De context: Na een terroristische aanval vorige week verslechterden de relaties tussen Servië en Kosovo enkel nog meer.

• Op 24 september werden drie Kosovaarse politiepatrouilles opgeroepen. Twee vrachtwagens hadden een brug geblokkeerd in Banjska, een dorpje in het noorden. Ze werden er in een hinderlaag gelokt door een dertigtal Servische paramilitairen. In de schermutseling raakten drie politieagenten gewond, een van hen overleed nadien in het ziekenhuis.
• Na de aanval barricadeerden de Servische paramilitairen zich in het monasterie in het dorp, waar ze omsingeld werden door Kosovaarse veiligheidstroepen. ’s Avonds vielen die het klooster binnen, en werden zes Serviërs gearresteerd. Zes anderen konden vluchten naar Servië zelf. Daarnaast nam Kosovo nog een grote hoeveelheid wapens, munitie, uitrustingen en tientallen voertuigen in beslag. Al snel werd duidelijk dat de paramilitairen over professioneel materiaal beschikten, en ook een militaire training kregen. De ogen keken al snel in de richting van Servië.

In het nieuws: Kosovo, en de NAVO in het verlengde, vreest een Servische invasie.

• “We monitoren een grote Servische troepenopbouw langs de grens met Kosovo, waaronder de nog niet eerder geziene uitrol van artillerie, tanks en soldaten. We roepen Servië op deze troepen terug te trekken.” John Kirby, de woordvoerder van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad, verkondigde vrijdag een voor Kosovo schrikwekkende boodschap.
• En niet enkel voor Kosovo: in het land is een contigent aanwezig van NAVO-soldaten, KFOR (of Kosovo Force). Dit is een vredesmacht die instaat voor de veiligheid in het land, terwijl de Kosovo Security Force wordt opgeleid. Op dit moment bestaat KFOR uit zo’n 4.500 soldaten uit verschillende NAVO-landen, voornamelijk Italië, de Verenigde Staten, Turkije en Hongarije. Belgische soldaten zijn er op dit moment niet aanwezig.
• Als Servië dus beslist Kosovo binnen te vallen, zijn het de NAVO-troepen die het land moeten verdedigen. Een aanval van Servië tegen Kosovo is dus de facto een aanval tegen de NAVO. De lidstaten moeten dan ook reageren, volgens artikel 5 van het NAVO-verdrag.

Amerikaanse druk

De essentie: Zo’n vaart loopt het voorlopig niet. Servië plooit onder Amerikaanse druk.

• De Servische president Aleksandr Vučić stuurde zaterdag een verklaring naar the Financial Times. Daarin schreef hij dat Servië zijn troepen zal terugtrekken. Een escalatie van het conflict zou het averechtse effect hebben op het Servische streven naar Europees lidmaatschap. “Wat zou het idee zijn? Dat we onze positie, waar we al een jaar naar toewerken, vernietigen? Dat we dat in één dag vernielen? Servië wil geen oorlog”, zo verklaart de Serviër. Een Kosovaarse official bevestigde later die dag dat Servische troepen hun posities verlieten.
• De verklaring komt er na stevige druk vanuit de Angelsaksische landen. Zo was er eerst het statement van Kirby, gevolgd door een telefoontje van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken. Ook het Verenigd Koninkrijk reageerde. Op vraag van de SACEUR, de opperbevelhebber van de NAVO in Europa werd besloten 200 extra soldaten te sturen. Zij voegen zich bij de 400 Britse soldaten die al aanwezig zijn in Kosovo, in het kader van de KFOR.

Maar toch: De situatie leidt tot ongerustheid binnen de NAVO.

• Ondanks de deëscalatie blijft de vrede zeer fragiel. Het is tegelijk onmogelijk er de hand van het Kremlin niet in te zien. Net als in Oekraïne maakt Servië, een notoire bondgenoot van Poetin, gebruik van ‘valse vlag-operaties’, om een mogelijke invasie goed te praten. Zo was er de terreuraanval in Banjska, in noord-Kosovo. Bij een aanval van Servische paramilitairen overleedde een Kosovaarse politieagent. Servisch president Vučić legde de volledige verantwoordelijkheid bij Kosovo.
• Net als in Oekraïne kan Servië dus Kosovo binnenvallen onder het voorwendsel dat het de Servische etnische minderheid wil beschermen tegen het regime, dat de minderheid wil zuiveren. Dat de Servische overheid de situatie nog oppookt in de media, en Vučić’ nauwe bondgenoot Milan Radoičić op nationale tv liet weten dat hij de aanval orkestreerde, doet de situatie geen goeds.
• Kosovo en de NAVO vrezen dus dat een invasie vroeg of laat komt. Andreas Michaelis, de Duitse ambassadeur in de VS, noemt Servië-Kosovo ‘een ander kruitvat in Europa’. Servië haalt nu aan dat het zijn EU-aspiraties niet op het spel zet door een oorlog, maar dat lidmaatschap zit er nog lang niet in. De voornaamste reden is de slechte relatie met buurland/provincie Kosovo. Als die relatie niet verbeterd (ergo: als Kosovo niet meer plooit naar de positie van Servië) zit dat lidmaatschap er hoe dan ook niet in.

(nd)