Vivaldi heeft een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken: Hadja Lahbib. Een verrassing van formaat: Georges-Louis Bouchez (MR) haalt een RTBF-journaliste binnen. Tegelijk verliest de MR een zwaargewicht: ex-premier Sophie Wilmès neemt ontslag. De MR-politica gold nochtans als een geduchte speler aan de tafel van de federale ploeg. Ze is bovendien veruit de populairste politica in Brussel en Wallonië, voor de premier maar ook alle PS-kopstukken. Maar na drie maanden tussenperiode kiest ze er definitief voor haar zieke man bij te staan, die vecht tegen een agressieve hersenkanker. Meteen de eerste Wetstraat-topper die zoiets doet: de familie op de eerste plek zetten. Wilmès keert wel terug in de Kamer en trekt meer dan waarschijnlijk in 2024 ook de lijst.

In het nieuws: Bouchez benoemt een bekende journaliste in Franstalig België als nieuwkomer bij de MR meteen als minister van Buitenlandse Zaken: Hadja Lahbib.

De details: Het profiel van Lahbib is zeker niet donkerblauw, de MR zet zich integendeel als ‘brede’ centrumpartij op die manier.

• “Natuurlijk maken we een paar foto’s”, zo blonk Georges-Louis Bouchez van trots, voor hij mocht poseren op het hoofdkwartier van de MR, aan de Guldenvlieslaan in Brussel met zijn nieuwste aanwinst, de gloednieuwe minister van Buitenlandse Zaken: Hadja Lahbib. “Haast u wat, we hebben niet veel tijd, Hadja moet om 11.00 uur naar het Paleis voor haar eedaflegging.“
• De 52-jarige Franstalige journaliste, een schermgezicht van de RTBF, geldt als een grote naam in het zuiden van het land: Lahbib presenteerde het nieuws, maakte documentaires en was ook als cultuurjournalist aan de slag bij onder meer Arte. Ze geniet erg veel geloofwaardigheid in artistieke middens.
• Zo werkte Lahbib de laatste maanden intensief aan ‘Brussels 2030’, een project om Brussel tot culturele hoofdstad van Europa te maken in 2030. Dat deed ze samen met Jan Goossens en een pak andere grote culturele namen in de hoofdstad: niet bepaald de klassieke MR-achterban.
• Maar de MR-voorzitter verraste vriend en vijand, door Lahbib over te halen naar the dark side, en zich dus in de politieke wereld te wagen. Dat daarbij de prestigieuze portefeuille van Buitenlandse Zaken als lokroep wachtte, speelde uiteraard mee: Lahbib heeft Algerijnse roots, maar heeft een erg brede interesse voor het wereldtoneel. Ze werkte als journaliste in Afghanistan en het Midden-Oosten. Buitenlandse Zaken was simpelweg een aanbod dat ze niet kon weigeren.
• “Het was zeker makkelijker geweest om journalist te blijven, en vragen te stellen en boodschapper te blijven, in plaats van nu actief te worden in het veld. Het vergde moed, ik lanceer me nu, met al mijn energie en kracht. Dat is misschien naïef, maar ik zou het niet doen, als dit niet helemaal in overeenstemming is met wat ik wil”, zo stelde Lahbib zelfzeker op de persconferentie.
• Dat ze daarbij geldt als een ‘brede kandidaat’, zeker niet de vertegenwoordiger van de ‘harde’ rechtse lijn van Bouchez op het Belgische toneel, is wel zeker. Dat haar voorganger Sophie Wilmès (MR) op Buitenlandse Zaken de vrije hand kreeg om haar agenda te zetten (waarbij Bouchez zich niet veel moeide), waarbij vrouwenrechten centraal stonden, speelde zeker mee in de beslissing van Lahbib: zij zal ongetwijfeld die lijn verder trekken.
• “Ik blijf kapitein van mijn ziel, ik voel me goed, ik ben blij om hier voor jullie, de pers te verschijnen vandaag. Ik heb wat vlinders in de buik, want het gewicht van de missie is enorm. Maandag openden we onze ambassade in Kiev, en maandag is er al een Europese Raad. België heeft nood aan een minister van Buitenlandse Zaken, en ik zal mijn rol spelen. Maar politiek, dat is risico’s nemen”, zo stelde Lahbib.
• “Risico’s nemen, daar weten wij toch een en ander van“, zo grijnsde Bouchez. De MR-voorzitter straalde: alweer had hij iedereen op het verkeerde been gezet.

Wat vooraf ging: De MR ziet haar grootste kopstuk, ‘Sainte Sophie’, aftreden.

• Het onvermijdelijke zat eraan te komen: Sophie Wilmès moest beslissen wat te doen. Uiteindelijk hakte de ex-premier de knoop door:
  • “De ziekte van mijn man zal een moeilijke strijd worden die ik aan zijn zijde en aan de zijde van onze kinderen wil voeren. Mijn huidige taken binnen de regering laten me dat niet toe.”
  • Met veel emotie denk ik aan alle mensen die ook moeten vechten tegen ziekte.”
  • Meteen dankte ze ook premier Alexander De Croo (Open Vld) en haar andere collegae, “die tijdens mijn afwezigheid de continuïteit hebben verzekerd.”
  • “Aan hen, aan wie mij opvolgt en aan de hele regering wens ik succes en volharding, om de projecten en hervormingen die ons land zo hard nodig heeft, tot een goed einde te brengen.”
• Bijna drie maand al hield een tijdelijke, maar wat ongemakkelijke bevoegdheidsverdeling binnen Vivaldi stand, die niet veel langer kon blijven duren. De verdeling was er nochtans helemaal op gericht om Wilmès alle kansen te geven terug te komen, zonder al te veel frictie: haar eigenlijke portefeuille van Buitenlandse Zaken was doorgegeven aan de premier, aan een andere partij dus, zodat niemand van de MR enige illusies moest krijgen.
• Dat leverde voor De Croo dan weer wat ongemak op: hij kreeg sowieso al kritiek te veel met het hoofd in het buitenland te zitten, maar met die extra tijdelijke bevoegdheid erbij was dat nog meer het geval.
• David Clarinval (MR) werd tijdelijk vicepremier en schoof de afgelopen maanden dus telkens aan om met de ‘grote jongens’ te discussiëren in de kern, onder meer over de pensioenen. Het verschil in ervaring en kennis viel de tafelgenoten de afgelopen maanden ook op: Wilmès was nu eenmaal gepokt en gemazeld in het Wetstraat-spel, door onder meer haar opvallende passage als premier van een uiterst complex minderheidskabinet dat de coronacrisis moest aanpakken.
• In 2019 al werd Wilmès premier, van een demissionair kabinet, om Charles Michel (MR) op te vangen, die naar de Europese Unie verkaste. Die zet lukte, omdat tegelijk cd&v verdeeld was over de kwestie en Koen Geens (cd&v), die ook aanspraak had kunnen maken, niet voluit de steun kreeg van zijn partijgenoten voor de job van interim-premier.
• Wilmès veroverde zo de titel van “eerste vrouwelijke première“, maar moest pas echt aan de bak toen in het voorjaar van 2020 de coronacrisis uitbrak. Het kabinet vervelde tot een heuse regering, Wilmès II, die slechts uit drie partijen bestond: MR, cd&v en Open Vld, maar in de Kamer wel steun genoot van zowat elke partij, behalve de extremen.
• Het gevolg was een bizar systeem van functioneren voor het kabinet, via een ‘superkern’: een kernkabinet waar, digitaal dan nog, ook de partijvoorzitters aanschoven om samen met de regeringstop alle grote dossiers te bespreken. Wie daarna echt besliste, wist eigenlijk niemand.
• In die chaotische manier van werken moest Wilmès zich staande houden, met bovendien vicepremiers De Croo en Geens die mee over haar schouder loerden, en zich beiden misschien wel beter geplaatst voelden om de Zestien te bemannen. En hoewel ze als première communicatief er niet altijd doorkwam (met een legendarische persconferentie met een powerpoint als gênant hoogtepunt), slaagde ze er toch in om de bevolking achter haar regering te krijgen: haar populariteit klom naar ongeziene hoogtes, waarbij ze een soort ‘moeder des vaderlands’ werd, wat in het Frans dan “Sainte Sophie“ werd.
• Dat imago leidde achter de schermen tot grote irritatie bij de leiders van de grootste partijen: voor hen strookte het niet met de waarheid. Naar hen toe kon Wilmès wel degelijk blaffen en bijten, terwijl haar kabinet in chaos verzonk. Die gedeelde ergernis over de regeerperiode van Wilmès II bracht in de zomer van 2020 ongetwijfeld Paul Magnette (PS) en Bart De Wever (N-VA) dichter bij elkaar.
• Wilmès omarmde op haar beurt bij de regeringsonderhandelingen opnieuw die rol: naast ‘bad cop‘ Bouchez, haar partijvoorzitter, speelde de Brusselse officieel de ‘verzoener’ en de ‘bruggenbouwer’, de good cop-rol, zo liet ze het uitschijnen. Al hadden de andere partijvoorzitters na een tijd het spelletje tussen beiden wel door: het werd soms net iets te veel een toneelstukje om iets extra binnen te halen.
• Als grote voorstander van een Vivaldi-coalitie kreeg ze uiteindelijk wat ze wilde: een coalitie met zeven partijen. Als Franstalige politica uit de rand rond Brussel was haar sympathie voor N-VA en een paars-gele coalitie nooit groot. Binnen de nieuwe regering-De Croo kreeg ze vervolgens de droomjob van Buitenlandse Zaken, waar ze haar stokpaardje van ‘vrouwenrechten’ volop kon uitspelen, in internationale contacten, tot ergernis van de beroepsdiplomaten die af en toe toch iets ‘breder’ wilden gaan.
• Tegelijk kreeg ze binnen Vivaldi als vicepremier een interessante rol in de kern: daar moesten de verbale uithalen van Bouchez toch omgezet worden in een redelijker MR-standpunt dat meetelde en woog op de besluitvorming. Daarbij schuwde Wilmès overigens de forse technieken niet: zo liep ze tijdens de grote begrotingsdiscussie van oktober vorig jaar drie keer weg ’s nachts, om dan via de telefoon met de premier te blijven onderhandelen, en binnen te halen wat ze wilde.

En nu? Wilmès verdwijnt, maar schrijf haar allerminst af.

• Met Wilmès is het de eerste keer dat een toppoliticus of politica zo expliciet een stap opzij zet, om voor een ziek familielid te zorgen. Dat is op zich een opvallende evolutie, waarover iedereen binnen en buiten Vivaldi eigenlijk felicitaties overmaakt. Al dient gezegd dat het een hoge uitzondering blijft, in een politieke wereld waarin het gezinsleven weinig plaats krijgt.
• Het geeft Wilmès nog meer het aura dat ze al bezat als ‘heilige Sophie’, een soort menselijke, toegankelijke kant, die in de harde Wetstraat niet vaak komt bovendrijven. Of dat strookt met de werkelijkheid doet er niet veel toe: het is de kiezer die het moet/kan geloven, bij een stembusslag.
• En dat heeft Bouchez uiteraard ook gezien: meteen bij haar ontslag liet hij er geen twijfel over dat Wilmès straks in 2024 de lijst trekt. Zij komt dus hoe dan ook terug, als kopstuk van de MR. Tegelijk is met Hadja Lahbib toch ook een heel nieuw, breed profiel deel geworden van de MR. Dat is interessant om wat progressieve stemmen in de hoofdstad terug te pakken: de MR verloor bij de laatste verkiezingen fors aan Ecolo, dat ook erg veel gegoede kiezers in Brussel aantrok.
• Twee jaar is lang in politiek: ondanks beloftes nu is het koffiedik kijken wat er tegen dan gebeurt. Maar voor Vivaldi is er wat extra glans, met zo’n profiel als Lahbib aan Franstalige kant: een tv-persoonlijkheid met geloofwaardigheid in de ploeg. Al komt zo wel het zoveelste niet-verkozen regeringslid in de ploeg.
• En uiteraard versterkt Bouchez zijn positie: met Wilmès verdwijnt zijn grootste rivale naar de achtergrond, als de MR ooit weer aanspraak wil maken op de Zestien. Het is een publiek geheim dat de jonge MR-voorzitter daarvan droomt.

Op het bord van Vivaldi: De laatste loodjes. Een nieuw overleg voor de pensioenen morgen.

• Er is dan wel een nieuwe minister in de ploeg, de Vivaldi-trein moet verder. En te beginnen morgenvroeg met weer een nieuwe afspraak rond de pensioenen. Daar zijn wat wonden geslagen, maar gisteren in de Kamer gaf bevoegd minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) al aan dat de regering zaterdag opnieuw gaat praten.
• “Het gesprek is niet gestokt, de dialoog niet gebroken, we gaan met goede wil verder om sterke maatregelen te nemen”, zo verdedigde Lalieux zich in de Kamer op kritische vragen. Ze hoopt op een “evenwichtig akkoord.” Maar, “de regering bestaat uit zeven partijen, met zeven verschillende gevoeligheden, en soms zeven uiteenlopende visies. En ja, dan komt er soms spanning naar boven en zijn er moeilijke momenten”, zo stelde ze.
• Daarbij gaf ze ook fijntjes mee “dat ze al bijna een jaar weet wat haar kijk is op de zaak”, een sneer naar het feit dat het plan er al langer ligt, en naar de premier die het plots een versnelling hoger duwt, tot irritatie van de PS.
• Eerste minister Alexander De Croo (Open Vld) wil absoluut voor 21 juli een akkoord over de pensioenen, maar de vraag is of dat lukt. De kwestie over wie nu precies een minimumpensioen van 1.500 euro kan krijgen, en hoeveel je daarvoor effectief moet hebben gewerkt, is niet onschuldig: een pak meer mensen in Franstalig België raken niet aan de minimumperiode door langdurige werkloosheid of ziekte. Het is dus voor de eigen PS-achterban dat gevochten wordt.
• Een consensusvoorstel zou erin kunnen bestaan om de overgangsperiode nog wat meer op te rekken. Nu was het idee om iedereen die jonger is dan 58 jaar onder het nieuwe regime te laten vallen. Maar de PS wil dat het veel langer duurt voor de oude, gullere systemen uitdoven.
• Of het tot een deal komt, is niet duidelijk. De PS heeft niet veel te verliezen, de premier wel. In de Kamer toonde Lalieux andermaal haar strijdvaardigheid, op het eind van haar tussenkomst. “Als mijn naam ‘madame non’ wordt, omdat ik die rechten verdedig, dan draag ik die titel met trots”, gaf ze mee. 

Tegelijk ook binnen: Een rapport van het Monitoringscomité dat wel heel negatief is.

• Vanmorgen was er een ministerraad en straks ligt er ook nog een begrotingsbespreking op het bord van Vivaldi. Maar de vraag is hoe de nieuwste doorlichting van het Monitoringscomité, topambtenaren die de overheidsfinanciën doorlichten zijn dat, nog deftig kan worden verteerd. Want het nieuws is rotslecht.
• Nu al is duidelijk dat 2022 een donkerrood jaar wordt: men raamt het tekort op net geen 28 miljard euro, of 5,1 procent van het bbp. En weet: Europa vraagt eigenlijk dat dat tekort op 3 procent komt. Voor volgend jaar eigenlijk helemaal geen kentering: het tekort blijft op 26 miljard hangen, en dus nog altijd 4,6 procent van het bbp.
• De ambitie om de legislatuur af te sluiten, en vanuit Vivaldi toch een eindresultaat te halen van een tekort van 3 procent, mag worden begraven: dat is nu al compleet onhaalbaar geworden, tenzij men fors ingrijpt. De beloftes die de federale regering deed aan Europa, kunnen de vuilbak in. En uiteraard wordt het alleen maar erger, als men niet ingrijpt: tegen 2027 voorspellen de topambtenaren dan een tekort van 33 miljard, of ruim 5 procent.
• Echte politieke druk is er nog niet: Europa gaf alweer uitstel, omwille van de oorlog in Oekraïne. Maar op die manier dreigt Vivaldi een vreselijke financiële erfenis na te laten. En bovendien pakken steeds donkerdere wolken zich samen boven de Europese economie: de kans dat de eurozone richting een recessie gaat, neemt met de dag toe.

Opvallend: Conner Rousseau en Koen Geens hebben een toon gezet. Iedereen praat nu over “noodzakelijke hervormingen”.

• De oppositie was vanmorgen zeer scherp voor Vivaldi, over de cijfers. “De regering-De Croo probeert zich te verschuilen achter corona en Oekraïne, maar 23 miljard van het tekort is structureel en heeft daar dus niets te maken. Om te genezen, moet je eerst durven erkennen dat je ziek bent. België is ziek. Men moet hervormen en moeilijke beslissingen nemen”, zo stelde N-VA-begrotingsspecialist Sander Loones vanmorgen op Radio 1.
• Maar niet enkel de oppositie klopt op die nagel, het zijn de Vivaldi-partijen zelf die de druk verhogen. Meest opvallend was het pleidooi van Conner Rousseau (Vooruit) die deze week hard uithaalde over het uitblijven van akkoorden rond de pensioenen én rond de fiscale hervorming. “Als straks de extremisten winnen, moet niemand verschieten. De anderen moeten het maar uitleggen waarom ze het verkloot hebben”, zo sneerde hij naar z’n coalitiepartners. Een uitspraak die meteen opgepikt werd in het stripje van Eric Meynen in Het Laatste Nieuws, misschien wel de invloedrijkste commentator van het land. Daarin zit premier De Croo met de handen in het haar.
• Vanmorgen praatte ook Eva De Bleeker (Open Vld), de staatssecretaris voor Begroting, die analyse na op Radio 1: “Iedereen is zich bewust van het feit dat we moeten hervormen, anders gaan we mensen naar extreme partijen duwen.” De Bleeker kwam vorige week in het oog van een stormpje, omdat ze de PS andermaal ferm had opgeroepen om toch maar die hervorming aan te vatten. Daarop was ze plots niet meer welkom op een meeting van het kernkabinet, voor de PS. “Dat was een beetje een misverstand”, zo suste De Bleeker. “Maar ik zit elke keer als het over het budget gaat aan tafel.”
• Toch is het niet enkel Rousseau die de mantra rond ‘noodzakelijke hervormingen’ startte en die nu nagepraat wordt. Want parallel waren er de uitspraken van oud-minister Koen Geens (cd&v). Hij haalde vorige week op een symposium van Pro Flandria al fel uit in een debat, maar de beelden daarvan werden pas deze week online gezet. En hij veroorzaakte veel lawaai, met een aantal uitspraken over Franstalig België, en de noodzaak om het systeem aan te pakken. Ook zijn uitspraak over de federale ploeg zindert na: “De Vivaldi-regering kan alleen maar extra geld uitgeven, hervormen is er niet meer bij”, zo stelde hij. “Wij kunnen federaal bijna geen enkele ernstige hervorming meer doen, dat lukt niet meer.”
• Daarop reageerde N-VA-voorzitter Bart De Wever uiteraard, een open doelkans: “Altijd verfrissend als een ervaren en wijs man als Koen Geens in het openbaar zegt wat hij écht denkt over de werking van dit land.”
• Meteen verplichtte Geens zo zijn nieuwe voorzitter Sammy Mahdi om ook te reageren. Die toonde aan De Tijd plots zijn communautaire kant. Voor velen in de Wetstraat is het immers niet duidelijk in hoeverre de nieuwe cd&v-voorzitter nog een echt ‘Vlaamse’ lijn wil bewandelen met zijn partij. “De frustratie dat grote hervormingen uitblijven, hebben wij allemaal. Onze vraag om een asymmetrisch beleid op de arbeidsmarkt kwam er niet voor niets”, zo stelde Mahdi.
• En kijk, plots viel een analyse op te tekenen die wel erg lijkt op die van Rousseau, een paar dagen eerder: “Partijen moeten eens goed in de spiegel kijken en zich afvragen hoe ambitieus ze nog voor dit land willen zijn. Zowel voor de pensioenen en de arbeidsmarkt als voor de fiscaliteit zijn grondige hervormingen noodzakelijk.”
• Wel extra vervelend voor cd&v: de bevoegde minister voor de Institutionele Hervormingen is en blijft uiteraard Annelies Verlinden (cd&v). Maar de Vlaamse christendemocraten moeten ondertussen al twee jaar in Vivaldi toezien hoe hun eis van 2020 om toch stappen te zetten voor een volgende staatshervorming compleet doodgeboren blijft. Integendeel: de erg dure ‘volksbevraging’ draaide tegelijk uit op een pijnlijke mislukking. Niet meteen makkelijk dus voor een partijvoorzitter, om daartussen te laveren.

Opvolgen: Hakt de Vlaamse regering de Ventilus-knoop vandaag door?

• “Mijn mening doet er niet toe.” Het moet al lang geleden zijn, dat de rijzende ster van de N-VA, minister van Omgeving Zuhal Demir, zich zo voorzichtig opstelde, en haar mening blijkbaar niet van tel is. Meteen een interessant precedent in de Wetstraat.
• Het zegt ongeveer alles over het grote Ventilus-dossier, de hoogspanningslijn in West-Vlaanderen. Dat dossier leidt tot spanning in de Vlaamse regering, waar elk vertrouwen tussen de coalitiepartners zoek is, om elkaar rugdekking te geven bij moeilijke beslissingen. Dat verklaart meteen waarom niemand in de Vlaamse regering zich op voorhand wilde uitspreken in het moeilijke dossier.
• De vraag is daarbij of de windmolenparken op zee, die steeds meer stroom leveren, met grote hoogspanningslijnen boven of onder de grond geconnecteerd moeten worden met de rest van Europa. Die lijnen lopen door een pak West-Vlaamse gemeenten, en de lokale burgemeesters zijn in rep en roer. Zij hebben last van NIMBY-druk: protesterende buurtcomités, en willen dus absoluut ondergrondse leidingen.
• Het merendeel van de burgemeesters is cd&v van strekking, maar er zitten ook wel wat N-VA’ers bij. En dus aarzelen beide partijen, terwijl Open Vld, de derde regeringspartner, al lang kleur heeft bekend: bovengrondse leidingen zijn veel sneller klaar en veel goedkoper. Dat is de enige garantie om te kunnen volgen, en snel en robuust de stroom te ontsluiten, zo zegt zij.
• Bij N-VA is men zich bewust van het risico: Demir die beslissing laten dragen, en cd&v de handen laten afhouden, kan leiden tot een scenario zoals het stikstofdossier. Daarbij organiseert cd&v van onderuit veel verzet tegen een beslissing die ze zelf mee in de Vlaamse regering nam. Cd&v-voorzitter Sammy Mahdi dook in een video op, met een overal boven zijn stadskostuum, bij een varkensboer, om uit te halen naar Demir, in dat dossier.
• Geen twee keer dus: N-VA wil de beslissing in opperste collectiviteit van de Vlaamse ploeg van Jan Jambon (N-VA) nemen. Vraag is dus of het er al door komt, voor de zomer. Indien niet, dan blijft men de onvermijdelijke hete aardappel meenemen, iets wat niet bepaald zou getuigen van slagkracht, voor de Vlaamse regering. 

Zoals verwacht: Dries Van Langenhoven (Vlaams Belang) moet voor de correctionele rechtbank verschijnen wegens mogelijke inbreuken op de racismewet.

• Een omstreden kopstuk van Vlaams Belang, Van Langenhove, wordt samen met zes andere leden van zijn Schild & Vrienden naar de correctionele rechtbank doorverwezen. Dat besliste de raadkamer in Gent vanmorgen.
• Alles draait rond een Pano-reportage van de VRT die ondertussen al dateert van 5 september 2018. Pas een jaar later raakte Van Langenhoven verkozen in de Kamer, als ‘onafhankelijke’ op de lijst van het Belang. Sindsdien functioneert hij als lid van de fractie van de partij, zonder echt veel brokken te maken: fractieleider Barbara Pas is oneindig veel beter in de federale regering pijn doen met haar oppositiewerk.
• De reportage van de VRT toonde destijds dat in geheime chatgroepen van Schild & Vrienden racistische en antisemitische berichten gemaakt en gedeeld werden. Van Langenhove zelf heeft altijd ontkend.
• De speurders gebruikten een digitale analyse om de 65.638 berichten op Discord en 6.111 berichten op Facebook te bestuderen. 5.870 daarvan zijn volgens dat onderzoek racistisch, seksistisch of verbaal agressief. Van Langenhove zelf bleek bijzonder actief te zijn, binnen de groep.