Een heet hangijzer, met grote symbolische waarde, komt na amper anderhalve maand opnieuw op het bord van de regering: de kerncentrales. De groenen willen die dicht, minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) juicht het bericht toe dat Engie, de eigenaar, niet langer investeert in het openhouden van de jongste centrales. Maar dat valt slecht bij de MR, waar voorzitter Georges-Louis Bouchez iedereen fijntjes herinnert aan de afspraak in het regeerakkoord. De spanning in het dossier is te snijden.

In het nieuws: De groene minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) drukt met haar beleidsbrief de nucleaire producenten, maar ook de blauwe coalitiepartners, met de neus op de feiten.

De details: In de Kamer kwam de groene excellentie gisteren haar beleidsverklaring brengen. En voor wie er nog aan zou twijfelen, de groenen willen hun grote trofee van de zomer, de definitieve uitstap uit kernenergie, duidelijk meteen verzilveren.

Ter herinnering: Kernenergie lag deze zomer, bij de onderhandelingen, erg gevoelig.

• Het was een cruciaal moment in de gesprekken rond Vivaldi: een bijeenkomst van de zeven voorzitters, waarop Joachim Coens (CD&V) garanties vroeg over abortus, een voor hem bijzonder belangrijk maatschappelijk thema, en waarbij plots, als een duivel uit een doosje, Jean-Marc Nollet (Ecolo) het staalharde engagement vroeg van z’n collega-voorzitters, dat nu eindelijk de kernuitstap er zou komen. De confrontatie leidde die avond tot een diepe malaise, en onderhandelingen die stevig in het slop zaten.
• Die kernuitstap is een beetje een politiek trauma van de groenen, dat dateert van de eerste paars-groene periode onder Guy Verhofstadt in 1999. Toen al werd beslist dat men zou stoppen met die energieproductie, die geen CO2 oplevert, maar wel nucleair afval.
• Alleen, de beslissing werd nadien telkens maar verdaagd, om uiteindelijk nooit uitgevoerd te worden. Deze zomer wilden Ecolo en Groen die ‘historische anomalie’ rechtzetten, en eindelijk definitief het genadeschot geven aan de centrales in dit land, die van Doel en Tihange. Dat ondertussen de discussie over het belang en vooral de kost van CO2-uitstoot op 20 jaar tijd enorm veranderd is, telt daarbij blijkbaar minder voor de groenen: kernenergie blijft taboe.
• Dat botste deze zomer op heftige weerstand. Zeker bij de MR van Georges-Louis Bouchez, die met zo’n groot cadeau voor de groenen niet kon leven. En dus kwam er een compromis uit de bus, dat minstens de liberalen hun gezicht even moest redden. Het regeerakkoord besliste niets, maar stelde dat de knoop pas eind 2021 moest doorgehakt. En dat zekerheid rond de bevoorrading van stroom en de prijs daarbij ook een rol moesten spelen.

De realiteit vandaag: De beslissing valt zo vroeger dan gedacht, door de politiek van fait accompli.

• Wat een pak experts al in de zomer aanstipten, blijkt nu concreet te worden: ook al sprak de Vivaldi-coalitie over ‘een evaluatie eind 2021’, toch was in praktijk de keuze al gemaakt om toch te sluiten. Te veel andere parameters, onder meer de bouw van nieuwe gascentrales, om de stroomvraag op te vangen, worden volop in gang gezet.
• En meest cruciaal: de posten van Energie en Klimaat gingen naar de groenen, met Van der Straeten en Zakia Khattabi (Ecolo). Dit duo houdt de sleutels in handen, en daar kunnen de liberalen weinig tegen inbrengen.
• Van der Straeten was in de toelichting van haar beleidsverklaring behoorlijk duidelijk: ‘De tijd van halfslachtig beleid is voorbij’, zo stelde ze. Die stelligheid maakte ze duidelijk ook over aan Engie, de Franse eigenaar van het Belgische nucleaire park. Daarmee had ze naar eigen zeggen ‘constructieve gesprekken’.
• Engie kondigde gisteren aan haar personeel via een interne video aan geen enkele investering meer te doen om de kerncentrales nog up-to-date te houden, zo berichtte Knack. Met andere woorden, Engie zelf gaat ervan uit dat het over en uit is, en steekt er geen cent meer in. Daarmee is de kernuitstap de facto een feit.
• De groene energieminister verdedigde tegelijk de bouw van CO2-spuwende gascentrales: ‘Naar klimaatneutraliteit gaan, is zoals het verbouwen van je huis. Het wordt eerst erger voor het beter wordt. Je zit in het stof om nadien blij te zijn met de inspanning. De gascentrales zouden sowieso nodig zijn geweest, want in elk geval gingen er vijf centrales toe’, zo stelde Van der Straeten.
• Ook over de kernuitstap in haar geheel was ze duidelijk: ‘Dan hebben we nog discussie gehad over die twee laatste. Die discussie is nu van tafel.’

Waarom dit gebeurt: Elke beleidsverklaring opent hoe dan ook wat de deur naar interne spanningen.

• Vanmorgen was er MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die zich liet horen in de discussie: ‘Het regeerakkoord bepaalt dat er in november 2021 een evaluatie komt over de haalbaarheid van de kernuitstap. Er zal een garantie moeten zijn voor de bevoorradingszekerheid en voor een redelijke prijs voor particulieren en consumenten’, zo citeerde hij letterlijk het compromis van deze nazomer. De MR grijpt dus terug naar die oorspronkelijke deal.
• Vraag is of het geen vijgen na Pasen zijn. Want de groenen lijken niet van plan om nog ooit terug te komen op hun stappen, en hun felbevochten trofee af te geven.
• Meer nog, gisteren zette Ecolo-minister Zakia Khattabi haar voorganger Marie-Christine Marghem (MR) nog eens bijzonder fel op haar plek, via Twitter. ‘Het publieke debat vandaag: het parlementslid Marghem valt mij aan over een taks die niet bestaat, omdat ik in mijn beleidsverklaring verwijs naar een rapport dat de minister Marghem herself heeft besteld, en waarin ze datzelfde voorstel met enthousiasme onthaalt … Vermoeiend.’
• Khattabi kwam zelf ook al op gevoelig politiek terrein toen ze vorige week in haar eigen beleidsverklaring een koolstoftaks aankondigde. Die moest ze uiteindelijk weer inslikken, voorlopig is van de taks geen sprake meer.
• De beleidsnota’s federaal zijn, anders dan bijvoorbeeld voor de Vlaamse regering, geen materie die collectief wordt afgeklopt. Wel laat men de andere kabinetten de zaak nalezen, maar een complete ‘consensusnota’ is dat niet. Bij te grote afwijkingen van het regeerakkoord krijgt de betrokken minister het dan hoe dan ook aan de stok met parlementsleden van de meerderheid in de Kamercommissie.
• Maar dat is uiteraard niet de bedoeling, en in het geval van Khattabi en de koolstoftaks hadden andere kabinetten ook hun opmerkingen daarover op voorhand laten weten. ‘Dat was een beginnersfoutje en is vanuit het kabinet van Khattabi ook zo uitgelegd. Ze zijn akkoord gegaan om er niet op door te gaan’, zo is in hoge regeringskringen te horen.

Het politieke effect: Daar waar de koolstoftaks begraven lijkt, is de kernuitstap nu dus wél een feit. Dat leidt tot felle reacties … richting N-VA.

• Het pookt de animositeit tussen groen en blauw verder op. Ook Open Vld zit uiteraard niet helemaal lekker in de discussie. Voorzitter Egbert Lachaert maakte van het openhouden van de kerncentrales een strijdpunt in z’n interne campagne, om het leiderschap van de Vlaamse liberalen te kunnen claimen. Een krantenkop van het voorjaar, waarin Lachaert expliciet beloofde de kernuitstap tegen te houden, achtervolgt hem vandaag.
• De N-VA voert ondertussen fel oppositie tegen de uitstap, onder meer hun energie-expert Bert Wollants schreeuwt moord en brand. Maar het was Theo Francken (N-VA), die opnieuw de krantenkop bovenhaalde, die een wel erg felle reactie kreeg van de Open Vld-voorzitter. ‘Dat heet een coalitie vormen, Theo. Met geven en nemen. Met respect en in vertrouwen. Een coalitiesysteem is geen dictatuur van één partij over de andere.’
• Lachaert ging nog een stap verder in z’n tegenaanval: ‘Bij N-VA denken ze daar anders over. Anderen vernederen behoort tot het DNA. Daarom mislukten jullie ook in de formatie’, zo verklaarde hij met erg veel stelligheid. Die uitspraak, dat anderen vernederen tot het DNA van de N-VA behoort, contrasteert wel erg fel met de ‘uitgestoken hand’ die Lachaert zondag nog toonde naar N-VA-voorzitter Bart De Wever.
• Toen klonk het nog dat Lachaert ‘een koffie wilde gaan drinken’, of ‘zelfs samen gaan lopen in het park’, om één en ander uit te praten. Bij N-VA hechtten ze toen al weinig geloof aan de oprechtheid van die uitspraken. En bronnen binnen Open Vld bevestigden hoe dan ook dat er weinig sprake is van een oprechte poging om te verzoenen.
• De felle reactie van de Open Vld-voorzitter bewijst wel dat het dossier politiek niet aangenaam is: op deze manier moeten de liberalen, na eerder al vrij snel de nieuwe effectentaks te hebben geslikt, nu in het energiedossier opnieuw de wet van de regeringsconsensus ondergaan.
• Daarbij kan opgemerkt dat het beter is die hoogst onprettige zaken te slikken in de eerste maanden, midden een coronagolf bovendien, dan de boel nog maanden, jaren te laten etteren. In het fiscale dossier was dat doelbewust de keuze van de regeringstop, voor de kernuitstap lijkt dat minder het geval. Maar het netto resultaat is hetzelfde: korte pijn.

Om te noteren: De tweede golf lijkt economisch iets minder hard toe te slaan.

• Een beetje ‘goed’ nieuws, of minder slecht nieuws, voor de Belgische economie, en dus bij uitbreiding de hele begroting. De tweede golf en bijhorende lockdown veroorzaakt volgens een bevraging van de Nationale Bank minder schade dan de eerste golf. In regeringskringen wordt dat ‘optimisme’ bevestigd: ook daar heeft men indicatoren dat het economisch niet zo erg is als in het voorjaar.
• De Nationale Bank spreekt over een omzetverlies van 17 procent gemiddeld, ongeveer de helft van het verlies van tijdens de vorige lockdown.
• Maar uiteraard zijn bepaalde sectoren bijzonder zwaar getroffen: met name in de horeca dreigt een onwaarschijnlijk bloedbad. Daar klappen de omzetten met 66 procent ineen, tegenover 90 procent in de eerste lockdown: het effect van takeawaybestellingen mildert de cijfers.
• Tegelijk is de sector van de evenementen en kunsten zwaarst getroffen op dit moment, met een verlies van 77 procent.
• Dat alles onderstreept nog eens hoe zwaar de schade in België zal zijn. Cijfers van de Europese Commissie eerder deze maanden voorspelden voor België dat eind 2021, waarin wel groei verwacht wordt, we nog steeds voor 4,5 procent economisch verlies zouden staan voor heel de economie, ten opzichte van precorona cijfers.
• Een fors totaal welvaartsverlies dus, dat enkel in Italië (min 6 procent) en Spanje (min 7,8 procent) erger is dan België, in de EU. Het Europees gemiddelde zit net onder de 4 procent verlies ten opzichte van voor corona, landen als Nederland (3,5 procent), Duitsland (2,2 procent) en zeker Zweden, dat nauwelijks nog verliest eind 2021, doen veel beter.
• Ondertussen klinkt er nu kritiek van de Belgische virologen op de versoepeling van de maatregelen in Nederland, waar onder meer musea en zwembaden weer opengaan. Vanmorgen op Radio 1 stak Pierre Van Damme niet onder stoelen of banken dat hij dat onverantwoord vond. Wie de economische cijfers en projecties van de Europese Commissie ernaast legt, ziet dat mogelijk anders.
• Ondertussen komt staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) met gruwelijke cijfers voor België: de kosten van de coronacrisis lopen op boven de 20 miljard. 5 miljard is voor de deelstaten, die vooral steunmaatregelen uitwerkten voor de economie, 12,7 miljard is voor de federale overheid, met onder meer de tijdelijke werkloosheid, de btw-verlagingen in de horeca en de overbruggingen van betalingen voor zelfstandigen.

Ook om te volgen: De voorstellen voor politieke vernieuwing omvatten vooral weinig concreets.

• Wie dacht dat de Vivaldi-regering de spanningen rond een mogelijke staatshervorming en de krijtlijnen daarvan, die bij de regeringsvorming manifest aanwezig waren, zou doortrekken naar de regeerperiode zelf, is eraan voor de moeite.
• Want daar waar CD&V nog zo hamerde op een ‘noodzakelijke volgende stap’, iets waar de oude garde van Koen Geens (CD&V) en Servais Verherstraeten (CD&V) nog zo op aandrongen, lijkt dat in de beleidsnota van de bevoegde ministers David Clarinval (MR) en Annelies Verlinden (CD&V) geen prioriteit te zijn. Integendeel, de timing is uiterst vaag, het kader zo mogelijk nog vager. Ten vroegste ergens in 2021 moet er iets concreet verwacht worden.
• Er wordt wel gegoocheld met een oude, maar steeds hernieuwbare truc in politiek: ‘vraag het aan de burger’. Eerder deze week paste Elio Di Rupo (PS) die ook al toe voor zijn Waalse relanceplannen. Maar Verlinden en Clarinval komen nu met een ‘dialoogplatform over de toekomst van het Belgisch federalisme’. Het idee is om ‘bevoegdheden homogener te maken’. En meer, er komt een ‘brede bevraging bij burgers, met name jongeren, experten en lokale autoriteiten’.
• In de Kamer komen er dan ook ‘gemengde panels van burgers en parlementsleden’. Daarvoor zou mogelijk een systeem van loting voorzien worden, om zo random mogelijk burgers te selecteren.
• De vraag blijft of het duo Clarinval-Verlinden er zo in lukt om een vooral efficiëntere en effectievere overheid te organiseren, in een land waar de belastingdruk bij de hoogste van de wereld is.

Pijnlijk: Het Brussels Gewest komt tot vreemde conclusies over hoe de Hoge Ambtenaar de crisis aanpakte. Ze benoemde haar eigen chauffeur tot logistiek directeur tijdens de crisis.

• Het is La Capital die ermee uitpakt vandaag, na een tussenkomst van Ecolo in het Brussels Parlement, met name in de bijzondere coronacommissie. De zaak draait rond Viviane Scholliers Ndaya, de Hoge Ambtenaar in het Brussels Gewest, iemand van cdH-signatuur.
• Scholliers Ndaya vond er niets beter op dan in maart haar eigen persoonlijke chauffeur te benoemen tot ‘directeur logistieke operaties’, onder meer om mondmaskers in heel het gewest te verdelen en de extra bevoorrading van personeel en medische apparatuur in de zorginstellingen te voorzien. De man deed de job tot juni.
• ‘Dit is problematisch. Achter zo’n functie schuilen veel verantwoordelijkheden. Die kan je toch niet overlaten aan een chauffeur die niet over de juiste vaardigheden beschikt‘, zo stelde Ecolo-parlementslid Ahmed Mouhssin. Ecolo wil nu dat minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) de zaak onderzoekt.
• De topvrouw van het Brussels Gewest beet van zich af in het Brussels Parlement: ze zou morgen opnieuw dezelfde keuze maken. Ze schermde met de ‘logistieke ervaring’ van haar chauffeur bij onder meer DHL en Sabena. ‘Ik zocht een magazijnier en een crisismanager die ik vertrouw. Elke beslissing die hij nam, gebeurde na overleg met mezelf.’

Sheriffgedrag: Het is niet de eerste, en vast niet de laatste.

• In Willebroek voert de lokale N-VA-burgemeester Eddy Bevers een avondklok in. Vanaf 22 uur mag niemand meer op straat. Winkels sluiten al om 18 uur. De maatregel is er, zo geeft de burgemeester toe, niet om het coronavirus maar om veiligheidsproblemen in te dijken. De Standaard volgt de zaak al langer nauwgezet.
• De kans dat dit standhoudt, is overigens quasi nihil: er is nog zoiets als de Grondwet uiteraard, met bepaalde vrijheden. Die zijn door de coronacrisis de afgelopen maanden systematisch uitgehold, met een aantal zeer kwalijke precedenten van provinciegouverneurs en burgemeesters als voorbeeld.
• Maar net zo goed was er de federale regering, die zonder enige medische verantwoording mensen verbood om nog naar hun privé-eigendom te gaan, in de eerste lockdown. Iets waar gretig op werd aangedrongen door een aantal kustburgemeesters.