Andermaal zet de kernuitstap Vivaldi onder hoogspanning. Na een oproep van de werkgevers om de twee jongste centrales open te houden, kwamen zowel Open Vld als CD&V en zelfs Vooruit openlijk naar buiten met hun twijfels. Daarbij riep men de “veranderde geopolitieke toestand” in, om de deur toch weer open te zetten. “Een gamechanger”, zo stelde Egbert Lachaert (Open Vld). Bij Vooruit schoof men betaalbaarheid naar voor, om het debat te heropenen: “Bewijs me dat het openhouden van de centrales de energiefactuur drukt, en we zullen daarin meegaan.” Dat botst op een groene muur. Bij Groen roept men op om de regeringsdeal van 23 december “te respecteren”, achter de schermen wijst men erop dat zowel Groen als Ecolo niet van plan zijn om op de wet op de kernuitstap zelf terug te komen. “Dan valt Vivaldi”, zo klinkt het aan de top. Dat zet enorme druk op 18 maart, wanneer de regering moet beslissen.

In het nieuws: Open Vld, CD&V en Vooruit zeggen openlijk wat iedereen al wist. Ze houden niet langer vast aan de kernuitstap.

De details: De heisa over de kerncentrales blijft zo maar aanslepen.

• “Er is vooral nood aan rust en zekerheid. Ik snap de zenuwachtigheid van de werkgevers. Maar ik vraag aan politici om het hoofd koel te houden en uit te voeren wat er amper anderhalve maand geleden werd beslist. Waarom konden we dit eind december al niet beslissen? Omdat er een probleem was met de vergunningen van de gascentrales in Vilvoorde.”
• Vanmorgen stuurde Groen hun fractieleider Wouter De Vriendt vooruit, om op Radio 1 te proberen de zaak wat te sussen, maar tegelijk de coalitiepartners te herinneren aan het feit dat de regering nauwelijks zes weken geleden al een moeilijk bevochten compromis had bereikt over de kernenergie. “Als regeringen gemaakte akkoorden niet meer minutieus uitvoeren, dan is het einde zoek. Wij vragen respect voor dingen die afgesproken worden, anders kan je heel moeilijk regeren. Dat is de essentie van regeringswerk”, zo stelde De Vriendt.
• Daarbij riep hij eigenlijk drie voorzitters, die van CD&V, Open Vld en Vooruit ter orde: “We weten dat Georges-Louis Bouchez (MR) weinig loyauteit aan de dag legt ten opzichte van de federale regering waar zijn partij deel van uitmaakt. Twee Bouchez’s kan deze regering niet aan.”

Wat er vooraf ging: Plots keerden drie Vlaamse regeringspartijen openlijk hun kar.

• Het leek wel alsof de oproep van de werkgeversorganisaties, Voka en het VBO, om toch twee centrales open te houden, om bevoorradingszekerheid in deze onstabiele geopolitieke tijden te garanderen, het signaal was om nu ineens naar buiten te komen.
• Daarbij moet gezegd dat CD&V al langer onrustig was en is over die bevoorrading: bij de onderhandelingen in de kern toonde vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) zich in december als een van de meest kritische stemmen, soms meer dan de liberalen, ten opzichte van de groene plannen.
• Partijvoorzitter Joachim Coens (CD&V), zelf een ingenieur, maakte dat gisteren expliciet. “De situatie is veranderd, de spanningen in Oost-Europa zijn groot, en de prijs is enorm gestegen. Dat zijn de realiteiten van vandaag, dan moet je terug alles bespreekbaar maken, ook de centrales openhouden.”
• Tegelijk is er Open Vld, de partij van premier De Croo, waar Egbert Lachaert in december nog standvastig bleef over de kerncentrales: “Een lijk dat dood is kan je niet blijven reanimeren“, stelde hij toen, als antwoord op Georges-Louis Bouchez, die toen al het openhouden bepleitte.
• Maar gisteren klonk een heel andere koers voor Open Vld, een “gamechanger“, noemde Lachaert het plots in Het Laatste Nieuws: “De prijzen van gas in Europa zijn geëxplodeerd. We kunnen hier niet omheen. Dus moeten er extra adviezen komen om na te gaan wat de impact is van de kernuitstap. Tot zolang hier geen duidelijkheid over is, kan je niet zomaar plan B afsluiten.”
• En kijk: ook de socialisten keren hun kar. Wat al langer in de wandelgangen duidelijk was, maakte Conner Rousseau (Vooruit) expliciet: er kan voor PS en Vooruit onderhandeld worden, over de kerncentrales. Daarbij verwoordde hij het op Villa Politica zo dat hij de groenen stevig in het defensief zette, maar ook de liberalen uitdaagde: “Als iemand kan bewijzen dat de energiefactuur goedkoper blijft als de kerncentrales open blijven, dan mogen ze van ons open blijven.”
• Eerder hadden zowel Open Vld als CD&V al aangegeven dat ze de wet op de kernuitstap, die definitief kernenergie verbiedt, willen terugdraaien. Ook Vooruit leek zich daar gisteren bij aan te sluiten: “Je mag voor toekomstige generaties niks uitsluiten.”

Wat op de achtergrond speelt: De wet over de kernuitstap wordt nog een enorm strijdpunt

• De Vriendt verwoordde vanmorgen op Radio 1 nog beleefd de enorme frustratie die leeft bij Groen en Ecolo rond het dossier. De essentie daarbij: men houdt zich binnen Vivaldi niet aan de afspraken. Want de deal bij de start van de regering was wel degelijk om de kerncentrales nu eindelijk te sluiten, 20 jaar na de laatste regeringsdeelname van de groenen, die daar toen ook al een prijs voor betaalden. Al werd het omfloerst omschreven in het regeerakkoord, en zou het “technisch” worden opgelost, om draagvlak te creëren, én Georges-Louis Bouchez geen gezichtsverlies te laten lijden.
• Vervolgens sleepte de discussie in 2021 maandenlang aan, en werd het een echte lijdensweg voor de groenen en met name minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). De druk van de oppositie, N-VA op kop, was loodzwaar, maar vooral: in eigen rangen dook er een franc-tireur op. Want Bouchez en zijn vicepremier Sophie Wilmès (MR) stelden zich veel scherper op in de laatste maanden van 2021. Dat Van der Straeten daarbij communicatief in de mist ging, hielp het dossier van Groen niet.
• Dat alles leidde uiteindelijk tot een grote culminatie van discussies binnen de regering: premier Alexander De Croo bracht helemaal op het einde van het jaar, op 23 december, iedereen samen voor een groot “energieakkoord”. ‘Plan A’, de sluiting van alle centrales bleef de voorkeur, maar een ‘plan B’, waarbij toch twee centrales wat langer open zouden blijven, kwam weer wat explicieter op tafel, tot groot jolijt van de MR.
• Wat niet in het akkoord zat, en wat dus bevestigd bleef: die wet op de kernuitstap zelf. Daar zou niet aan geraakt worden: kernenergie blijft dus in de toekomst niet mogelijk in België, tenzij men die wet ooit zou aanpassen.
• Dat is een beetje dubbel: er werd tegelijk op 23 december wél voorzien om onderzoek naar nieuwe, kleine en propere kernreactoren te doen, waarvoor ook tientallen miljoenen euro’s zou worden vrijgemaakt. Maar aan de wet zelf, werd niet geraakt. Dat bevestigde zelfs MR-vicepremier Wilmès: “Daar was geen meerderheid voor aan tafel toen.”

En nu? De groenen willen niet langer toegeven.

• Dat de zakenwereld, met Voka en het VBO op kop, zich nu tegen de groenen keren in het dossier, komt tegelijk hard aan voor Van der Straeten. Die investeerde enorm veel in contacten met de captains of industry, om zich daar als “pragmaticus” en vooral “technicus” te presenteren, en iedereen te verzekeren dat zij het proces van ‘energietransitie’ helder en zuiver zou begeleiden.
• Achter de schermen pochte men over de goede verstandhouding met de top van de Vlaamse ondernemers, een “doorn in het oog van N-VA, die gehoopt hadden dat ze steun zouden krijgen in hun strijd”, zo klonk het nog maar enkele weken geleden bij Groen. Dat die ondernemers nu de kar keren, en zich helemaal achter het openhouden van de centrales zetten, komt dus keihard binnen.
• Tegelijk kan en wil men bij de groenen echt niet meer terugkomen op hun standpunt over de kerncentrales. “Op een bepaald moment moet je durven zeggen, ‘jongens, het is goed geweest, ze gaan dicht’. Dat punt hebben we toch echt bereikt.  Heel het CRM-systeem van de gascentrales is goedgekeurd door Europa, dat kunnen we niet zomaar gaan vervangen door toch de kerncentrales open te houden?”, zo klinkt het strijdvaardig in de fractie van Groen.
• En ook op de regeringsbanken bij de groenen is men duidelijk. Daar heeft men het over een “rode lijn” als het gaat over de wet van de kernuitstap. “Als we dat opgeven, waarom zitten we dan nog in de regering? Dan valt Vivaldi”, zo is aan de top te horen.
• Want zeker Ecolo stak enorm haar nek uit tijdens de regeringsonderhandelingen, met Jean-Marc Nollet, de Ecolo-voorzitter, die van de kernuitstap zijn breekpunt maakte om in de regering te komen. “Hij zal niet aarzelen, als het zover zou komen”, zo klinkt vastberaden.

De rol van de premier: De Croo moet zijn beste diplomatieke skills bovenhalen.

• Vandaag krijgt premier Alexander De Croo, voor een zoveelste keer, een heel pak vragen van de oppositie op zijn bord in de Kamer, over dit dossier.
• Op Radio 1 gaf hij al een voorsmaakje van wat hij vanmiddag zal antwoorden: dat hij uiterst voorzichtig blijft, hoeft daarbij niet te verbazen. Als een koorddanser hoog in de lucht, stelde hij behoedzaam het volgende:
  • “We gaan midden maart beslissen en ik ga daar niet op vooruitlopen“, zo suste hij.
  • “Maar je moet uiteraard met alle elementen en evoluties rekening houden“, probeerde hij wat empathie te geven aan de Voka’s en VBO’s van deze wereld.
  • Dit is in mijn ogen echt een feitelijke discussie, waarbij je moet kijken naar technische analyses“, zo viel hij terug op de lijn die Van der Straeten ook graag bewandelt.
  • “Ik heb soms de indruk dat dit onderwerp zeer zwaar gepolitiseerd wordt en dat is volgens mij de foute benadering”, zo sprak de ’technocraat-premier’.
• Toch is de houding van zijn eigen Open Vld meer dan een teken aan de wand. Tot nu toe hielden de groenen en de Vlaamse liberalen elkaar vast, in een pragmatische alliantie die in wel meerdere dossiers opdook, maar zeker over kernenergie: de premier beseft maar al te goed hoe belangrijk dit punt is voor zijn groene partners. Als Open Vld nu te hard de weg van de MR opgaat, breekt die koord.
• Maar tegelijk is er de natuurlijke achterban van de premier: de Vlaamse zakenwereld, de ondernemers. Tot nu toe was het handig dat Van der Straeten daar zoveel aandacht aan besteedde: dat gaf ook de liberale eerste minister comfort. Het wordt nu veel moeilijker voor De Croo om dat signaal nog compleet te negeren. Vandaag kwam er overigens nog eens een open brief bij van Françoise Chombar, de voorzitter van chipbedrijf Melexis, en een ware activiste voor kernenergie: zij verzamelde al zo’n tweehonderd zakenlui en academici rond haar petitie “Keep the lights on”.
• De kans is niet onbestaande dat de regering er ook op 18 maart niet uit raakt. Iedere coalitiepartner beseft dat het dossier rekken vooral pijn doet voor de groenen, en in mindere mate voor de premier. Zeker de socialisten staan ernaar te kijken, en leunen achteruit: “Het kan best dat het weer eens opschuift. Zo wordt de sluiting de facto realistischer, maar duurt het spelletje weer een paar maanden“, zo liet een vicepremier zich al ontvallen.

Wat tegelijk speelt: Het openhouden van de kerncentrales is niet zo evident. Men moet langs Engie.

• Engie herhaalt te pas en te onpas, ook deze week, dat het te laat is. Maar terwijl tegelijk een winst van bijna 1 miljard werd aangekondigd, op diezelfde centrales, klinkt dat riedeltje ongeloofwaardig vanuit Parijs. Het gaat vooral over een onderhandelingspositie.
• En die is ijzersterk voor de Franse energiegigant: De Croo zal op de blote knieën moeten gaan vragen in La Défense om Doel 4 en Tihange 3 open te houden, en vooral veel financiële kortingen moeten geven, of liever garanties dat de Belgische staat de superwinsten van Engie niet zal komen afromen.
• In die zin hebben de socialisten een punt, als ze zeggen dat dit eigenlijk vooral ook een financiële afweging is: komt men op het eind, door de machtige onderhandelingspositie van Engie nu, wel uit bij de goedkoopste formule, als de centrales langer open blijven?

Communautaire adder: Daar zijn de artsenquota en de RIZIV-nummers weer.

• “Wat willen we? Een RIZIV-nummer! Wanneer willen we het? Nu!” De Franstalige studenten geneeskunde marcheerden gisteren door de Brusselse straten, met Frank Vandenbroucke (Vooruit), de minister van Volksgezondheid, als kop van jut.
• De Franstalige studenten protesteren luidruchtig tegen een mechanisme dat Vandenbroucke wil invoeren dat de Franstaligen moet ‘responsabiliseren’ over hun hoge aantal studenten geneeskunde. Dat zou na 25 jaar communautaire spanning rond het dossier alvast een primeur zijn.
• Alles draait daarbij rond het beperkt aantal plekken voor artsen en tandartsen in dit land: die worden vastgelegd door de Federale Planningscommissie, die zegt hoeveel er nodig zijn, om de kwaliteit van zowel opleidingen als de zorg zelf te waarborgen. Dat werd 25 jaar geleden ingevoerd, maar zorgt sindsdien voor miserie tussen de taalgroepen.
• Want in het Vlaamse onderwijs volgden strenge ingangsexamens, met een numerus fixus, een beperkt aantal plekken. In Franstalig België heeft men dat altijd genegeerd: pas in 2017 kwamen er ingangsexamens, en ook die zijn geen deftige filter, zo blijkt.
• Er studeren nog elk jaar 850 dokters af in Franstalig België, terwijl er eigenlijk maar 500 plaatsen zijn die een RIZIV-nummer kunnen krijgen. Dat aantal wordt door de vingers gezien, tot frustratie van de Vlaamse studenten en de geneeskundeopleidingen. Daar besliste men dan maar ook de regels te breken, en meer inschrijvingen toe te staan.
• Het tegenargument, dat er nu al te weinig huisartsen zijn, gaat daarbij niet op: te veel studenten kiezen net voor specialisaties, zodat ook in Wallonië te weinig huisdokters dreigen rond te lopen straks.
• Vandenbroucke ging dat varkentje eindelijk eens wassen, en had daarvoor de federale regeringspartners ook mee: hij vroeg een stevigere instroomfilter van het Franstalige onderwijs, maar die negeerde andermaal zijn eis, om tegen januari de nodige aanpassingen te doen. Het gevolg is dat Vandenbroucke nu naar een mechanisme van responsabilisering grijpt: elk overtal zal van de toekomstige contingenten artsen worden afgetrokken. Een majeure bedreiging dus voor al wie ambities heeft om dokter te worden, in Franstalig België.
• De Vivaldi-coalitiepartners deden er tot nu toe alles aan om de zaak niet te laten escaleren: het helpt natuurlijk dat MR, PS en Ecolo dezelfde partners zijn die in de Franse Gemeenschap, die het onderwijs organiseert, de plak zwaaien. Want federaal stemden die drie in met Vandenbroucke, maar op dat niveau van de Franse Gemeenschap mort men uiteraard.
• Tegelijk laten ook de Vlaamse studenten geneeskunde, allemaal verenigd in de VASO, van zich horen. “Dit nieuw mechanisme zorgt ervoor dat wie start aan de opleiding, die minstens negen jaar duurt, ook garantie heeft op een RIZIV-nummer bij afstuderen. Een gemeenschap die de federale quota overschrijdt en meer studenten toelaat tot de opleiding kan niet garanderen dat zij later ook mogen starten als arts. Deze oplossing komt dus alle studenten die starten ten goede”, zegt VASO-voorzitter Jonas Brouwers.
• “We begrijpen én delen wel de frustratie van de Franstalige studenten: dit dossier sleept al veel te lang aan. Ze richten hun pijlen echter verkeerd: de fout ligt bij de Franstalige ministers zelf. Generatie na generatie is er onzekerheid over de RIZIV-nummers voor onze Waalse collega’s door het niet respecteren van de federale quota door de Franstalige gemeenschap. De toelatingsproef aan Vlaamse kant moet elk jaar vele studenten teleurstellen, maar het Waalse alternatief is een pak slechter.”

Genoteerd: Poetin is niet weg.

• “Ik ben wat later. Ik moest gewoon nog even checken of we binnenvallen of niet binnenvallen. We vallen niet binnen.” Met die Russische humor probeerde de woordvoerster van het Russische minister van Buitenlandse Zaken wat zij de “paniekzaaierij van het Westen” noemen, wat te ondergraven.
• Maar op het terrein gaat het er minder vrolijk aan toe. Nadat de Russische minister van Defensie woensdag stelde dat de Russische troepen terug zouden keren naar hun kazernes, leek de dooi wat ingezet. Al sprak iedereen in het Westen, inclusief Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, met twee woorden: eerst de daden zien, na de woorden.
• En nu blijkt die achterdocht toch te kloppen: de Amerikanen kwamen vanmorgen met het bericht dat volgens hen helemaal geen troepen weggaan, maar dat integendeel het Russische leger nog eens 7.000 extra manschappen heeft gestuurd. “Dus het Russische leger stelt troepen terug te trekken van de grens met Oekraïne, maar we weten dat dit vals is”, zo zegt een bron in het Pentagon aan Reuters.
• Dat staat in scherp contrast met de video’s die de Russen verspreidden om aan te tonen dat hun militairen aan het vertrekken waren, bij de grens met Oekraïne. Maar de Amerikanen gaven ook luchtfoto’s vrij, die het tegendeel aantonen.
• Het Pentagon schat sinds vanmorgen het totaal aantal Russische soldaten aan de grens op 150.000, een veel hogere inschatting dan begin deze week.
• Deze week lanceerden de Russen alvast een grootscheepse aanval op de IT-infrastructuur van Oekraïne. Alle websites en systemen van de overheid staan onder immense druk. En ook circuleren er een heleboel valse geruchten online, die mogelijks straks gebruikt worden als voorwendsel om een invasie te lanceren, zo liet de Amerikaanse bron verstaan.

Om in de gaten te houden: Belgische militairen naar Roemenië?

• Het Belgische leger heeft haar missie in Mali definitief geschrapt, voor dit jaar: dat kwam er nadat de federale regering besliste niet deel te nemen aan operatie Takuba, een vechtmissie tegen islamisten in de Sahel.
• Dat klinkt logisch: gisteren hakte ook Frankrijk, na een informeel diner in Parijs tussen Afrikaanse staatshoofden en de Franse president Emmanuel Macron, de knoop door. Het land trekt al zijn troepen terug uit Mali. Zo komt er een einde aan de vechtoperaties daar van de Fransen, die op hun piek bijna 5.000 militairen in Mali hadden. De Franse soldaten gaan grotendeels naar Tsjaad, waar het conflict ook woedt. Er komt een “gecoördineerde terugtrekking” uit Mali, om te vermijden dat het land in handen valt van jihadisten.
• Dat is niet zonder belang, omdat niet enkel Frankrijk en de EU actief zijn op militair vlak in Mali. Ook de VN heeft er de vredesoperatie MINUSMA, waarvoor België ook militairen voor levert. En de EU had ook de andere, ‘veilige’ opleidingsmissie EUTM. De vraag is of dat nog allemaal kan blijven doorgaan.
• Tegelijk kijkt het Belgische leger nu naar het oosten van Europa: 250 militairen zijn immers dit jaar ‘vrijgekomen’ om elders in te zetten. En de NAVO wil maar al te graag haar flank richting Rusland stevig afdekken. Het Belgische leger bestudeert nu of ze gaan deelnemen aan die zogenaamde ‘Enhanced Forward Presence’-operatie (EFP) van de NAVO. Dat meldt defensiespecialist Jens Franssen van de VRT.
• Een politieke beslissing is er nog niet: het is gewoon een van de opties die onderzocht wordt en voorzichtig in de planning gaat. Maar onlogisch is het allerminst. De NAVO heeft op dit moment al een pak militairen, in zogenaamde battlegroups, onder leiding van het Verenigd Koninkrijk, Canada, Duitsland en de VS, in vier landen aan de oostgrens van het militaire bondgenootschap: in Estland, Letland, Litouwen en Polen. Het gaat om een mix van landen die militairen sturen, die daar in de hoogste staat van paraatheid gevestigd worden.
• Maar men wil graag die EFP uitbreiden: ook Roemenië komt op de lijst. En dus zou België bereid zijn om militairen te sturen, meteen een diplomatiek signaal aan Oost-Europese EU-lidstaten, dat dit land solidair is.