Geen ‘grote zomerdeal’ meer voor premier Alexander De Croo (Open Vld): maatregelen over koopkracht gaan de lange baan op. Over pensioenen rommelt het ondertussen verder, met frustraties langs links en rechts binnen Vivaldi. Tegelijk komt vandaag misschien wel het grootste federale dossier, de sleutel voor een pak sociaal-economische uitdagingen, op tafel: de fiscale hervorming. Op een symposium van de FOD Financiën komen liefst drie grote voorstellen op tafel: van de expertengroep rond professor Mark Delanote (UGent), de Hoge Raad van Financiën, en een groep rond ecofiscaliteit. Daaruit gaat minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) dan een aantal ideeën nemen, om voor 21 juli zijn eigen, definitief voorstel op de regeringstafel te leggen. Daarin zullen zowel voor arbeid, vermogen als consumptie voorstellen inzitten. Veel lekt er nog niet. “Het zal wel wind geven, maar het is de belangrijkste hervorming die we kunnen doen”, zo is te horen in regeringskringen. Plus: “Het kunnen niet enkel cadeautjes zijn.”

In het nieuws: Een fiscaal symposium is zelden ‘sexy’ in de Wetstraat.

De details: Deze keer staat er wel veel op het spel: drie groepen van bollebozen gingen elk na hoe het kluwen van het Belgische belastingsysteem kan en moet hervormd worden.

• “De regering zal een bredere fiscale hervorming voorbereiden om het belastingstelsel te moderniseren, te vereenvoudigen, meer rechtvaardig en meer neutraal te maken”, zo blinkt helemaal aan het begin van het Vivaldi-regeerakkoord, bij de grote voornemens.
• De goede verstaander heeft meteen opgemerkt dat die brede fiscale hervorming niet moet gebeuren, maar moet ‘voorbereid’ worden: in de Wetstraat meestal codetaal om aan te geven dat de ene partij het absoluut wilde, en anderen aarzelden. In plaats van het dan effectief te doen, wordt het ‘voorbereid’.
• Dat was ook het geval, toen Vivaldi op tien dagen in september 2020 werd onderhandeld: iedereen besefte dat er aan het Belgische systeem moet worden gesleuteld, maar zeker de liberalen stonden, en staan, huiverachtig tegenover te veel ingrijpen. Zij vrezen dat het dan uitdraait op een stijging van taksen, of zeker voor bepaalde van hun belangengroepen een achteruitgang. De socialisten wilden dan weer absoluut hun grote trofee, een “vermogenstaks” erdoor krijgen.
• Maar kijk: twee jaar later, met nog meer corona-ellende en vooral torenhoge inflatie én een (energie-)oorlog erbovenop, is er wel degelijk een sense of urgency in politiek België. Dit land kampt immers met een dubbele druk:
  • Er is, door het indexmechanisme, in sneltempo een loonkloof met de buurlanden aan het ontstaan. In Nederland, Frankrijk en Duitsland is er geen automatische indexering van de lonen, in Luxemburg heeft men beslist ze niet toe te kennen. Met 10 procent inflatie is dat uiterst relevant.
  • Daarnaast heft België de hoogste belastingen ter wereld op arbeid, verschillende internationale studies van de laatste maanden toonden dat opnieuw aan. En zowel het IMF als de Europese Commissie dringen er dan ook op aan om snel in te grijpen.
• Omdat ondertussen wel duidelijk is dat aan de index niet gesleuteld kan worden, wegens taboes allerhande, en men met de discussie over de wet van ’96 zelfs nog een enorme heisa op zich ziet afkomen, zit de oplossing haast zeker in het tweede deel: die fiscale druk op arbeid.
• “Heel het socio-economische zit daaraan vast, hé: iedereen roept nu dat er een fiscale hervorming moet komen, dat zou nu de oplossing zijn”, zo is binnen Vivaldi te horen. “Maar plots komt men dan met lijsten van voorstellen, die enkel meer gaan kosten”, zo voegt men er cynisch aan toe.

Wat op het spel staat: Die fiscale hervorming is een trofee voor cd&v. Maar er is toch meer aan de hand.

• Zeker voor Vincent Van Peteghem is de inzet hoog. Die fiscale hervorming kleeft stevig aan de christendemocraat, die langzaam maar zeker wat profiel heeft gekregen in de federale ploeg. De vraag is of men hem dus veel ruimte zal geven, of er een ‘gunfactor’ is.
• De voortekens zijn niet bepaald goed: in de ‘zomerdeals’ die premier De Croo uittekende om voor 21 juli een groot zomerakkoord als geheel voor te leggen, en zo aan te tonen dat zijn ploeg nog werkt, was aanvankelijk geen sprake van die hervorming. Die werd uiteindelijk toegevoegd, maar niemand geloofde van bij het begin dat die er nog voor de zomer zou komen. Wat wel komt, zijn de plannen van de cd&v-minister.
• En daarin dus straks één zekerheid: de lasten op arbeid zullen fors naar beneden gaan. De vraag is vooral wat er in ruil naar omhoog gaat: dat zal een hele lijst zijn. Bijna onvermijdelijk komt het fiscaal voordeel van tweede woningen daarin voor. “Dat komt er hoe dan ook nog aan, bij een volgende begrotingscontrole vermoedelijk al”, zo stelt een regeringsbron.
• Tegelijk houdt Van Peteghem zijn kaarten stevig tegen de borst. Ook vandaag, op het symposium, zal het luisteren zijn naar de experten, en zal de minister van Financiën op het eind iedereen vriendelijk bedanken, maar nog geen eigen plan neerleggen. “Dat is voor iets later. Eerst krijgen de experten netjes hun kans.”
• Toch is wel al te horen “dat we niet enkel leuke dingen op tafel gaan leggen“, een sneer naar de liberalen, die eigenlijk gewoon een lastenverlaging willen. “Maar dan wel over het tekort in de overheidsfinanciën uitvaren.” Meer dan vermoedelijk wordt de grote fiscale hervorming dus ‘budgetneutraal‘: opnieuw een taxshift.
• En het zal ook niet al te bruut gebeuren, door enkel naar vermogens te kijken, zo is te horen. “Een lastenverlaging van 6,5 miljard op arbeid, die dan maar gecompenseerd moet worden met een effectentaks die van 0,15 naar 1 procent gaat, en dan is alles betaald: zo simpel zal het niet zijn.” Dat kan tellen als vingerwijzing naar de socialisten, die wel heel hard duwen op ‘de vermogens’ om alles op te lossen. Want ook voor belastingdruk op vermogens scoort België bij de top in Europa: het is helemaal niet zo dat die vrije baan krijgen, zoals de vakbonden vaak beweren.
• Tegelijk is er bij cd&v wel berusting: “Er zal hoe dan ook geschoten worden op de plannen, daar zijn we wel zeker van.” Maar tegelijk wijst men erop dat in alle stilte wel al een pak gedaan is, op vlak van fiscaliteit, in deze regering:
  • Met de effectentaks zijn de vermogens aangesproken, een stokpaardje van links.
  • De vergroening van de bedrijfswagens, al tegen 2025, is misschien wel de grootste groene ingreep van deze ploeg, die een enorm effect zal hebben op de Belgische automarkt.
  • De bedrijfsvoorheffingen werden aangepast én de Bijzonder Bijdrage (ooit nog een maatregel van Jean-Luc Dehaene) werd verminderd: een eerste stap om de lasten op arbeid te verlagen.
• Maar uiteraard moest Van Peteghem ook een paar keer in het zand bijten, met name tegen Georges-Louis Bouchez en zijn MR. Die staan in verschillende dossiers op de rem, en gedragen zich als een ordinaire lobbygroep: onder meer over de RSZ op de (top)lonen van profsporters kwam er geen echte doorbraak. Bouchez beschermde te allen prijze het profvoetbal.
• Tegelijk zijn zowel MR als Open Vld, die het lastig hebben in de peilingen, er als de dood voor om de belastingen verder te doen stijgen. Dat komt terug bij alle begrotingscontroles, maar uiteraard ook in de fiscale hervormingsplannen.

Wat we vandaag mogen verwachten: Reacties van PS en MR, ongetwijfeld.

• Al eerder lekten deeltjes uit zowel de Hoge Raad voor Financiën, als uit de werkgroep rond professor Delanote. Die werden vervolgens vakkundig afgeschoten door verschillende regeringspartijen.
• Het lek van de Hoge Raad dit voorjaar schetste een beeld van een lastenverlaging op arbeid van zo’n 6,5 tot 7 miljard. Maar om dat te betalen kwamen toen al een heleboel ‘lastige’ compensatievoorstellen. Daarbij de belastingvoordelen op de tweede woningen, maar evengoed voor maaltijdcheques, voor pensioensparen en het huwelijksquotiënt. Dat werd genadeloos gefileerd door de PS, voor wie dit “onaanvaardbaar” zou zijn.
• Hetzelfde gebeurde eerder in het najaar van 2021 met Delanote. Die had een heel nieuw systeem van belastingschijven in gedachten, waarbij een pak mensen, vooral in de middenklasse, minder zouden betalen.
• Maar in ruil wilde men de echte huurinkomsten tegen 30 procent belasten in plaats van op basis van de niet meer aangepaste kadastrale inkomens. Ook de meerwaarde bij de verkoop van vastgoed zou 25 procent belast moeten worden, en bij aan­delen zou dat zelfs 30 procent worden op de meerwaarde. En men wilde het pensioensparen meer gaan belasten. Toen was het aan de MR om moord en brand te schreeuwen, en de zaak weg te zetten als een “quasicommunistisch pamflet”.
• De kans is erg groot dat men dus ook vandaag, bij het symposium, scherp zal reageren vanuit de coalitiepartners. Dat is ondertussen overigens een echte traditie: gisteren kwam een werkgroep van experten met zijn rapport over de koopkracht. Nog voor dat goed en wel verspreid was binnen de regering, was Bouchez al aan het tweeten dat het “ontgoochelend” was, en dat de aanbevelingen over “alles behalve de concurrentiekracht gingen” en “het tekort vergroten”.

Hoe loopt het in Vivaldi? De kern was zoet met de koopkracht en pensioenen. Zonder vooruitgang.

• Pierre Wunsch van de Nationale Bank kwam gisteren op de kern het rapport over koopkracht van zijn expertengroep afleveren. Daarin een hele waaier aanbevelingen, zoals nog steeds 100 kilometer per uur maximum op de snelweg of zelfs autoloze zondagen. Van dat alles lijkt niets in huis te komen: er is geen appetijt binnen de coalitie.
• Meer nog, die werkgroep van Wunsch blijkt, nu het stof wat gaan liggen is, vooral een handig manoeuvre geweest te zijn om wat tijd te kopen, zodat de afgelopen maanden geen nieuwe ‘koopkrachtmaatregelen’ genomen moesten worden, ook al smeekten een pak partijen in de coalitie daar publiekelijk over.
• Achter de schermen in de Wetstraat was al langer duidelijk dat men die hele discussie, over verdere maatregelen om de energiecrisis aan te pakken en de koopkrachtvermindering te dempen, naar het najaar zou verschuiven. Gisteren werd het met zoveel woorden ook duidelijk op de kern.
• Helemaal absurd is dat niet: ook de begrotingscontrole is naar het najaar verhuisd, waar ze eigenlijk traditioneel gebeurt. Al was er onder de Zweedse regering, met premier Charles Michel (MR) aan het roer, de gewoonte ontstaan om voor de zomer nog één keer een stevige begrotingscontrole te doen, en een zomerakkoord te maken, rond de centen.
• Dat was aanvankelijk ook de bedoeling van Vivaldi en De Croo, toen hij een paar weken geleden zijn eigen zomerakkoord aankondigde: de centen zouden daarin meegenomen worden. Maar vervolgens begon men met in stukjes dat zomerakkoord te onderhandelen, met onder meer al deals over het defensiebudget en nieuwe energiemaatregelen.
• Van de zomerdeals van De Croo in hun geheel, met één groot akkoord en zuurstof voor de ploeg, blijft vandaag al niet bijster veel over. Of beter: men is er nog lang niet. Want ook de pensioenen zitten in het slop. Die waren al herleid tot nog vier concrete punten, maar daarover stropt het nog steeds. Zaterdag eisten verschillende coalitiepartners nog financiële verduidelijking, wat ergernis opleverde: hoe kan het dat de cijfers er niet zijn, als je een jaar de tijd hebt om het voor te bereiden? Maandag, op de kern, waren niet alle gegevens van het Planbureau en van de Federale Pensioendienst al klaar. Het dossier zweeft dus nog een weekje.
• Vervelender voor de premier is dat de details van zijn compromisvoorstel van zaterdag ondertussen lekken. En vooral aan de rechterkant, ook in zijn eigen partij, maar zeker bij de MR en cd&v, komen daar een paar elementen terug die heel moeilijk te verteren zijn.
• De discussie zit namelijk vast over de toegang tot het minimumpensioen: hoe lang moet je werken of gewerkt hebben om effectief die 1.500 euro netto te krijgen? De socialisten wilden het op 10 jaar deeltijds, de liberalen dachten aan 20 jaar effectief gewerkt. De premier kwam met een consensusvoorstel: het zou 20 jaar worden, maar wel met 208 gewerkte dagen per jaar. Dan zouden de meeste vrouwen en mannen die deeltijds gewerkt hebben, er ook in vallen. Voor de rechtervleugel was dat nog te weinig.
• Maar erger voor hen: plots was de premier ook bereid om de PS te volgen in haar voorstel om mensen met een loopbaan van 42 jaar wel degelijk al op vervoegd pensioen te sturen vanaf hun 60ste. Dat leidde tot consternatie bij MR en ook cd&v: “Dit gaat in tegen alle nationale en internationale adviezen: net langer werken in plaats van korter.” Zeker voor Open Vld, dat aan tafel schippert, en vooral de eigen premier steunt, maar de oppositie van N-VA in de nek heeft over de sociaal-economische hervormingen, dreigt het straks heel lastig te worden om dit uit te leggen aan de achterban.

The Big Picture: Een fiscale minihervorming is onvermijdelijk: net als aan de lasten op arbeid, zal men aan de accijnzen op gas en elektriciteit hoe dan ook moeten prutsen.

• Komt er straks een ‘big bang’ of grote fiscale hervorming: we schatten de kans niet al te hoog in. Wat wel zeker is: Vivaldi moet hoe dan ook nog gaan sleutelen aan de taksen. Want het expertenrapport van Wunsch kreeg gisteren veel kritiek, al stonden er ook een paar waarheden als koeien in.
• Zo keren de experten zich af van een algemene btw-verlaging op elektriciteit en gas van 21 naar 6 procent. Met die kritiek steunen ze de visie van nogal wat regeringspartijen achter de schermen: het is te lomp, te weinig gecibleerd, en vooral te duur, voor wat het oplevert. Zowel PS als Open Vld lieten al dergelijke bedenkingen horen. En voor de groenen blijft het eigenlijk horror: fossiele brandstoffen zomaar subsidiëren. Het zijn vooral Vooruit en cd&v die duwden voor die verlaging.
• De experten waarschuwen ook dat het terugdraaien van die maatregel risico’s inhoudt. Want de btw terug naar 21 procent brengen, is te veel een schok, die ook weer negatief kan zijn voor de inflatie. Beter dus om de btw te vervangen door accijnzen.
• Bij Van Peteghem en Tinne Van der Straeten (Groen) zullen ze het dus graag lezen en horen: de minister van Financiën en die van Energie vragen eigenlijk al maanden om in de plaats van de btw-verlagingen nu gradueel een systeem van accijnzen in te voeren, met zogenaamde ‘slimme’ of ‘groene’ systemen daarin. “Dat is veel duurzamer dan een cheque of andere eenmalige maatregelen. Maar men aarzelt al maanden om daarover te beslissen”, zo is wat gefrustreerd te horen binnen Vivaldi.
• En ook opvallend overigens: de experten stellen voor om een klein beetje aan de index te prutsen. Ze willen de finale afrekeningen van de energiefacturen laten meetellen, in plaats van de voorschotfacturen. Dat zou alles wat vertragen, en schokken uitvlakken. Maar dat komt dan niet meteen de ‘koopkracht’ van de werknemers ten goede. 

Vandaag in de Kamer: Het uitleveringsverdrag met Iran. Onder luid protest en diplomatieke druk moet dat gestemd worden.

• Post vandaag, voor premier De Croo uit Washington DC. Drie Amerikaanse congresleden, alle drie Republikeinen, richten zich in een dringend schrijven aan de premier. Randy Weber, Louie Gohmert en Brain Fitzpatrick, laten weten dat ze het compleet niet eens zijn met de nakende deal van België met Iran.
• “Wij vragen u met aandrang om uw waardevolle principes aan te houden en niet mee te stappen in elk cynisch plot van Iran om haar ‘diplomaten’, in feite terroristen, te ruilen voor onrechtmatig aangehouden Belgen”, zo schrijven de drie in een officiële brief vanuit het Congres.
• De zaak van de gevangenenruil komt vandaag ook voor in de Kamer, waar de fractieleiders gisteren gebrieft werden over de situatie. En daar bleek plots de kat op de koord te komen: er zit namelijk ook al sinds februari een Belg in de gevangenis in Iran. Het gaat om een veertiger, een medewerker van een ngo. “Het is duidelijk dat Iran op die manier wel een hefboom heeft, en dat wij gedwongen worden met mensenlevens te spelen”, zo is bij een fractieleider te horen.
• Alles draait rond een uitleveringsverdrag, dat België met Iran ondertekende, en dat in de Kamer een meerderheid zou moeten krijgen vandaag. Maar het was niet helemaal duidelijk of Vivaldi daar effectief in zou lukken. De oppositie van N-VA en Vlaams Belang zijn radicaal tegen, en sloten zich aan bij het protest dat ook de Iraanse oppositie in Europa organiseert, tegen de ruil.
• Die zou draaien om de ter dood veroordeelde VUB-gastprofessor Ahmadreza Djalali, die de Zweedse nationaliteit heeft, maar ook om die Belg, én om een Fransman. Niemand van de Europese regeringen wil veel ruchtbaarheid aan de zaak geven, want in ruil moet België dan de Iraniër ­Assolah Assadi vrijlaten. Die Iraanse spion had als dekmantel een post als diplomaat in Wenen, maar zou in Parijs een aanslag plegen tegen de oppositie in ballingschap. Hij werd in 2021 in Antwerpen tot twintig jaar cel veroordeeld. Als hij straks met Iran geruild wordt, is hij de volgende dag een vrije man in Teheran.
• Vermoedelijk komt het verdrag er wel door in de Kamer: anders zou dat stevig gezichtsverlies betekenen voor zowel de minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) als de plaatsvervangend minister van Buitenlandse Zaken, en dat is op dit moment premier De Croo. 

Gezond en wel: Elio Di Rupo (PS) blijft nog wat langer aan de slag.

• Je kan alvast niet zeggen dat de PS zelf het slechte voorbeeld geeft, in het pensioendebat. De 71-jarige Waalse minister-president Di Rupo was gisteren weer aan de slag, op een persconferentie over de Waalse overstromingen, waar bleek dat er zo’n 400 miljoen te weinig is om alles op te ruimen.
• Het draaide echter ook om de gezondheid van de Waalse regeringsleider en voormalige premier: die was donderdag in het ziekenhuis beland, bij “enkele slechte parameters bij een bloedafname”, zo stelde hij zelf.
• Di Rupo zelf omschreef het als “een vals alarm”, en zijn communictatiedienst gaf meteen ook beelden vrij van een sportende minister-president, in de gym aan de gewichten. “Ik was in mijn gymclub toen mijn dokter me donderdag omstreeks 18.00 uur belde om me te zeggen dat hij ongerust was over twee parameters van mijn bloedafname. Het kon niets zijn of een hartprobleem betekenen. Hij vroeg mij om te stoppen met wat ik aan het doen was en naar de spoeddienst te gaan. Ze hebben alles onderzocht: het hart, de hersenen … Geleidelijk zijn de parameters opnieuw normaal geworden. Het lijkt erop dat de bloedafname was gebeurd op een moment van intense stress“, zo duidde Di Rupo aan de pers.
• Hij wees er ook op dat hij “niet de bedoeling had om Arnold Schwarzenegger te worden”, maar dat hij “al z’n spieren wat wilde trainen”. Ze hielden hem één dagje in het hospitaal, tot vrijdag: “Ik heb nét  het ziekenhuis gezond, maar vermoeid verlaten, na alles wat ze me hadden laten doen“, zo probeerde hij de zaak weg te lachen.