De Indonesische hoofdstad Jakarta, een metropool met tien miljoen inwoners, is wereldwijd wellicht één van de eerste steden die onder invloed van de klimaatverandering onder de zeespiegel dreigt te verdwijnen. Indien er niet wordt opgetreden zou volgens wetenschappers al tegen het midden van dit decennium 95 procent van de stad door het water zijn verzwolgen.

Dat melden de journalisten Mayuri Mei Lin en Rafki Hidayat in een bijdrage voor BBC News. Gehoopt wordt dat een grote zeedijk de stad zal kunnen redden, maar experts waarschuwen dat ook de waterbevoorrading van de bevolking dringend anders moet worden aangepakt.

Tweeënhalve meter weggezakt

Jakarta is gebouwd op moerasgronden en ligt aan de Javaanse Zee. Bovendien wordt de stad door dertien rivieren doorkruist. “Het is volgens experts dan ook geen verrassing dat Jakarta door overstromingen wordt geteisterd,” aldus Mei Lin en Hidayat. “Er is echter nog meer aan de hand. De stad blijkt immers ook zelf steeds verder weg te zinken.”

“Noord-Jakarta is het voorbije decennium al tweeënhalve meter weggezakt. Op sommige locaties moet een daling met vijftien centimeter per jaar worden geregistreerd. De helft van de stad ligt inmiddels onder de zeespiegel. In Noord-Jakarta heeft men bovendien al een aantal gebouwen moeten verlaten omdat het water te hoog begon te stijgen.”

Zeehaven

“Noord-Jakarta is het grootste probleem,” erkennen Mei Lin en Hidayat. “Het gebied is historisch altijd een havenstad geweest en herbergt nu Tanjung Priok, één van de drukste zeehavens van het land. Noord-Jakarta heeft ongeveer 1,8 miljoen inwoners.”

“De kleine woningen langs de kust hadden vroeger een uitzicht op de zee, maar kijken nu op grijze dijken, die steeds hoger worden opgetrokken om het zeewater buiten te houden. Desondanks blijven projectontwikkelaars in het gebied nieuwe luxueuze appartementen bouwen. De Indonesische overheid weet van het probleem, maar laat de ontwikkelaars ongemoeid.”

Grondwater

Ook de rest van Jakarta zinkt in de ondergrond weg, al loopt het proces niet overal even snel als in het havengebied. Centraal-Jakarta wordt met een daling van twee centimeter per jaar geconfronteerd. Zuid-Jakarta blijft met een daling met één centimeter per jaar het meest gespaard.

“Over de hele wereld worden kuststeden bedreigd door de stijgende zeespiegel, maar de situatie in Jakarta is bijzonder alarmerend,” benadrukken de journalisten. “Het risico wordt er nog verergerd door een excessief gebruik van grondwater voor het dagelijkse leven van de lokale huishoudens. Leidingwater is immers niet beschikbaar of niet betrouwbaar, zodat het water uit de ondergrond moet worden opgepompt.”

Verzakkingen

“Die activiteit zorgt echter vaak voor verzakkingen in de ondergrond,” betogen Mei Lin en Hidayat. “Daardoor zinkt de stad nog sneller weg. De situatie wordt bovendien verergerd door een tolerante wetgever, die nagenoeg iedereen ongebreideld water laat oppompen.”

De lokale overheid erkent een probleem te hebben met illegale pompinstallaties, maar benadrukt anderzijds dat het stedelijk waterbeheer slechts 40 procent van de totale waterbehoefte van de metropool kan invullen. Anies Baswedan, gouverneur van Jakarta, hoopt het misbruik te kunnen bestrijden met pomplicenties die aan de bevolking zouden worden verstrekt. Die vergunningen zouden bij illegale activiteiten kunnen worden ingetrokken.

Kunstmatige lagune

Er wordt echter vooral veel verwacht van de zogenaamde Great Garuda, een zeedijk met een lengte van 32 kilometer en zeventien kunstmatige eilanden, die in de Jakarta Bay zou worden gebouwd. Het project kost ongeveer 40 miljard dollar en moet een artificiële lagune creëren, waar het waterpeil kan worden gecontroleerd en bijgesteld.

Experts twijfelen echter aan het nut van het project. Volgens het Nederlandse instituut Deltares, gespecialiseerd in wateronderzoek, kan de Great Garuda slechts een tijdelijke oplossing zijn die de stad maximaal twee tot drie decennia respijt kan geven.

Oplossing?

“Er is slechts één oplossing,” zegt Jan Jaap Brinkman, hydroloog bij Deltares. “De extractie van het grondwater moet onmiddellijk worden gestopt. Voor het waterverbruik moeten andere bronnen worden aangeboord. Daarvoor kan men beroep doen op regenwater of rivierwater of reservoirs die met pijpleidingen het water tot in de stad zouden kunnen brengen.”

“Deze maatregelen moeten voor het midden van deze eeuw zijn doorgevoerd om desastreuze problemen te vermijden. Het kan echter gemakkelijk tien jaar duren vooraleer de rivieren, dammen en meren voldoende zijn gesaneerd om hun water te kunnen gebruik voor de bevoorrading van de bevolking of voor de aanvulling van de uitgeputte aders voor grondwater.”

Gouverneur Baswedan meent het probleem echter met minder drastische ingrepen onder controle te kunnen houden.