Vandaag de dag is het heel normaal dat, op het moment dat je geen geld op zak hebt, je naar de geldautomaat ( ATM ) loopt, je je kaart in de kaartlezer plaatst, je de aanwijzingen op het scherm volgt en binnen een geringe tijd weer wegloopt met het opgenomen geld eventueel samen met een ontvangstbewijsje. Tegenwoordig vind je bankautomaten steeds vaker in supermarkten, allerlei winkels en op toeristische trekpleisters. Ondanks het wijdverbreide karakter van de bankautomaten zullen slechts weinig mensen zich ooit afvragen hoe het proces eigenlijk in zijn werk gaat op het moment dat je geld opneemt bij een geldautomaat. Ongeacht waar je je in ons land ook bevindt. Voor iedereen die hier meer over wil weten hebben we niet alleen de bankautomaat, maar ook het bijbehorende netwerk, onder de loep genomen.

Bankkaarten en betaalkaarten

Bankkaarten, ook wel betaalpassen genoemd, kun je overigens op verschillende manieren gebruiken en kun je deze prima inzetten als alternatief voor het uitschrijven van cheques en/of het gebruik van een kredietkaart. Gelukkig kun je tegenwoordig bij vrijwel elke grote bank en kredietkaartbedrijf als je gebruik wilt maken van een dergelijk handig betaalmiddel.

Een betaalkaart is een betaalmiddel waar je dag en nacht betalingen mee uit kunt voeren en geld mee af kunt halen. Geld afhalen kan alleen aan een geldautomaat, maar met internetbankieren kun je ook vanaf andere locaties (waar je beschikt over een betrouwbare internetverbinding) transacties uitvoeren en de bijbehorende zichtrekening beheren. Een betaalkaart heeft bovendien een bepaald betaalsysteem, zoals Maestro, Visa, of Mastercard

Er zijn twee soorten betaalkaarten:

1. debetkaart: hierbij wordt er bij een transactie direct geld van de gekoppelde zichtrekening afgeschreven. Met deze kaart kun je onder andere in een winkel betalingen doen, of (bijvoorbeeld via mobiel of internetbankieren) de gekoppelde rekening beheren, geld storten op deze rekening en rekeningafschriften opvragen. Om geld op te kunnen nemen, maar ook om geld te storten de gekoppelde rekening, moet je echter wel gebruikmaken van een geldautomaat.
2. kredietkaart: een betaling of geldopname met behulp van bijvoorbeeld een kredietkaart zal niet direct van de rekening worden gehaald, maar achteraf in rekening worden gebracht.

Bankkaarten zijn vaak te gebruiken als kredietkaart, maar ook als debetkaart, afhankelijk van de soort rekening die je af hebt gesloten. Vaak zul je echter het verschil merken als je een betaling uit moet voeren. Bij een kredietkaart zul je dan immers een betalingsbewijs dienen te ondertekenen, terwijl als je een debetkaart hebt, je alleen maar je pincode in hoeft te geven in de automaat. Bovendien zullen sommige banken je een vergoeding in rekening brengen als je je bankkaart gebruikt als debetkaart (zeker wanneer de bank kosten moet maken om de transacties te verwerken), maar wanneer je je bankkaart inzet als kredietkaart zullen deze kosten vaak achterwege worden gelaten.

Een ander duidelijk verschil tussen een gewone bankkaart en een kredietkaart is dat er op een kredietkaart je naam, kredietrekeningnummer, het logo van de kredietkaartmaatschappij en het banklogo staan vermeld. Een bankkaart zal daarentegen alleen voorzien zijn van je naam, het rekeningnummer en het logo van de bank. Beide kaarten beschikken over speciale op de achterzijde met daarop alle benodigde gegevens van de geautoriseerde kaarthouder. Elk bedrijf dat kredietkaart- of debetkaarten uitgeeft zal overeenkomsten hebben gesloten en diverse banken zodat deze hun kaart uit kunnen geven. Je kunt deze kaarten dan ook alleen gebruiken bij verkopers en geldautomaten gebruiken die deze accepteren.

Wat is een bankautomaat?

Een bankautomaat is een apparaat waar je zelf contant geld op kunt nemen bij een bank of andere financiële instelling. Het geldbedrag dat je zo opneemt, wordt direct van de gekoppelde zichtrekening afgeschreven. Voor de PC op grote schaal werd gebruikt, was de bankautomaat de eerste computerterminal die wereldwijd voor een groot publiek beschikbaar was.

Het belangrijkste onderdeel van een bankautomaat wordt gevormd door een gepantserde en verankerde kluis. Daarnaast is een bankautomaat in de regel voorzien van meerder beveiligingen, zoals:

• camerabewaking,
• toegangscontrole in de vorm van een deuropener.

Een heleboel bankautomaten vind je dan ook in een voorportaal of hal van bankkantoren. Zo zijn de automaten niet alleen beter beveiligd, maar eveneens toegankelijk buiten de reguliere openingsuren van de bank. Daarnaast worde er steeds vaker bankautomaten geplaatst in winkelcentra, stations en nog een heleboel andere openbare ruimten.

Een ander vast onderdeel van een bankautomaat is een conventionele PC die echter voorzien is van speciale randapparatuur, zoals:

• een betaalmodule voor de sortering en uitgifte van de bankbiljetten en bijvoorbeeld een transactiebon,
• een kaartlezer die de bankpas, pinpas of kredietkaart uitleest,
• een PIN-pad waar de pincode in kan worden getoetst en versleuteld zal worden verwerkt,
• een display voor de weergave van berichten (steeds vaker als touchscreen) tijdens de communicatie met de gebruiker;
• meerdere zogenaamde softkeys: knoppen zonder enige opdruk die zich aan de rand van het display bevinden en waar de functie op het beeldscherm staat vermeld.

Herkenning ongewone activiteiten

In een bankautomaat bevinden zich meerdere sensoren die als taak hebben om ongewone activiteiteden te herkennen. Hierbij kun je onder andere denken aan:

• ongewone bewegingen: wanneer de bankautomaat “ongeautoriseerd” wordt bewogen, zullen passende beveiligingsprotocollen in gang worden gezet,
• vreemde voorwerpen in de invoeropening zullen herkend worden en de gebruiker zal vervolgens worden gevraagd om het voorwerp te verwijderen voordat de procedure verder kan gaan,
• detectie, en vaak eveneens de neutralisatie, van verschillende inkomende gassen.

Invoer van gegevens in een bankautomaat

De meeste mensen gebruiken regelmatig een bankautomaat, maar realiseren eigenlijk niet dat er op een tweetal manieren gegevens ingevoerd dienen te worden, namelijk via:

• de kaartlezer (rekeninginformatie die op is geslagen op de magneetstrip aan de achterzijde van bankpas of kredietkaart). Door de processor wordt deze informatie gebruikt om de transactieroute te bepalen naar de bank van de gebruiker.
• het toetsenbordstelt de gebruiker in staat om aan de bank door te geven wat voor soort transactie er gewenst is (zoals het doen van een geldopname of het opvragen van het saldo.) en om welk bedrag het gaat. Verder zal dit toetsenbord worden gebruikt om de vereiste pincode in te voeren ter verificatie. Deze gegevens zullen uiteraard versleuteld worden verwerkt en verzonden.

Uitgaande informatie bij een bankautomaat

Een bankautomaat heeft vier apparaten die gegevens aan de gebruiker kunnen verstrekken:

• De speaker zal zorgen voor auditieve feedback zodra er een toets wordt ingedrukt,
• De display zal elke stap van het proces in beeld brengen en de gebruiker vragen om diens keuzes in te voeren gedurende het transactieproces.
• De printer die de transactiebonnen uitdraait voor de gebruiker.
• Het hart van een bankautomaat is de veilige en het geldtellende mechanisme dat kan worden beschouwd als het meest beveiligde onderdeel van heel het apparaat (vanwege het feit dat zich hier het aanwezige geld bevindt).

Het mechanisme van een bankautomaat beschikt over een elektrisch oog dat de geldverdeler elke transactie controleert. Bovendien zal al het geld dat de bankautomaat verlaat worden geteld en alle transactie-informatie bij worden gehouden in een logboek. Deze gegevens worden bovendien periodiek uitgeprint en eveneens in de vorm van een hard kopie voor een bepaalde tijd bewaard door de eigenaar van het apparaat. Als er sprake is van een geschil over een bepaalde transactie kan dus het betreffende logboek worden geraadpleegd.

Behalve het elektrische oog dat elke transactie in de gaten houdt, heeft elke bankautomaat ook een sensor die nagaat of de omvang van de afgifte correct verloopt. Wanneer bijvoorbeeld twee bankbiljetten aaneen zitten geplakt, dan zullen deze niet uit worden gegeven, maar afgevoerd worden naar een speciale opslagplaats. Hetzelfde gebeurt ook met een bankbiljet dat erg is versleten, gescheurd of verkreukeld.

Het aantal afgewezen bankbiljetten wordt ook nauwkeurig geregistreerd zodat de eigenaar van de bankautomaat de kwaliteit van de biljetten in de gaten kan houden waarmee het apparaat wordt gevuld. Wanneer er sprake is van een hoog uitvalpercentage dan kan dit immers problemen geven met de uitgifte of met het verdeelmechanisme.

Het gebruik van bankautomaten door visueel beperkten

De meeste bankautomaten zijn tegenwoordig goed toegankelijk voor blinde- en slechtziende mensen. Soms zijn bepaalde bankautomaten zelfs voorzien van braille of van hesproken begeleiding gedurende de transactieprocedure (de visueel beperkte hoeft dan alleen een oortje of hoofdtelefoon in het apparaat te pluggen). Ook deze procedure zal dus volledig discreet verlopen.

Netwerk bij verschillende verkopers

Een onafhankelijke host van een bankautomaat heeft niet alleen maat toegang tot een bank, maar ondersteunt eveneens een groot aantal geldautomaten dat zich bij uiteenlopende verkopers bevinden. Zodra een gebruiker een transactie wil uitvoeren, dient er eerst de nodige informatie verschaft te worden via de aanwezige kaartlezer en het toetsenbord. De bankautomaat zal vervolgens deze informatie doorsturen naar de hostprocessor, die de routes voor het transactieverzoek van de kaarthouder aan de bank, of de kaartverstrekker, heeft bepaald. Indien de gebruiker contant geld wil opnemen, zal de hostprocessor ervoor zorgen dat er een elektronische overdracht plaats zal vinden vanaf de gekoppelde rekening van de gebruiker. Zodra het geld over is gemaakt naar de bankrekening van de hostprocessor, zal deze een goedkeuringscode naar de bankautomaat sturen en zal het geld uit worden gegeven. Wanneer er echter een betaling uitgevoerd moet worden zal de processor het geld van de gebruiker direct op de bankrekening van de verkoper storten. Het geld zal dus langs een elektronisch weg van je rekening via de rekening van een host naar de rekening van een verkoper worden gestuurd.

Unieke pincode is essentieel voor een bankautomaat

Bankautomaten zullen weliswaar op een veilige manier omgaan met je pincode en andere gevoelige informatie door gebruik te maken van encryptiesoftware. Maar desondanks zijn er nog een aantal zaken dat je zelfs kunt doen om je persoonlijke gegevens en je geld te beschermen als je een bankautomaat gebruikt. Hieronder hebben we een aantal van deze zaken voor je op een rijtje gezet:

• Schrijf je pincode bij voorkeur niet op, wanneer dit wel noodzakelijk is, dan is het verstandig om deze niet te bewaren in de nabijheid van je bankpas of kredietkaart.
• Gebruik een pincode die je gemakkelijk kunt onthouden, maar die minder eenvoudig door een ander kan worden geassocieerd met jou als persoon.
• Het gebruik van geboortedata, huisnummers of telefoonnummer als pincode is dan ook sterk af te raden.
• Bewaar je bankkaart of kredietkaart, in je tas of portemonnee, op een plaats waar deze niet kan beschadigen of stukgaan.
• Pal je bankkaart of kredietkaart nog voordat je voor een bankautomaat staat. Je bent dan immers minder kwetsbaar voor aanvallers dan wanneer je voor de automaat in je portemonnee of tas naar de kaart moet zoeken.
• Ga recht voor het toetsenbord staan van een bankautomaat als je je pincode in wilt voeren. Zo voorkom je dat een ander je pincode af kan kijken.
• Neem na elke transactie direct het ontvangstbewijs, je kaart en je geld weg. Geld tellen voor de bankautomaat wordt dan ook absoluut afgeraden.
• Als je door iets of iemand je ongemakkelijk gaat voelen, dan annuleer je bij voorkeur direct de lopende transactie en verlaat je onmiddellijk de locatie. Controleer bovendien bij je bank of de transactie inderdaad is geannuleerd en breng eventueel verdachte personen onder de aandacht van de bank.
• Om veiligheidsredenen moet een gebruiker van een bankautomaat bij voorkeur op zoek gaan naar een veilige locatie. Hierbij kun je denken aan een goed verlichte openbare locatie. 
• Door het gebruik van een viercijferige pincode blijft het echter nodig om het toetsenbord goed af te schermen tijdens het invoeren om afkijken te voorkomen. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door het toetsenbord af te schermen, van bewakingscamera’s, verkopers of andere mensen in je nabijheid, met je hand of je lichaam. store camera’s of winkelpersoneel. Doordat de pincode van een kaarthouder niet wordt op dezelfde plaats wordt verwerkt als het rekeningnummer zal deze code de gevoelige persoonlijke gegevens weten te beschermen.