De federale regering bereikt een langverwacht akkoord rond ‘koopkracht’. Daarbij is er voor elk wat wils. De verwarmingspremie van 100 euro, die Open Vld-premier Alexander De Croo vorige week al op tafel legde, komt er. Maar evengoed halen CD&V en Vooruit hun felbevochten btw-verlaging wel degelijk binnen, al geldt die enkel voor elektriciteit, niet voor gas. Dat laatste wilden de groenen zo. Verder wordt het sociaal tarief verlengd. Kind van de rekening is de begroting: alles kost in totaal ruim 1,1 miljard euro, veel meer dan de meeropbrengsten uit de btw. Maar zo herpakt Vivaldi zich, en kan het met een tweede adem aan 2022 beginnen.

In het nieuws: Alleen winnaars in de Wetstraat vanmorgen, bij Vivaldi.

De details: Vannacht rond half drie was er witte rook.

• Opluchting alom bij Vivaldi: eindelijk heeft men de horde van het ‘koopkrachtakkoord’ genomen. Na drie weken van spanningen in de ploeg, en bijna openlijke onderhandelingen, raakte de regering het onderling eens.
• Het was daarbij hoe dan ook onderhandelen tegen de klok: iedereen voelde aan dat dit dossier niet veel langer kon aanslepen, onder meer Groen en Open Vld hadden dat zondag ook met zoveel woorden gezegd in de tv-studio’s.
• Daarbij speelde mee dat het sociaal tarief afliep voor meer dan 1 miljoen gezinnen: die verlenging moest eigenlijk voor februari beslist worden, om vlot te kunnen verlopen. Dat gebeurde dus op het allerlaatste moment.
• Maar evengoed was er de reis naar het Midden-Oosten van de koning en koningin, waardoor zowel vicepremiers Sophie Wilmès (MR) als Pierre-Yves Dermagne (PS) en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) niet beschikbaar waren in de tweede weekhelft.
• Het besef bovendien dat donderdag in de Kamer een ongenadige oppositie zou wachten voor de premier en eigenlijk heel de coalitie, het duwde iedereen met de rug tegen de muur.
• De patstelling was nochtans groot: de kern begon om 18.30 uur en vrij snel raakte men het eens over een al lang aanslepend dossier, de schrapping van de bijzonder bijdrage op de sociale zekerheid. Maar over de energiefacturen bewoog er urenlang nauwelijks iets. Want zowel CD&V als Vooruit waren afgekomen met een hard standpunt: hun korting op de btw zou er komen. Dat viel zeer lastig bij de liberalen, die ook hun energiepremie niet losten.

De essentie: Vivaldi maakt een klassiek Belgisch compromis: iedereen krijgt iets, en de begroting is het kind van de rekening.

• Meest opvallend, is de verlaging van de btw op elektriciteit. Die is tijdelijk, en zal gelden van 1 maart tot 1 juli. Daarover is fel gevochten, want het voorstel werd wekenlang geblokkeerd door Open Vld.
• Met die beslissing haalden minister van Financiën en vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) en vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) als tandem de buit binnen die zij nodig hadden voor hun partijen. Netto zou dat gemiddeld zo’n 65 euro opleveren per gezien. Maar dat ging niet zonder horten of stoten:
  • Het is voorlopig een tijdelijke maatregel, niet structureel. Want de plannen van Van Petehem en Van der Straeten om een “slimme btw-verlaging” door te voeren, en dus de btw te verlagen, maar tegen de zomer de accijnzen te laten stijgen, zijn er niet door geraakt.
  • Het duo moet tegen de begrotingscontrole in maart hun huiswerk doen, en dan met een voldragen plan komen. Dat zou dan het btw-tarief permanent op 6 procent houden, maar in ruil zouden de accijnzen verhogen, gecorrigeerd op gebruik en groene energie. Dat is nodig omdat zowat iedereen binnen Vivaldi, waaronder de minister van Energie zelf, “een structurele oplossing” had beloofd, terwijl het nu allemaal tijdelijke maatregelen zijn.
  • Tegelijk haalden de groenen, met steun van de liberalen, ook een slag(je) thuis: de verlaging van de btw geldt enkel voor elektriciteit. Symbolisch: zo worden fossiele brandstoffen niet nog meer rechtstreeks gesubsidieerd.
• Ook opvallend: het idee van de PS, een energiecheque, raakte er ook door. Het was een voorstel dat sinds midden vorige week kleefde op premier Alexander De Croo, die het woensdag als compromis op tafel legde. De cheque is herdoopt tot “verwarmingspremie” (want ze geldt eigenlijk voor iedereen, dus ook voor stookoliegebruikers) en wordt afgetrokken van de elektriciteitsfactuur. Het gaat om 100 euro per aansluiting, dus eigenlijk per gezin.
• Zo kreeg ieder wat wils, want ook het sociaal tarief wordt, zoals eigenlijk al lang was aangekondigd, verlengd tot de zomer. Dat is goed voor ongeveer 20 procent van alle gebruikers, of zo’n 1 miljoen armste gezinnen.
• Daarnaast is er, onder de paraplu ‘koopkracht’, eindelijk een akkoord over de schrapping van de sociale bijdrage in de sociale zekerheid. Die taks bestond sinds het tijdperk van Jean-Luc Dehaene (CD&V): ze schrappen, wordt een ‘minitaxshift’ genoemd. Dat is vooral een korting voor de lagere middenklasse, het zal gemiddeld tussen de 50 à 150 euro netto opleveren.

De kostprijs: Meer dan 1 miljard euro dus.

• De meeropbrengst op de btw, door de geëxplodeerde energieprijzen, is berekend op zo’n 550 tot 600 miljoen.
• Maar de nieuwe maatregelen, gaan toch een pak meer kosten: een dik miljard, werd gisterenavond begroot. Van de bekommernis van de liberalen, met name Open Vld, om het begrotingstekort niet verder te laten oplopen, is zo weinig overeind gebleven.
• In de kostprijs zit hoe dan ook het sociaal tarief, dat flink wat miljoenen opsoupeert: vorig jaar was het dik 250 miljoen, voor het eerste kwartaal van 2022 rekent men zelfs op bijna 400 miljoen. De bijkomende beslissing om te verlengen, tot de zomer, kost nog eens 360 miljoen, raamt men.
• Daarnaast is er dus de btw-verlaging op elektriciteit, die ruim 250 miljoen euro zal kosten.
• De eenmalige premie van 100 euro voor elke elektriciteitsaansluiting, voor elk gezin dus, komt neer op een stevige 400 miljoen euro.
• De minitaxshift is goed voor 300 miljoen euro, maar daar staan wel nieuwe inkomsten tegenover: onder meer de lasten op tabak, maar ook de nieuwe vliegtaks, leveren miljoenen euro’s op.

The Big Picture: Het compromis is vintage Vivaldi: er is beslist om ook een pak nog niet te beslissen.

• “Wij hebben in feite twee keer gewonnen. Want die btw-verlaging komt er, én mensen krijgen een premie. We hebben het been stijf gehouden.” Die redenering wordt in socialistische kringen gemaakt vanmorgen. Daar is men opgetogen over wat uit de bus kwam. Vannacht om half drie stelde vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) al: “Ik denk dat we een goed akkoord hebben”.
• Hetzelfde geluid bij CD&V, waar men bijzonder tevreden is over wat is binnengehaald. Hun minister van Financiën en vicepremier Van Peteghem kreeg binnenskamers in de regering erg veel kritiek van de liberalen, omdat hij te veel ‘solo slim’ had gespeeld in het dossier: CD&V zocht de afgelopen dagen expliciet geen profilering meer: dat zou een overwinning voor de vicepremier moeilijker gemaakt hebben. Die ziet CD&V nu: ze wijzen er fijntjes op dat ze zowel de btw als de minitaxshift hebben binnengehaald, “twee dossiers van Vincent”.
• Maar tegelijk kan De Croo triomferen. Als premier kan hij ook doen wat hij het liefste doet: zichzelf presenteren als de grote dealmaker, als diegene die toch weer een akkoord mogelijk heeft gemaakt, en nu concreet koopkrachtmaatregelen voor zo’n 250 euro per gezin aankondigen.
• Toch blijft de vraag of zo’n 50 tot 65 euro op de btw op elektriciteit en 100 euro energiepremie volstaan om de pijn van de energiefactuur echt te verzachten. Door royaal te rekenen en de minitaxshift mee te nemen, komt men aan 250 euro. Dat staat tegenover een gemiddeld gezin dat met prijsstijgingen tot 2.800 euro op jaarbasis kampt door de energiefactuur.
• “Belangrijk dat het akkoord geen structureel tekort slaat, zodat burgers achteraf niet de factuur dragen met nieuwe belastingen”, zo stipte Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert aan. Daarmee wees hij er fijntjes op dat dit slechts tijdelijke maatregelen zijn, niet de structurele ingrepen waar onder meer de socialisten om gevraagd hadden, en die minister Van der Straeten eigenlijk al had aangekondigd, door telkens te herhalen dat er een “slimme btw-verlaging” zou komen. Quod non.
• Zo wordt, ook een klassieke Vivaldi-aanpak, de echte hervorming weer maar eens opgeschoven: de discussie over een ‘slimme btw-verlaging’ is naar maart verdaagd. Daar moet dan vastgelegd worden of die btw permanent op 6 procent blijft of niet.
• Tegelijk waarschuwde Georges-Louis Bouchez (MR) al dat hij daar zijn huid duur zal verkopen: “De MR zal erover waken dat de steun die we nu geven later niet zal worden gerecupereerd via belastingen, maar ook dat België de juiste strategische keuzes zal maken op energievlak”.
• Dat is meteen een voorafname op die andere onvermijdelijke discussie, die nog moet uitgeklaard worden: het al dan niet sluiten van de kerncentrales. Het kan best dat beide dossiers, de hervorming van de energiefiscaliteit én de strategische energieplannen, straks samenvloeien, en dat elk daar een ‘prijs’ zal vragen.
• Eén netto effect is er wel voor Vivaldi: deze beslissingen federaal zetten nu onvermijdelijk meer druk op de Vlaamse regering. Die deed in het najaar wel een kleine inspanning, waardoor de Vlaamse taksen op de energiefactuur wel met 50 euro daalden. Maar ongetwijfeld steekt straks een storm aan verwijzingen vanuit federale kringen op “dat Vlaanderen nu ook maar iets moet doen voor de mensen”.

De oppositie: Niet onder de indruk.

• Bloemen werden niet verwacht, maar de oppositie reageert toch opvallend afwijzend op wat Vivaldi nu heeft beslist.
• “Het is een mager beestje geworden, een Vivaldi-monstertje, waarbij men alles bij elkaar kleeft. De btw wordt verlaagd voor vier maanden, dus niet de duurste wintermaanden. En het betreft enkel de elektriciteit, het kleinere deel van de rekening”, zo stelde Peter De Roover, fractieleider van N-VA vanmorgen.
• Opvallend was dat Theo Francken (N-VA) er wat cijfers aan toevoegde om uit te leggen dat die btw op gas, die niet verlaagd wordt, vooral de Vlaamse gezinnen treft: tegenover meer dan 2 miljoen Vlaamse gasaansluitingen, staan maar 380.000 aansluitingen in Brussel en net geen 700.000 aansluitingen in Wallonië. De particuliere gasmarkt is dus voor 65 procent Vlaams.
• Ook PVDA prikte met voorzitter Raoul Hedebouw gaten in het hoeraverhaal van Vivaldi, en met name de beslissing om het gas er buiten te laten. “De gasprijs explodeert en ze verlagen de btw … op elektriciteit. Lachen ze ons uit? Het voorstel van de federale regering betekent 165 euro op facturen die stijgen met 2.800 euro: Dat is boerenbedrog! Verlaag de btw permanent, op elektriciteit en gas, wat zo’n 500 euro korting zou opleveren”, zo tweette hij.
• Een analyse die ook Vlaams Belang met hun energiespecialist Reccino Van Lommel maakte: “Alweer een dode mus om de bevolking te sussen: een btw-verlaging van enkele maanden op elektriciteit, niet op gas terwijl net die factuur het meeste is gestegen. Die verwarmingspremie van 100 euro is een druppel op een hete plaat. De Vivaldi-kassa blijft rinkelen.”

Gevolgd voor u: De persconferentie vanmorgen was een opvallend voorzichtig hoerarondje van Vivaldi.

• Geen overdreven show, geen hyperbolen over “historische akkoorden”: de federale regering toonde zich in het verleden na moeilijke onderhandelingsnachten meer hyperactief, vandaag oogde het gedisciplineerd.
• “Iedereen voelt dat het leven duurder wordt, de energieprijzen zijn gestegen en heel wat gezinnen hebben het moeilijk. Mensen maken zich zorgen over de betaalbaarheid van hun energiefactuur”, zo stelde premier De Croo op zijn persconferentie vanmorgen.
• “We hebben drie boosters voor de koopkracht”, zo loofde De Croo zijn pakket, van btw-verlagingen, de ‘verwarmingspremie’ en ook de minitaxshift.
• “Een evenwichtige deal, waar ik heel tevreden over ben, zeker over de btw-verlaging”, zo onderlijnde Van Peteghem heel voorzichtig zijn succesje. “Met een premie zorgen we bovendien voor een snelle compensatie op de facturen.”
• Minister Van der Straeten klopte zich stevig op de borst, en onderstreepte drie keer dat dit “al het tweede pakket aan energiemaatregelen was, na oktober”, waarna ze nog eens de maatregelen aframmelde. Bij gebrek aan een Vincent Van Quickenborne (Open Vld), die traditioneel die rol neemt, toonde zij zich als meest enthousiaste Vivaldi-vertegenwoordiger. Maar ze moest toegeven dat “de structurele hervorming” nog moet volgen.
• Opvallend wel: helemaal op het eind van zijn uitleg stelde De Croo nog “dat dit niet het moment is voor overwinsten voor producenten of voor de overheid. “Die ‘winsten’ voor de overheid gaan we teruggeven aan de mensen”, zo stelde hij over de 600 miljoen meerinkomsten op de btw. Maar over de energieproducten geen uitleg.
• Zo blijft het wel een open vraag hoe de regering nu precies Engie-Electrabel zal aanpakken. Die hebben door de hausse van de energieprijzen hun winsten enorm kunnen opkrikken: het gaat om honderden miljoenen, volgens oppositiepartij PVDA in totaal zelfs 2,3 miljard voor vorig jaar en 2022 samen. De regering kondigde aan om via de CREG die winsten te laten berekenen, en mogelijk een extra heffing op te leggen. Maar daarover geen duidelijkheid tijdens de persconferentie van de regering.