Een nieuw konijn uit de hoed: cd&v-voorzitter Sammy Mahdi verraste vriend en vijand, niet in het minst zijn eigen Kamerfractie, met de naam van de nieuwe staatssecretaris, Nicole de Moor (cd&v). Ze legde vanmorgen de eed af bij de koning, en gaf meteen een persconferentie. De Moor wordt in de markt gezet als “de meest ervaren expert van de Wetstraat” op Asiel en Migratie, maar is ook “een nieuw gezicht” voor “le nouveau cd&v“. Daarmee gaat Mahdi voorbij aan namen als Nahima Lanjri (cd&v) en Els Van Hoof (cd&v), die hun laatste kans om in een regering te komen zagen passeren, maar hij duwt ook Leen Dierick (cd&v) en Lore Baeten (cd&v) naar het achterplan in Oost-Vlaanderen. Bedoeling is dat de Moor de lijst daar trekt, in 2024, naast Vincent Van Peteghem (cd&v). Over de positionering van cd&v op het departement Asiel en Migratie blijft het ondertussen koffiedik kijken: de Moor staat bekend om een veel linksere visie dan Mahdi, toch zette hij haar neer als een “Thatcher”, maar dan wel “warm”.

In het nieuws: Een nieuw gezicht in Vivaldi, de regering die nu meer vrouwen dan mannen telt.

De details: “Ik ben heel blij met deze nieuwe taak die ik op mij neem. Dit is het mooiste departement dat gaat over samenleven”, zo verklaarde Nicole de Moor bij haar start.

• Sammy Mahdi is nog maar net partijvoorzitter, maar anders dan bij de benoeming van Jo Brouns (cd&v) in de Vlaamse regering, drukte hij gisterenavond op de cd&v-partijraad flink zijn stempel: Nicole de Moor werd in de markt gezet als ‘de ideale kandidaat’, en vooral ook als dé kandidaat van de nieuwe partijbaas.
• Daarbij speelde Mahdi, die sinds het tijdperk van Joachim Coens (cd&v) het laatste woord heeft over een ministersbenoeming, zijn kabinetschef uit als de ultieme combinatie van “én ervaring én vernieuwing in één persoon”. De nieuwe voorzitter gooide meteen al zijn gewicht in de schaal, en presenteerde Nicole de Moor als “de migratie-expert van de Wetstraat”. Daarbij kon en wilde zijn partij niet anders dan de nieuwe kapitein vrije baan geven: met 88 procent was er nauwelijks tegenstand. “Le nouveau cd&v est arrivé“, kon Mahdi triomfantelijk gaan melden aan de deur van de Wetstraat 89.
• Het was premier Alexander De Croo (Open Vld) die vanmorgen de Moor kon vergezellen op een wandeling naar het Koninklijk Paleis, aan de overkant van het Warandepark (en nog dichter bij het kabinet van de Moor in de Lambermontstraat). Daar legde ze de eed af. Meteen telt Vivaldi nu meer vrouwen dan mannen in het kabinet: dat is alvast weer een historisch moment in de politieke geschiedenis van België, en voor een premier die vrouwenrechten actief promoot, mooi meegenomen.
• Overigens gelden voor de federale regering geen regels voor die ‘pariteit’ of verhouding van mannen en vrouwen, maar dwong Vivaldi het in de praktijk wel af. Enkel voor de Waalse regering geldt nu al dat één derde vrouw moet zijn, ook de Brusselse regering wil die regel graag invoeren.
• Daarna gaf de Moor een eerste persconferentie op haar kabinet:
  • “Dit departement is al jaren mijn passie. Dan twijfel je niet, dan spring je”, zo legde de Moor zelf uit.
  • “Het gaat over samenleven, over de toekomst van mensen en over zaken waarvan mensen wakker liggen en waarop we als overheid een antwoord moeten kunnen bieden.”
  • “Ik heb de voorbije twee jaar samen met Sammy de fundamenten mogen leggen van een nieuw migratiebeleid, een grote hervorming. Daarop gaan we de komende twee jaar verder bouwen.”

De essentie: Mahdi schudt de interne verhoudingen, en een aantal carrières, overhoop bij cd&v.

• Politiek gezien verbreedt cd&v meteen haar bank: op de post van Asiel en Migratie zaten in de laatste jaren enkel Vlaamse politici die stevig naam maakten en populariteit opbouwden dankzij die portefeuille. Eerst Maggie De Block (Open Vld) en daarna Theo Francken (N-VA) schoten als een raket omhoog, met een flink migratiebeleid, waarbij ze ‘de harde lijn’, zeker in communicatie, bewandelden.
• Bij Mahdi ging het ook zo, al was het met de Franstalige groenen in de regering veel moeilijker om met een vrij links regeerakkoord een dergelijke lijn te bewandelen. Pas nadat hij stevig in botsing kwam met Ecolo, PS en Groen, over het regulariseren van hongerstakers in de zomer van 2021, een afwijking van het regeerakkoord, begon hij in de peilingen te klimmen. Maar tegelijk was zijn score in die populariteitspolls, samen met een nipt verloren vorige verkiezing in 2019 en een brandende ambitie om het roer over te nemen, wél de basis om uiteindelijk Joachim Coens opzij te duwen als partijvoorzitter.
• De Moor heeft geen enkele electorale basis om aanspraak te kunnen maken op de post: ze haalde in Brussel in 2019 amper 379 stemmen op de cd&v-lijst. Maar dat houdt Mahdi niet tegen om nu al forse plannen uit te tekenen: de Moor verhuist terug naar Oost-Vlaanderen (ze is oorspronkelijk van Sint-Gillis-Waas) en wordt nu al naar voor geschoven als toekomstige lijsttrekker, naast uiteraard vicepremier Vincent Van Peteghem. Hij zal de federale lijst trekken.
• Zo vult Mahdi een moeilijk gat, in het cd&v-radarwerk: een kopstuk erbij in Oost-Vlaanderen, waar toch behoorlijk wat zetels te verdelen zijn. Daar zocht men al langer naar een vrouwelijk boegbeeld, een leegte die na Joke Schauvliege (cd&v) nooit deftig werd ingevuld. Voor iemand als Leen Dierick, Kamerlid uit Dendermonde, of zelfs nieuwkomer Lore Baeten, die het straks moet opnemen tegen Conner Rousseau (Vooruit) in Sint-Niklaas, moet het toch even slikken zijn: plots zit er een ander boegbeeld boven hen, in hun thuisprovincie.
• Minstens even lastig: ook in de Kamerfractie zijn toch wat aspiraties en ambities hard de keel over gesneden. Na de benoeming van Brouns uit de fractie van het Vlaams Parlement, was al gegarandeerd dat het een vrouw moest worden, als opvolger van Mahdi. Maar vrij snel werd daar de logische gevolgtrekking aan gekoppeld dat die “ook uit de Kamerfractie” zou komen, wat nooit door de nieuwe partijtop ontkracht werd.
• En omdat vervolgens Nathalie Muylle (cd&v), die net als Koen Geens (cd&v) toch op wat ministeriële ervaring kan terugvallen, weigerde om opnieuw uit Roeselare te vertrekken, waar ze eerste schepen is, bleven niet zo gek veel namen in die Kamerfractie over.
  • Zeker voor de 54-jarige Nahima Lanjri moet het bitter zijn: een aantal keren al miste zij een ministerportefeuille, en deze keer was het een bevoegdheid die nadrukkelijk geldt als haar domein. Mahdi wees er vanmorgen op Radio 1 fijntjes op dat Lanjri op Twitter de Moor al had gefeliciteerd. “Nahima bewijst op migratie en ook op andere departementen in de Kamer wat ze allemaal kan, maar we hebben gekozen voor continuïteit en stabiliteit, een keuze van expertise ook”, zo deed de nieuwe voorzitter het af. Dat gefluisterd wordt dat Lanjri “te links” was voor de koers van Mahdi, moet daarbij toch wel extra steken voor de Antwerpse.
  • Ook voor Els Van Hoof is het niet evident: jaren was zij als voorzitter van ‘Vrouw & Maatschappij’ een beetje de stem van alle cd&v-vrouwen, die wat onderbedeeld bleven in de partij. Maar ook voor haar leek dit de laatste kans om ooit in de regering te kunnen belanden.
  • Voor Nawal Farih ligt het anders: zij heeft nog een hele carrière voor zich. Maar het scenario van Lanjri op Asiel en Migratie had wel één groot voordeel voor haar: de kans was groot dat dan Servais Verherstraeten (cd&v), de huidige fractieleider, zou moeten schuiven, wegens te veel posten voor Antwerpen. En dan kwam Farih weer in beeld, als nieuw bloed. Een scenario dat Mahdi mogelijks straks toch nog doordrukt: dan benoemt hij meteen nog een vertrouwelinge, naast de Moor.

Waar het toe doet: Wat betekent dit nu voor Asiel en Migratie, een departement in crisis?

• “Dat Mahdi zijn eigen kabinetschef aanstelt, belooft vooral een verderzetting van het desastreuze beleid. De ‘verandering’ van Mahdi zal niet plaatsvinden op het departement Asiel en Migratie. Meer van hetzelfde”, zo reageerde Vlaams Belang-kopman Tom Van Grieken meteen.
• Maar de vraag is of dat echt zo is, een “zelfde lijn”. Want dat de Moor ‘linkser’ is dan Mahdi, wat N-VA gisteren al gretig in de markt zette, valt moeilijk te ontkennen: in de jaren waarop ze het dossier ‘bewaakte’ voor eerst vicepremier Kris Peeters (cd&v) en daarna Koen Geens (cd&v) in de vorige regeringen, zat de Moor zeker niet aan de ‘forse’ of ‘rechtse’ kant in het beleid, integendeel.
• Komt daarbij dat Mahdi toch een behoorlijk conservatief wereldbeeld neerlegde in zijn boek ‘Van hol naar vol‘, en ook gespierd communiceerde op zijn departement. Onlangs nog noemde hij een veroordeling van de Brusselse rechtbank ronduit “onzin”, hoewel er ondertussen wel degelijk een crisis broeit: zijn administratie slaagt er al weken niet meer in mensen de basisgarantie van “bed, bad en brood” te geven.
• De vraag is of de Moor nu als technocrate een meer ‘verzoenend’ beleid zal voeren, zeker in haar communicatie, naar de linkerflank van Vivaldi toe. Die kans is, gezien haar trackrecord, helemaal niet zo klein.
• Maar dat impliceert dat ze los zal moeten komen van de schaduw van haar eigen voorzitter en voorganger. Die bezwoer al een paar keer “geen schoonmoeder” te willen spelen, om er vervolgens toch een flinke “maar…” aan toe te voegen. Politiek gezien is het voor Mahdi evident dat op Asiel en Migratie geen boulevard aan rechts mag worden gegeven.
• Dat verklaart mogelijks waarom hij met de wat vreemde quote kwam dat de Moor “de warme Thatcher” is. Zowat iedereen vroeg zich daarop af wat dat wel kon betekenen: tot nu toe was het staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) die al een paar keer probeerde de titel van ‘Thatcher’ en de ‘Iron Lady van de Begroting’ te claimen binnen Vivaldi, in interviews. Dat leverde vooral hoongelach op in de Wetstraat.
• Maar met het toevoegsel ‘warm’, leek Mahdi de enerzijds-anderzijdsaanpak van cd&v weer even af te stoffen: streng zoals de conservatieve Britse première ooit, maar met een hart, zo moet dat beleid dan zijn. Los van de wat ongelukkige keuze van het politiek stichtend voorbeeld, ook voor de eigen achterban, zette dat wel meteen duidelijk de toon: het is Mahdi die voor de Moor de politieke lijn wil blijven aanhouden, die hijzelf probeerde te bewandelen.
• Alleen zal de Moor de komende weken wel al knopen moeten doorhakken: blijft ze op dezelfde manier omgaan met de lawine aan juridische klachten, of stuurt ze daar de koers bij? En wat met de bredere verzuchtingen van de groenen, om op een meer ‘menselijke manier’ bed, bad en brood te voorzien, en eventueel hotelkamers aan te bieden?
• Ze belooft in elk geval niet bij de pakken te blijven zitten: vrijdag al wil de Moor op de ministerraad met een aantal voorstellen komen. “We beleven heel wat crisissen in de wereld en dat zet een grote druk op het opvangnetwerk. Ik ga de regering voorstellen om de situatie zo snel mogelijk op te lossen. Wij pleiten voor een dringend noodopvangcentrum.” Maar de kans dat zij, anders dan Madhi, plots wel hotelopvang zal gebruiken, lijkt nu al uitgesloten: dat zou te veel een breuk met het verleden zijn.

Om absoluut te volgen: Is het houdbaar dat het ‘oude’ voorstel om de abortus te hervormen blijft sudderen tot eind dit jaar?

• Een aantal partijen van Vivaldi zijn op oorlogspad over abortus. Want de hele toestand rond Roe v. Wade in de Verenigde Staten heeft schokgolven veroorzaakt tot in de Kamer. En daarbij onder meer de socialisten, liberalen en groenen, weer in vuur en vlam gezet.
• Zij moesten in 2020 hun wetsvoorstel inslikken om de termijnen van abortus uit te breiden, van 12 naar 20 weken, en ook het aantal dagen bedenktijd van 6 naar 2 te brengen, plus het uit de strafwet te halen. Dat voorstel werd tijdelijk ‘bevroren’, door een slepend lange termijn voor een expertengroep uit te rekken, die pas eind dit jaar met advies komt. En dat terwijl er in de Kamer al ellenlange discussies geweest zijn, mét experten, en iedereen ondertussen zijn mening wel heeft kunnen vormen.
• In de oppositie staan PVDA en DéFI, die het voorstel destijds ook steunden, te trappelen om het opnieuw op de agenda te krijgen. Maar het was destijds cd&v, met Joachim Coens, die zich met hand en tand verzette, door het manoeuvre van vertraging (om overigens ook het gezicht van de rest van de Vivaldi-partijen wat te redden) en het vetorecht vanuit de Vivaldi-meerderheid om elk voorstel tegen te houden op tafel legde.
• Maar de profilering van Mahdi, bij zijn aantreden, is niemand ontgaan. Zo kregen de socialisten daar de sneer “betuttelend te zijn”, “alles in regeltjes te gieten”, en “alles kapot te verbieden”. “We zullen eens zien of Mahdi nu, op het cruciale thema van abortus, dan zo hard staat voor een maatschappij die niet betuttelt, of niet kapot verbiedt”, zo klinkt het ferm bij de socialisten.
• Vooruit is van plan het oude voorstel van 2020 te herlanceren, ook al verwacht men dat cd&v op de rem zal staan. Het is overigens in principe aan de PS om met een soortgelijk initiatief te komen: het oorspronkelijke voorstel was van hen. Eenzelfde geluid klinkt bij Open Vld: “Wij verwachten dat dit terug op de agenda komt”, zo is in de wandelgangen te horen. En ook Groen denkt mee in die zin: “Voor ons mag het zeker sneller komen, al vermoeden wij dat cd&v die expertencommissie zal willen afwachten.”
• Daarnaast is er een ‘nieuw’ initiatief, om in de Grondwet het recht op abortus in te schrijven. Dat lijkt nu al gedoemd om te verzanden. Want hoewel een pak Vivaldi-partijen openlijk voorstander is daarvan (en eigenlijk elke partij daar niet tegen is), koppelt Georges-Louis Bouchez (MR) het nu al diepe aan een bredere discussie over “vrijheid over het eigen lichaam”, waarbij ook euthanasie een grondrecht zou worden.
• De kans dat zoiets er snel doorkomt, gezien de gevoeligheid van die dossiers, zeker voor cd&v, maar ook N-VA, is uiterst klein: om de Grondwet te wijzigen is een tweederdemeerderheid nodig. Voor de abortuswet zou een aanpassing wel eens kunnen lukken: daarvoor volstaan PS, Vooruit, Open Vld, MR, Groen en Ecolo, en met PVDA en DéFI erbij is dat een ruime meerderheid. 
• Vandaag al komt Groen wel met een voorstel om de Grondwet te wijzigen. In artikel 22, dat het recht op privé- en familieleven beschermt, willen Groen-Kamerleden Eva Platteau en Kristof Calvo deze zin erbij:  “Dit recht omvat het recht op abortus.” Dat kan technisch, omdat het artikel zelf door de vorige legislatuur voor herziening vatbaar verklaard is. Maar opnieuw: de grote vraag is of dit debat niet dreigt te verzanden, nog voor het begonnen is. 

Om ook te volgen: Morgen de vakbonden in de Kamer.

• Niet onbelangrijk voor de toekomst van dit kabinet: morgen komen de bazen van de vakbonden langs in de Kamer, om daar hét grote ontwerp van deze coalitie te bespreken: de wet van ’96, ofwel de loonnormwet.
• Die wet regelt dat de lonen niet meer dan in de buurlanden kunnen stijgen, om de concurrentiepositie niet aan te tasten, een maatregel van wijlen Jean-Luc Dehaene (cd&v) uit, jawel, 1996. Maar onder Kris Peeters (cd&v), werd die wet aangepast door de Zweedse regering, tot woedde van de vakbonden, die vinden dat er nu “sjoemelsoftware” inzit, en dat ze geen deftige sociale onderhandelingen over loon meer kunnen voeren.
• Daarbij hebben ze in de praktijk wel een punt: door de automatische index in België, een systeem dat uniek is in Europa, zal de komende jaren eigenlijk niets meer te onderhandelen zijn qua loon. Belgische lonen zijn immers al ver boven de buurlanden uitgeklommen. In die zin zijn de loonnormwet en de automatisch index een Siamese tweeling: ze hangen vast aan elkaar, en houden elkaar in stand.
• Maar voor links is het een enorm strijdpunt, sinds de Zweedse regering. Via een nieuwe wet op het burgerinitiatief kan elk onderwerp dat 25.000 handtekeningen krijgt op de agenda van de Kamer komen. De vakbonden en PVDA sloegen daarop toe: zij forceerden nu dus die hoorzitting.
• Meteen volgt in de Kamer een ferme test voor Vivaldi: want de PS staat onverkort aan de kant van de vakbonden. Alleen: Open Vld maakte van het beschermen van de wet zo’n enorm strijdpunt, een “Zweedse erfenis”, die Egbert Lachaert (Open Vld) absoluut wilde beschermen, dat niemand nog een kant op kan. “Zo heeft men zich ferm vastgezet bij de liberalen, terwijl die goed wisten dat wij dit nooit wilden en konden aanvaarden”, zo is vandaag de analyse aan de Keizerlaan, het hoofdkwartier van de PS.
• Echt concreet wordt de clash vervolgens niet. Dat lijkt gereserveerd voor het voorjaar van 2023, wanneer er effectief loononderhandelingen tussen de sociale partners, het IPA, moeten volgen. Die dan over niets zullen gaan.

Veel vroeger op de agenda: Het pensioendossier.

• Deze week al wil Vivaldi opnieuw aan de bak, om een aantal “zomerdossiers” erdoor te krijgen. Na het succesje van twee weken terug, met onder meer nieuwe energiemaatregelen en een deal over Defensie, is het nu aan de pensioenen.
• Premier Alexander De Croo (Open Vld) zou zelfs vervroegd uit Madrid en de NAVO-top terugkeren, om dat dossier donderdag aan te snijden. Daarmee geeft De Croo een signaal: hij was bijzonder misnoegd over de “gemene roddels” dat hij zou azen op een post bij de NAVO, als opvolger van Jens Stoltenberg. Door vroeger terug te keren geeft hij meteen duidelijk aan “waar zijn prioriteiten liggen”. Al blijft men in de Wetstraat uitgaan van een scenario waarbij de Vlaamse liberaal vroeg of laat voor een internationale carrière kiest.
• Hoe dan ook: die pensioendiscussie is niet van de poes. Want de PS onderhandelt op haar dooie gemakje. Zij hebben immers hun grote trofee al lang binnen: de verhoging van de minimumpensioenen tot 1500 euro. Het is dus de vraag of daar deze week witte rook kan komen, al zeggen alle experts dat fundamentele hervormingen aan het pensioensysteem “broodnodig” zijn.

Beetje pijnlijk: Is het nu wél open.brussels of niet?

• De grote aankondiging van Brussels minister Sven Gatz (Open Vld of open.brussels?) was nog geen 48 uur oud, of er kwam al een tegenbericht.
• Nochtans had Gatz gretig persmededelingen gestuurd, en nieuws gescoord bij Bruzz, het hevig gesubsidieerde nieuwskanaal van de Vlaamse Brusselaars: voortaan zou Open Vld in Brussel one.brussels heten. En Egbert Lachaert, de voorzitter van Open Vld, was op het congres van de Vlaamse liberalen in Brussel opgedoken, en had gretig, mét Gatz, geposeerd op een foto met als achtergrond een heel duidelijke affiche waarop open.brussels prijkte.
• Dat nieuws was in het weekend ook bij heel de partij rustig gepasseerd, los van dus de boze Els Ampe (Open Vld), Vlaams Parlementslid uit Brussel, die signaleerde dat die naamswijziging helemaal niet op het congres was beslecht.
• Maandag op het partijbureau van Open Vld, waar Ampe in zetelt, gingen de poppen aan het dansen: daar moest Lachaert terugkrabbelen. Plots klonk het “dat het een werknaam was”, “geen nieuwe naam”. Dat werd later in een persbericht van de partij ook zo gecommuniceerd. En kijk, ook op Belga reageerde Gatz even later: “Deze werknaam zal nog ­besproken worden op het ­congres van 2023.”
• De hele toestand leidde tot snoeiharde interne kritiek, niet alleen van Ampe. “Ik kan best snappen dat ze het in Brussel anders willen. Maar dat hypocriet en achterbaks gedoe, wie wordt daar beter van?”
• Daarbij heeft men het meer dan gehad met het bochtenwerk van Lachaert, die al op een pak dossiers ‘flipfloppen’ verweten wordt: “De voorzitter die wel naar het congres gaat (waar met geen woord over naamswijziging wordt gerept) en dan uit de pers moet lezen dat ze een nieuwe naam hebben?”, zo stelt men zich vragen bij de geloofwaardigheid. “We zijn echt de parabel van de keizer zonder kleren. Iedereen die aan de kant staat te applaudisseren hoe mooi de outfit wel is”, zo klinkt de ergernis.