbib (MR) volgde gisteren vanuit New York de harde, duidelijke EU-lijn: “De zogenaamde “referenda” zullen ons niet misleiden. Ze volgen een patroon dat de Russische agressie en illegale bezetting versterkt. Het script is al bekend. We zullen de territoriale integriteit van Oekraïne blijven steunen.”

Opvallend: Zelden zoveel pessimisme gehoord en gezien, bij de VN.

• Zowel de energiecrisis als de voedselveiligheid worden nadrukkelijk op de agenda gezet in New York. En zo komt opnieuw Oekraïne ter sprake: de oorlog leidt tot waanzinnige energieprijzen in Europa, maar evengoed tot een grondig verstoorde toevoer van Oekraïens graan, waar een groot deel van het Midden-Oosten en Afrika op rekent, als voedingsbron.
• In zijn openingsspeech ging secretaris-generaal Antonio Guterrres, een Portugese ex-premier en diplomaat, die issues niet uit de weg: “De koopkrachtcrisis woedt, het vertrouwen brokkelt af, de ongelijkheid ontploft, onze planeet staat in brand en toch zitten we vast aan een kolossaal mondiaal disfunctioneren. Mensen hebben pijn en de meest kwetsbaren lijden het meest.”
• Daarbij waarschuwde hij nogal dramatisch de verzamelde wereldleiders voor een “een winter van wereldwijde ontevredenheid“, een verwijzing naar de openingszin van William Shakespeare’s Richard III, “now is the winter of our discontent“.
• En hij onderlijnde, niet verrassend voor de VN-leider, dat er slechts één oplossing was: multilateralisme, en globale samenwerking. “Enkel een coalitie van heel de wereld kan de gigantische problemen aanpakken”, zo stelde hij.
• Vandaag is er, naast de speeches van Biden en Zelensky, alvast ook een Belgische ontmoeting met Guterres, waarbij premier Alexander De Croo (Open Vld) aanschuift, net als minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR), maar ook minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit), vice-premier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) én Waals minister-president Elio Di Rupo (PS).
• Vrijdag speecht dan De Croo zelf, waarbij de nadruk vermoedelijk ook op die ‘internationale samenwerking’ zal liggen. Afwachten of hij het huidige pessimisme zal delen: de Vlaamse liberaal is van nature net het tegenovergestelde, en houdt graag eerder hoopvolle speeches. Maar tegelijk haalde hij internationale headlines, toen hij eind van de zomer sprak van “vijf tot tien moeilijke winters” in Europa.

Ook opvallend: 28 Belgische houwitsers zijn geleverd aan Oekraïne. Maar betaald door de UK, niet door België.

• Vanmorgen kreeg de VRT bevestigd wat al langer werd gefluisterd: Oekraïne krijgt uiteindelijk de 28 tweedehandse M109-pantserhouwitsers, die ooit van het Belgische leger waren, geleverd. Alleen, dat is niet dankzij België. Vivaldi wilde die kanonnen sturen, maar aarzelde over de aankoopprijs: de kanonnen waren doorverkocht aan de Vlaamse wapenindustrie, en die vroegen zo’n 5 miljoen in totaal, of 150.000 euro per kanon. Maar dat vond men veel te veel, omdat de houwitsers aan 15.000 euro per stuk verkocht waren. De industriëlen schermden met upgrades en de prijs om ze jaren te stockeren, om die duurdere totaalprijs te verantwoorden. 
• Het werd niets: de Britse regering aarzelde geen seconde, en kocht de kanonnen op, toen ze zagen dat die op de markt waren. Door de oorlog is de prijs nu eenmaal opgeschoten, in het geheel van de budgetten die de UK al uittrok voor Oekraïne blijft 5 miljoen een peulschil. Niet voor België dat er nu “bijzonder dom uitziet”, volgens VRT-specialist Jens Franssen. Buurlanden Nederland en Duitsland, en ook Oostenrijk leverden wél ook zo’n houwitsers. Volgend jaar wil Vivaldi wel nog medische legerjeeps leveren, zo geeft de Belgische minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) mee. 

Genoteerd: België blijft toch een ‘speciale relatie’ behouden met Congo.

• Opvallend: premier De Croo en minister van Buitenlandse Zaken Lahbib, maar evengoed ook opnieuw Di Rupo, lunchen morgen met de Congolese president Felix Tshisekedi en zijn uitgebreide delegatie, in de marge van de opening van de Algemene Vergadering. Het belang dat gehecht wordt aan de goede contacten, op diplomatiek niveau, met de voormalige kolonie, is duidelijk: “Als het over centraal Afrika en de Grote Meren gaat, wordt nog steeds naar ons land gekeken, qua expertise en terreinkennis”, zo is bij Belgische diplomaten te horen. En de Congolese pers, traditioneel massaal aanwezig in New York, smult van zoiets: een Belgische premier blijkt ook voor hen altijd een aantrekkingspunt.
• Meteen organiseert minister Lahbib ook samen met de Congolezen en de Europese Commissie hét Belgische diplomatieke evenement voor de VN-opening: “Hoe de straffeloosheid op vlak van seksueel geweld aanpakken?” Zeker in centraal Afrika is dat een brandend actueel thema.

Pro memorie: De discussie over herstelbetalingen blijft sluimeren.

• Deze zomer nog trok een trosje Belgische Kamerleden naar Congo, op een wat omstreden dienstreis. Maar die was volgens voorzitter Wouter De Vriendt (Groen) “absoluut nuttig”.  
• Terwijl de koning in het voorjaar met een erg groot gezelschap naar Kinshasa reisde, en daar speechte, waarbij hij spijt betuigde, maar geen excuses aanbod, is de Kamer al langer op Congo aan het werken. De Congo-commissie heeft als doel het koloniale verleden grondig uit te spitten, en de relatie met Congo te ‘resetten’, zonder dezelfde fouten te maken. Eén daarvan: misschien geen ‘orde van Leopold II’ meer als ereteken gebruiken, iets wat diezelfde Kamer wél van plan was tot de zomer, tot daarover verontwaardiging opstak.
• Maar de echte vraag ten gronde blijft of die Commissie op het eind met aanbevelingen komt, waaronder het meest cruciale punt: herstelbetalingen. Duitsland deed dat met hun ex-kolonie Namibië, maar in België blijft het een controversieel punt. Meteen ook de reden waarom er wél koninklijke spijt, maar géén koninklijke excuses te horen waren in Kinshasa, eerder dit jaar: de juridisch-financiële gevolgen van een schuldbekentenis kunnen groot zijn.
• Meteen kwam de Kamercommissie zo in een politieke controverse: nadat ze al erg veel experten hoorden in Brussel, besliste ze ook zelf naar Congo, Rwanda en Burundi af te reizen. Maar de oppositie haakte af: “Het bezoek aan Congo past volgens ons in een paarsgroen intentieproces om op kosten van de burger naar herstelbetalingen en boetedoening voor ons koloniaal verleden te gaan zoeken. De Vlaming mag niet uiteindelijk de rekening betalen”, zo stelde N-VA’er Tomas Roggeman in juni. Ook Vlaams Belang zat op die lijn.
• Vervelender voor Groen-fractieleider Wouter De Vriendt, die de Congo-commissie voorzit, was dat ook Open Vld vanuit de meerderheid afhaakte: de reis naar Congo, op moment dat er een energiecrisis in Europa is, was “te duur en geen meerwaarde”. “Er zijn op dit ogenblik echt wel andere prioriteiten”, zo stelde Egbert Lachaert (Open Vld). De Vlaamse liberalen willen ook niets weten van mogelijke herstelbetalingen.
• Begin september trok De Vriendt dan toch met zijn Commissie naar centraal Afrika: drie landen, op negen dagen. Naast de groenen waren er ook een PS’er, iemand van PVDA, en van cd&v mee. Parlementsleden van MR en Vooruit haakten af om praktische en familiale redenen.  
• “We kregen unanieme appreciatie voor deze missie, we werden ontvangen op ministerieel niveau. Dit werkbezoek is een teken van respect voor de drie landen, het koloniaal verleden enkel in België bespreken zou getuigen van paternalisme”, zo stelt die achteraf.
• Hij stelt ook dat “België een historische verantwoordelijkheid heeft ten opzichte van deze landen, gelet op het koloniaal verleden. (…) Jammer dat niet iedereen dat belangrijk vindt, zeker voor een land als België moet open blik op de wereld er altijd zijn. Ik weiger mee te doen aan navelstaarderij. Andere landen, zelfs de VS, kijken nog altijd naar België als het daarover gaat. Er zijn heel wat parlementaire missies waar je kunt discussiëren over het nut ervan…maar dit was een absoluut tegenvoorbeeld.”

Nog een scheut pessimisme: België betaalde sinds 2014 nooit zo’n hoge rente.

• De rente op Belgisch staatspapier op 10 jaar zit tegenwoordig op 2,52 procent. Dat is een gevolg van de stevige renteverhoging die de Europese Centrale Bank doorvoerde, en de hints die centrale bankier Christine Lagarde al gaf, dat het niet zal blijven bij de huidige verhogingen. Lagarde heeft niet veel keuze: de torenhoge inflatie in de eurozone, bijna in de dubbele cijfers, moet dringend beteugeld worden.
• Maar dat heeft kwalijke effecten voor landen die een erg hoge staatsschuld torsen, zoals de Club Med-landen, maar ook België: de rentelast stijgt en kan als een sneeuwbal gaan rollen. Eerder deze zomer rekende het Monitoringscomité uit dat tegen 2027 België aan een staatsschuld van 116 procent van het bbp zal zitten.

Om te volgen vandaag: Een syndicale actie, of is het een betoging, in Brussel?

• Wordt het een hete herfst of niet? Als het van het ABVV afhangt, moeten er “toch signalen gegeven worden over de koopkracht”. Want hoewel de Belgische arbeiders en bedienden veel beter beschermd zijn tegen de energiecrisis en de gigantische inflatie, door de automatisch indexering van de lonen, is er toch bijzonder veel onrust in syndicale rangen.
• Bewijs daarvan de actie, die vandaag in Brussel doorgaat, van het ABVV/FGTB. Die zouden eerst samenkomen op de Munt in Brussel, maar omdat zoveel leden wilden afzakken naar de hoofdstad, maakte men er uiteindelijk toch een soort betoging van: van de Munt gaat het naar de Kunstberg, niet toevallig vlakbij het hoofdkwartier van het VBO.
• De Belgische werkgevers klagen steen en been over de automatische indexering: volgens hen erodeert zo compleet het concurrentievermogen van de Belgische bedrijven. In de buurlanden is er immers geen automatische index: de Belgische lonen worden dus te zwaar, ten opzichte van de buurlanden, is de redenering van VBO en Voka. Ze stellen dat het nu vooral “de bedrijven zijn die de schok van de energiecrisis en de inflatie helemaal moeten absorberen”, wat “niet houdbaar is”.
• In Luxemburg, geleid door een paars-groene coalitie, het enige andere Europese land naast Malta met een automatische index, besliste men om twee indexsprongen te maken, en niet automatisch het loon te verhogen. Het VBO wil hetzelfde in België, tot woede van ABVV/FGTB.
• Daar voelt men dus gigantische actiebereidheid, zo is te horen. Pas op 9 november komt er een algemene staking, maar in tussentijd wil men toch actie voeren.
• Opvallend overigens, is dat Paul Magnette, de PS-voorzitter en baas van de grootste regeringspartij, vanmorgen opdook samen met de syndicalisten: “Ik ben hier samen met de arbeiders, om de index te verdedigen, en om maatregelen te eisen om de energiekosten te doen dalen. Wij blijven vechten voor hogere lonen, dat is de enige oplossing om de koopkracht te beschermen.”

Gelezen: “Wanhoop in de Wetstraat” is Ivan De Vadder zijn nieuwste boek. De timing is uitzonderlijk toepassend, in het politieke klimaat van vandaag.

• “Een hartenkreet”, noemt VRT-Wetstraatjournalist De Vadder het zelf, zijn ‘Wanhoop in de Wetstraat’. Daarmee doet hij zijn eigen werk een tikje oneer aan, want het boek valt zeker niet te herleiden tot een emotionele cri de coeur over het wel en wee van de Wetstraat. Het is een noodzakelijk maar tegelijk erg confronterend boek voor al wie de Belgische politiek een warm hart toedraagt.
• Het is het tegenwoordig vaak zoeken naar een streepje hoop, bij de mensen die het land leiden, én diegenen die er verslag van uitbrengen. “Ik zie nog maar weinig uitwegen, maar weinig pistes, om ons uit dit moeras te brengen”, zo vertrouwde een partijleider ons onlangs nog toe: “En ik heb al wat meegemaakt, maar zo erg was het nooit.”
• In die zin is het opvallend dat uitgerekend een Wetstraatjournalist met oplossingen komt: doorheen het boek maakt De Vadder een pak praktische aanbevelingen, onder meer over de partijfinanciering en de wurgende almacht van de partijvoorzitters, die men in de Wetstraat best niet negeert. Het goede nieuws daarbij: een aantal van de analyses zijn niet nagelnieuw. De Vadder benoemt eerder wat iedereen weet, de olifant in de kamer, wat toppers onder vier ogen ook volmondig toegeven, maar waar de politiek moed ontbreekt, om de hervormingen in het politieke systeem echt door te duwen.
• De Vadder schetst eerst en vooral het pijnlijke relaas van de pogingen, vanuit de Brusselse partijhoofdkwartieren, om nu al drie decennia die fameuze “kloof met de burger” te dichten: een analyse die na de Zwarte Zondag van 1991 opdook, en nooit meer is verdwenen. De pogingen daartoe waren talloos, het resultaat uiterst pover.
• Een belangrijk segment in het boek gaat over politieke geloofwaardigheid, vertrouwen willen geven aan en kunnen hebben in politici. Ook dat is in de lange carrière van de Wetstraatjournalist zodanig geërodeerd, dat De Vadder er niet om heen kan. Zijn ultieme pleidooi is er dus een waarbij politici opnieuw moeten aanknopen met die geloofwaardigheid, maar ook met het oprechte pleidooi om de levens van hun kiezers te willen verbeteren, en hoop te bieden.
• Kwatongen zouden in het boek een ambitie kunnen ontwaren, voor De Vadder zelf, om ooit de overstap te wagen naar de politiek: als tv-persoonlijkheid zou hij meteen van instant-bekendheid genieten op een kieslijst, en hij heeft op z’n minst ideën over hoe het beter kan en moet. Maar zoals hij ons zelf al meermaals toevertrouwde: sluit dat maar compleet uit, hij voelt zich als gevierd politiek analist nog steeds als een vis in het water.