Het Vlaams Parlement komt vandaag bijeen om de werkzaamheden van de onderzoekscommissie rond PFOS te regelen. Vanmiddag moet duidelijk worden welke parlementsleden daarin gaan zetelen, en vooral wie de voorzitter wordt. De wandelgangen wijzen op één man: Hannes Anaf van Vooruit. Wat ondertussen ook al duidelijk is: alle betrokkenen wijzen naar elkaar en wassen zelf de handen in onschuld. Fraai wordt het schouwspel niet.

In het nieuws: Vanmiddag komt het ‘Uitgebreid Bureau’ van het Vlaams Parlement samen.

De details: Daar wordt vastgelegd wie de politiek bijzonder interessante job van commissievoorzitter krijgt. Eén naam komt overal terug: Hannes Anaf (Vooruit), de fractieleider van de socialisten.

• Het was al langer een consensus dat de onderzoekscommissie zou worden geleid door iemand van de oppositie. Na het onverkwikkelijke schouwspel rond heel het PFOS-dossier tussen de meerderheidspartijen N-VA, CD&V en Open Vld, kan de meerderheid zich niet veroorloven een beeld op te hangen alsof zij zaken in de doofpot wil steken.
• Het was Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) die de kat de bel aanbond door zelf openlijk te suggereren dat zo’n onderzoekscommissie een goed idee zou zijn. Dat zette meteen het halfrond in lichterlaaie: de oppositie ging er gretig op in, maar de meerderheid – vooral onder impuls van CD&V – wilde er eerst niet van weten.
• Uiteindelijk keerde iedereen zijn kar: de vragen die in het dossier opdoken, bleken te ernstig. Een brede consensus ontstond om zo’n onderzoekscommissie te installeren, vorige week besliste het Vlaams Parlement unaniem om dat voorstel goed te keuren.
• Vandaag komt het Uitgebreid Bureau van dat Parlement samen: alle fractieleiders zijn dat, plus uiteraard de parlementsvoorzitter en nog wat flankerend volk. Daarop worden de werkzaamheden vastgelegd. Woensdag komt de commissie dan een eerste keer bijeen, met de nieuwe leden en de nieuwe voorzitter.

De verrassing: Het wordt dus Hannes Anaf.

• De 36-jarige socialist geldt binnen Vooruit als één van de nieuwe talenten die voorzitter Conner Rousseau naast zich aan het plaatsen is. Want voor Vooruit geldt dat de partij voorlopig moet teren op slechts twee boegbeelden: Rousseau zelf en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit).
• In de Kamer schoof Rousseau wel al nieuwe gezichten naar voor. Zo is Melissa Depraetere daar als 29-jarige nu al fractieleider. In het Vlaams Parlement was het fractieleiderschap voor de Brusselse Hannelore Goeman, maar die is op zwangerschapsverlof.
• Anaf viel voor haar in en liet zich in het halfrond opmerken met een veel minder emotionele stijl dan Goeman, maar met een oppositie die zakelijk, bijzonder scherp en to the point kan zijn. Onder meer minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) kan daarvan meespreken.
• Met Anaf is het bovendien iemand uit de provincie Antwerpen die aan zet komt, niet onlogisch gezien het PFOS-dossier zich in en rond Antwerpen situeert. Bovendien is het voor de meerderheid ook een vaststelling dat de socialisten zich tot nu toe in het dossier veel genuanceerder opstelden dan de groenen. Daar lanceerde Meyrem Almaci, voorzitter van Groen, in het dossier de ene na de andere aanval tegen met name N-VA. Maar in Antwerpen zelf zit die N-VA, met burgemeester Bart De Wever, wel samen met Vooruit in een stadsbestuur.
• Vermoedelijk speelt dat mee om het voorzitterschap naar de oppositie te laten gaan, maar dan niet naar Groen en zeker niet naar Vlaams Belang, laat staan PVDA. Die laatsten forceerden in Antwerpen vanavond een extra gemeenteraad, maar meer dan waarschijnlijk komt daar niet veel meer uit: het echte werk is voor de Vlaamse onderzoekscommissie, niet voor een gemeenteraad.

Om te volgen: Het is oorlog tussen N-VA en Groen in het dossier.

• Al heel de week lanceerde Groen in het PFOS-dossier – via voorzitter Almaci, maar ook door een pak van haar parlementsleden – aanvallen gericht op N-VA en met name voorzitter Bart De Wever. Die zat mee in het politiek stuurcomité rond Oosterweel, waar bouwheer Lantis het PFOS-dossier in 2017 opnieuw mee bekeek.
• Zowel Lantis als de Vlaamse afvalstoffenmaatschappij OVAM bereidden toen een communicatie voor rond een mogelijke PFOS-vervuiling, zelfs een vergadering met buurtbewoners werd gepland, maar uiteindelijk gebeurde er niets. De Wever duidde daarover “dat het niet aan hem was om daarin op te treden”.
• Almaci had het op Radio 1 over een “schaamteloos optreden”. “En altijd het eeuwige riedeltje: voor alles bevoegd, maar nooit verantwoordelijk“, zo stelde ze over de N-VA.
• De Wever trok daarop dit weekend in het offensief. In Het Nieuwsblad, maar ook op de Zevende Dag, haalde hij fel uit:
  • In Zwijndrecht, waar Groen al jaren de burgemeester levert, kunnen ze niet doen alsof ze van niets wisten, zo stelde hij. “Voor mij is Lantis de good guy in het dossier, de klokkenluider. Zij heeft de problematiek weer onder de aandacht gebracht.”
  • In 2017 was er immers een bouwaanvraag aan de gemeente om op de terreinen van 3M een zuiveringsinstallatie te zetten, waarover het gemeentebestuur destijds advies moest geven. “Het woord PFOS stond 56 keer in de bouwaanvraag“, zo stelde De Wever met een monkellachje.
  • Bovendien zijn er andere verslagen. Zo is er communicatie tussen Lantis en de gemeente Zwijndrecht uit 2019 waarin Zwijndrecht stelt “tevreden te zijn met de toelichting die van Lantis was verkregen over de maatregelen rond PFOS binnen de projectzone”.
  • “Ze vergeten dat zij al 30 jaar aan de macht zijn in het kerngebied van de vervuiling, in Zwijndrecht, waar men ook hint na hint kreeg maar niets heeft gedaan, wellicht omdat er altijd gezegd werd dat deze stoffen niet schadelijk waren voor de mens”, zo zei De Wever.
• Groen-voorzitter Almaci reageerde daarop opnieuw furieus, via een persbericht: “De aanvallen op Groen zijn pure stemmingmakerij, en zijn er enkel om de aandacht af te leiden. Laat de onderzoekscommissie de onderste steen bovenhalen.”
• En ook Zwijndrechts burgemeester André Van de Vyver (Groen) reageerde: “Wat De Wever doet, is de geschiedenis herschrijven. Dit is zwart-op-wit traceerbaar en ook toegelicht vorige week op de gemeenteraadscommissie. Pas in 2019 werd de gemeente Zwijndrecht op enig verspreidingsrisico in verband met grondwaterverontreiniging gewezen, evenwel zonder gevaar voor de volksgezondheid.”

Ondertussen: Heel het spelletje zwartepieten barst nu al los, niet alleen tussen Groen en N-VA. Key-spelers roeren zich.

• Twee hoofdrolspelers reageerden dit weekend ook, nadat ze vorige week zichzelf in stilzwijgen hadden gehuld. Om te beginnen de topvrouw van de OVAM, Henny De Baets. Het was OVAM die in 2017 nauw betrokken was bij het opstellen en voorbereiden van de communicatie aan de bevolking, nadat ze zelf adviezen had uitgebracht dat PFOS niet schadelijk was voor de mens.
• In de wandelgangen werd ondertussen al hardnekkig op de verantwoordelijkheid van De Baets en haar organisatie gewezen. Vorige week maandag nog riep de Vlaamse regering haar op het matje voor tekst en uitleg.
• Maar De Baets, de vrouw van voormalig Vooruit-coryfee Norbert De Batselier, laat zich duidelijk niet zomaar naar de slachtbank leiden. Haar advocaat kwam dit weekend met een persverklaring. Die was behoorlijk vaag, helemaal opgesteld zoals een jurist dat zou doen.
• Wie echter goed las, decodeerde één cruciaal zinnetje: de beslissing om uiteindelijk niet te communiceren in 2017 was een “ministeriële beslissing”. “Dat was niet mijn beslissing, ook niet die van mijn medewerkers die op dit dossier hebben gewerkt”, zo stelt ze.
• Daarmee kwam er opnieuw een dikke vinger in de richting van de politiek en met name toenmalig minister van Omgeving Joke Schauvliege (CD&V). Die had zich de afgelopen weken altijd opgesteld met de houding “niet op voorhand mee te doen aan een rondje zwartepieten”.
• Na de verklaringen van de Baets sprong Schauvliege dus mee in de dans, vanmorgen in Het Nieuwsblad:
  • Henny De Baets noemt haar niet bij naam, maar spreekt over “een ministeriële beslissing”. Dus dat slaat op iedereen, zo stelt Schauvliege. Ook dus dat befaamde stuurcomité, waarin onder meer ook Geert Bourgeois (N-VA), maar ook Bart De Wever (N-VA) en Ben Weyts (N-VA) zaten.
  • “Als Bart De Wever echt had willen communiceren, denk je dan dat ik hem zou kunnen tegenhouden?”, vraagt ze.
  • Schauvliege ziet zichzelf als “een makkelijke prooi in dit dossier“, omdat ze al eens ontslag moest nemen.
• Dat belooft alvast voor de onderzoekscommissie zelf, waar het er allerminst naar uitziet dat de coalitiepartners elkaar gaan sparen. De coalitie tussen N-VA, CD&V en Open Vld is op Vlaams niveau al langer door onderling wantrouwen gekenmerkt. De commissie zou dat wel eens naar een hoogtepunt kunnen brengen.

Afgesloten, of niet? Het dossier van Jürgen C. kent een tragische afloop, al had het veel erger kunnen zijn.

• Wie het scenario zou schrijven, zou geen meer typisch Belgisch slot verzonnen kunnen hebben. Na een zoektocht van inlichtingendiensten, leger en politie – die in totaal ruim meer dan 1 miljoen euro zal kosten – waren het de lokale burgemeester en een jager die ongeveer gelijktijdig het lichaam van de dode beroepsmilitair Jurgen C. vonden. Waarna in de media nog discussie ontstond over “wie nu precies als eerste ter plaatse was”.
• Daarmee komt een einde aan een beschamende saga: hoe kon het dat de geradicaliseerde beroepsmilitair, die op lijsten van zowel het OCAD als de eigen inlichtingendienst ADIV van Defensie stond, toch toegang had tot een depot met zware wapens? En waarom konden Defensie, maar ook de politiediensten, de man niet sneller lokaliseren.
• Een jager en een burgemeester deden dat dus wel, enkele honderden meters verwijderd van de perimeter die was afgezet om naar de militair te zoeken.
• Toen de man uiteindelijk doordraaide en afscheidsbrieven achterliet, moesten verschillende personen in een safehouse worden geplaatst. Ook in de Wetstraat kregen verschillende ministers extra bescherming. Nu blijkt dat de dolgedraaide beroepsmilitair vermoedelijk al weken dood is.
• Dat minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) in het dossier zelf geen enkele verantwoordelijkheid opnam, stelde “dat haar ontslag niet aan de orde was” en uithaalde naar de legertop, plus de “vorige politieke verantwoordelijken op Defensie”, was toch opvallend in het dossier: aanval als de beste verdediging.
• In Franstalig België lijkt het nochtans wel aan te slaan: een groot portret vandaag in La Libre is ronduit jubelend over de PS-minister. Daar maakte de eerste vrouwelijke minister van Defensie een forse klim in de peilingen.
• Maar aan Vlaamse kant ligt het anders: heel het dossier bracht Dedonder nog meer op ramkoers met de oppositie van Vlaams Belang en N-VA. Die lijken niet van plan om snel de strijdbijl met de ontvlambare minister te zullen begraven.