Nu 2020 op zijn einde loopt wordt het stilaan tijd voor eindejaarslijstjes. Daarbij zou ik graag een nieuwe categorie in het leven willen roepen, die van de ‘slechts getimede boeken’. Welk boek is op het minst gunstige moment verschenen? Als eenmansjury zou ik met unanieme beslissing de hoofdprijs aan James Hamblins Schoon toekennen. Het is een boek vol anekdotes en wetenswaardigheden over onze hedendaagse obsessie met huid en hygiëne. Daarbij komt veelvuldig aan bod waarom het zo’n probleem is dat we altijd maar smetteloos proper willen zijn. Een belangrijke onderliggende boodschap van het boek is dat we ons niet te vaak mogen wassen. En dat precies op een moment waarop virologen, infectiologen en epidemiologen ons aanraden om vaker dan ooit onze handen te wassen.
Onze hygiëne-obsessie is niet enkel nutteloos, maar zelfs kwalijk. Hamblin, docent aan de Yale School of Public Health en redacteur bij The Atlantic, was zich uiteraard zelf bewust van de ongelukkige timing van zijn boek. Hij schreef nog inderhaast een extra paragraaf aan het einde van zijn voorwoord, om aan de lezer duidelijk te maken dat hij zijn manuscript had voltooid nog voor corona de wereld overnam.
‘Asbest in schoonheidsproducten is niet verboden in de Verenigde Staten’
Misschien is het paradoxaal genoeg wel precies door die slechte timing, dat de timing van zijn boek dan weer heel goed zit en des te meer opvalt. En opvallen mag zijn boek zeker. Want hoewel het weinig nieuwe, baanbrekende inzichten bevat (dat less soms more is in hygiëne en dat de massaconsumptie van specifieke verzorgingsproducten voor elk specifiek lichaamsdeel vooral een kwestie van commerciële exploitatie en artificieel gecreëerde behoeftes is, hebben we allemaal al wel eens gehoord), bevat het boek wel een hele resem opvallende anekdotes en verhalen.
Het meest verstandsverbijsterende was voor mij het gebruik van asbest in schoonheidsproducten. Het klinkt haast te gek voor woorden, maar in de Verenigde Staten is dat niet verboden. Zonder het te weten zit je make-up met asbest op je oogleden te smeren. Nog dit jaar zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd waaruit blijkt dat asbest aangetroffen is in de producten van meerdere make-upmerken. Hamblin merkt op dat er in de VS simpelweg geen bevoegde instantie bestaat om daartegen concreet te ageren. De FDA – de US Food and Drug Administration – is inzake consumentenbescherming voor cosmeticaproducten een tandeloze waakhond. Asbest in schmink. Shampoo die haaruitval bij duizenden mensen blijkt te veroorzaken. Het passeert allemaal als gevolg van te lakse wetgeving en chronisch personeelstekort bij de FDA.
Zo is het maar al te vaak: wat in Europa ondenkbaar zou zijn, kan in de VS door de beugel. Of het nu gaat over de veiligheidsnormen voor wagens, de schoonheidsindustrie of de voedselindustrie: in de VS nemen ze het niet altijd even nauw met consumentenbescherming.
We vergeten het soms, en vaak vinden we het zelfs ergerlijk, maar regulering is er niet om de dingen moeilijker, maar om ze beter te maken. Het is iets wat ons dagdagelijks leven bepaalt – we zijn immers dag in dag uit consument – en toch staan we er zelden of nooit bij stil, maar consumentenbescherming is van wezenlijk belang voor ons eigen welzijn en voor de volksgezondheid. Wie in zijn badkamerkast verzorgingsproducten uit de VS heeft staan, kijkt misschien toch maar beter het ingrediëntenlijstje even na. Zonder de nodige regulering kan er een heel lelijke kant aan schoonheidsproducten zijn. Zonder de nodige regulering kunnen gezondheidsproducten heel ongezond blijken.