De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan heeft maandag opgeroepen tot een boycot van Franse producten. Inzet van het conflict met Frankrijk zijn ‘de beledigingen’ die de Franse president Emmanuel Macron zou hebben gemaakt aan het adres van de islam. Macron had gewaarschuwd tegen het islamisme na de onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty. Parijs heeft zijn ambassadeur in Ankara ondertussen teruggeroepen voor consultatie. Een vrij uitzonderlijke maatregel voor twee landen die lid zijn van de Navo.

‘De islam is vandaag de dag overal ter wereld in crisis’, had Macron na de moord op Paty gezegd. Hij sprak zijn steun uit voor cartoonisten en lanceerde maatregelen, zoals het tegengaan van buitenlandse financiering van moskeeën.

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan had eerst al ‘zijn twijfels over de geestelijke gezondheid’ van zijn Franse ambtgenoot geuit. Maandag deed hij er nog een schep bovenop. ‘Europese politici moeten Macron, die de anti-moslimhaat op het continent leidt, oproepen om zijn beleid te stoppen,’ zei hij.

Turkse staatsmedia hebben de slachting van Paty vooral aangegrepen om ‘de islamofobie in Europa’ aan de kaak te stellen. In Macron lijkt Erdoğan nu de zondebok van dienst te hebben gevonden. De reden daarvoor mag ook deels buiten de zaak Paty worden gezocht.

Erdoğan zit in eigen land in de problemen

Politici gaan makkelijk op zoek naar een zondebok wanneer ze in eigen land onder druk staan. Dat is deze keer niet anders. Als gevolg van de pandemie is de waarde van de Turkse lira dit jaar al met 25 procent gedaald. Dat is een gevolg van een forse daling van het toerisme en een gebrek aan buitenlandse valuta. Sinds de financiële crisis van 2008 is de lira 85 procent goedkoper geworden. Een ramp voor een land dat op de financiële markten in dollars leent en dit jaar 128 van 421 miljard dollar aan buitenlandse schulden moet terugbetalen. Verder staat de Turkse beurs onder grote druk en krijgt Erdoğan de werkloosheid in zijn land maar niet onder controle.

Erdoğan werpt zich ook graag op als de leider van de islamwereld, maar staat in eigen land steeds meer onder druk van Ekrem Imamoğlu, de burgemeester van Istanboel. Die wint steeds meer aan populariteit. Mochten vandaag presidentsverkiezingen worden gehouden dan zou deze laatste het volgens de meest recente peilingen halen. Gelukkig voor Erdoğan staan verkiezingen pas in 2023 op het programma.

Macron wil einde maken aan gedetacheerde imams

Maar het is vooral de belofte van Macron om een einde te maken aan het systeem van de gedetacheerde imams, die bij Erdoğan in het verkeerde keelgat is geschoten. Dat zijn imams die in Turlijke worden opgeleid in de islamitische leer om daarna in andere landen te worden ingezet. De helft van de 300 gedetacheerde imams in Frankrijk komen uit Turkije. Zij worden als de sleutel van de ‘soft power’ van de islam in Frankrijk beschouwd. Macron wil die imams nu gaan vervangen door mensen die in Frankrijk zelf worden opgeleid. Dat zou de Turkse invloed op de Franse islam uiteraard sterk reduceren.

Ondertussen lijkt een escalatie van het conflict in de maak. Dat gebeurde een eerste keer toen de Deense krant Jyllands-Posten in 2005 de Mohammedcartoons publiceerde. Vanuit de islamitische wereld kwam toen verpletterend protest. Deense goederen werden massaal geboycot.

Een Turkse boycot betekent niet direct de doodsteek voor Frankrijk. Het land staat bij onze zuiderburen veertiende op de lijst van belangrijkste exportlanden.

Maar Erdoğan kan ondertussen rekenen op de steun van een grote groep andere islamitische landen. In Libanon heeft Hezbollah zich aan zijn zijde geschaard. Ook Marokko veroordeelt de publicatie van de cartoons in Franse media.

In Koeweit zijn de producten van de Franse cosmeticagroep L’Oréal uit de handel gehaald, terwijl in Saudi-Arabië via sociale media wordt opgeroepen tot een boycot van de Franse supermarktketen Carrefour.

Ook de Pakistaanse premier Imran Khan zei zondag nog dat president Emmanuel Macron ‘de islam heeft aangevallen’ door de vertoning van de cartoons aan te moedigen.

Jordanië en Qatar zijn ondertussen overgegaan tot een volledige boycot van Franse producten.

De case Qatar

Vooral dat laatste land is een interessante case. Qatar heeft namelijk mega-belangen in Frankrijk.

Zo is de voetbalclub Paris Saint-Germain is uitgegroeid tot het meest respectabele uithangbord van de Qatarese ‘soft power’ in Europa. De Parijse ‘beau monde’ laat zich maar al te graag in de tribunes van PSG zien bij thuiswedstrijden.

Maar de Qatarese invloed beperkt zich in Frankrijk duidelijk niet tot het voetbal.  Het emiraat is minderheidsaandeelhouder in een reeks Franse bedrijven: Total, Vinci, Veolia Environnement, LVMH, Vivendi… Het is eigenaar van de winkelketen Printemps. Op de Champs-Elysées bezitten de Qatari duizenden vierkante meters vastgoed. Verder zijn ze de op één na grootse aandeelhouder van de groep AccorHotels en bezitten ze bijna een kwart van de aandelen van het Casino van Cannes, dat op zijn beurt een reeks hotels uitbaat. Andere hotels in gedeeltelijk of volledig Qatarees bezit zijn het Raffles (ex-Royal Monceau), de Concorde Lafayette, de Peninsula en het Hôtel du Louvre in Parijs, evenals de hotels Martinez en Carlton in Cannes en het Palais de la Méditerranée in Nice. Een verdrag uit 2008 stelt Qatarese investeerders vrij van belasting op de winst die ze maken bij de verkoop van onroerend goed in Frankrijk.

‘Qatar investeert niet in Frankrijk voor het goed van de wereld’

‘Qatar investeert niet in Frankrijk voor het goed van de wereld, noch voor het goed van Frankrijk. Qatar investeert in Frankrijk omdat het bij onze zuiderburen de aanhang van Allah wil organiseren’, schreven Nicolas Beau en Jacques-Marie Bourget in 2013 in hun boek ‘Le vilain petit Qatar. Cet ami qui nous veut du mal‘ (“Dat kleine, lelijke Qatar. Die vriend die ons kwaad toewenst”)

Een jaar eerder had een Qatarees investeringsfonds in samenwerking met de Franse staat in de renovatie en activering van achtergestelde wijken in de regio Parijs geïnvesteerd. Marine Le Pen van het Rassemblement National had Qatar er toen van beschuldigd grote investeringen op het oog te hebben in achtergestelde wijken, waar vooral moslims wonen. Voormelde twee journalisten trokken op onderzoek uit en wilden weten hoeveel van de ondertussen 2.400 Franse moskeeën geld hadden gekregen van Qatar. Het gebrek aan transparantie in de geldstromen liet geen eensluidende conclusie toe.

MEDEF: niet toegeven aan chantage

Op de Franse radiozender RMC riep Geoffroy Roux de Bézieux, die aan het hoofd staat van het Franse verbond van ondernemingen MEDEF, zijn leden alvast op om niet toe te geven aan wat hij chantage noemde. ‘Onze Republikeinse waarden staan op het spel. Ze hebben geen prijs.’