Zeker 90 centrale banken experimenteren volop met digitale centrale bankmunten, ofwel CBDC’s. Deze elektronische vorm van fiduciair geld zal een enorme impact op al onze levens hebben.
CBDC’s zijn al lang geen fantasie of vreemd crypto-experiment meer. In een wereld met 195 naties zijn er zeker 100 landen die op dit moment een digitale versie van centrale bankmunten ontwikkelen. Daarbij wordt de volledige Europese Unie geteld, die op zijn eigen 19 economische zones van naties vertegenwoordigt. De ontwikkeling van de digitale euro kwam onlangs in een stroomversnelling nadat het project in oktober versterking van een team van 30 experten kreeg. Daarbovenop zijn alle landen die deel uitmaken van de G20 inmiddels betrokken bij een eigen CBDC-project. Die landen vertegenwoordigen zeker 90 procent van het globale bbp.
De opkomst van CBDC’s is bovendien een die duizelingwekkend snel verloopt. In de afgelopen twee jaar zijn er al drie van hen in gebruik genomen: DCash in de oostelijke Caraïben, de Sand Dollar van de Bahama’s en de eNaira van Nigeria. Een mogelijke vierde CBDC die zo goed als klaar is voor gebruik is de e-CNY, ofwel de digitale yuan. Dat is de CBDC waar de People’s Bank of China koortsachtig aan sleutelt en al verschillende testprojecten op grote schaal mee uitvoerde, alsook het beproeven van internationale betalingen met de munt.
Achter de uitrol van CBDC’s zitten enkele machtige voorstanders. Zo verleent het Internationaal Monetair Fonds (IMF) graag zijn expertise aan landen die een CBDC willen lanceren. Ondertussen wil diezelfde internationale organisatie dat landen zoals El Salvador, die cryptomunt Bitcoin in gebruik nemen in plaats van een CBDC, hun eigen crypto-experiment laten vallen en opnieuw terugkeren naar het gebruik van fiatgeld.
Ook BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld die zeker 10 biljoen dollar aan activa beheert, helpt centrale banken zoals de ECB en de Amerikaanse Fed met de uitrol van CBDC’s. In zijn laatste brief aan aandeelhouders, verklaart BlackRock-CEO Larry Fink dat het conflict in Oekraïne een globale katalysator zal zijn voor het gebruik van digitale munteenheden.
Maar hoe zitten die CBDC’s feitelijk in elkaar en hoe zullen ze ons leven veranderen?
Het monster van Frankenstein: cryptoachtige aard, maar volledig gecentraliseerd
CBDC’s zullen wellicht met een blockchain werken. In een traditionele blockchain, zoals die van Bitcoin, zijn er echter verschillende nodes (knooppunten) die samen het netwerk beheren en beschermen door transacties samen te valideren en vervolgens te controleren. Geen enkele transactie kan vervalst worden omdat verschillende onafhankelijke actoren deelnemen aan dit proces. Hierdoor zijn de blockchains van crypto gedecentraliseerd. In een blockchain voor CBDC’s is er echter maar één node; de centrale bank zelf.
De gevolgen hiervan voor de economie en dagelijkse gebruikers van CDBC’s zijn enorm. Blogger en analist NS Lyons legt in zijn artikel ‘Just Say No to CBDC’s’ perfect uit wat de implicaties van deze centralisering van financiën betekent:
“Je zou kunnen denken dat je al regelmatig ‘digitale valuta’ gebruikt als je zelden nog fysiek geld gebruikt en in plaats daarvan bijna alles koopt met een creditcard of een digitale betaalapp. In werkelijkheid is het proces om geld van A naar B te verplaatsen veel gecompliceerder dan dat. Het gaat om een wirwar van betalingsverwerkers, banken, financiële clearinghouses en, als je geld de grens overgaat, internationale communicatie- en uitwisselingssystemen, zoals de Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT). […] Een CBDC-systeem zou dit radicaal vereenvoudigen. Een klant opent rechtstreeks een rekening bij de centrale bank van een land, en de centrale bank geeft digitaal geld uit (lees: creëert dat) op een rekening. Cruciaal is dat geld daarmee een directe verplichting wordt van de centrale bank, in plaats van een particuliere bank”, voert Lyons aan.
Met dit systeem zullen ingewikkelde systemen zoals SWIFT achterhaald worden, een evolutie waar Rusland en China toch al koortsachtig aan werken sinds de gruwelijke invasie van Oekraïne. Valuta zullen onmiddellijk kunnen worden uitgewisseld tussen bevriende centrale banken. Beloftes en vertrouwen zullen niet meer nodig zijn, denkt Lyons. Transacties worden permanent en zullen in real time worden vastgelegd in een digitaal cryptografisch grootboek. “Een beetje zoals Bitcoin, maar dan volledig gecentraliseerd”, besluit Lyons.
Hoe CBDC’s onze levens zullen veranderen
Er zijn verschillende manieren waarop deze nieuwe vorm van geld de maatschappij totaal zullen veranderen.
Ten eerste zullen centrale banken de totale controle over ons betaalgedrag verwerven. Met een CBDC worden derde partijen volledig uitgefaseerd. Banken en kredietbedrijven zullen niet meer nodig zijn. De grote investeringsbanken die hielpen om de fundamenten van het CBDC-systeem te leggen, zullen mogelijk een nieuwe functie kunnen vervullen in dit ecosysteem, denkt Lyons.
Centrale banken zullen in feite ook onze uitgaven kunnen “programmeren”. Dankzij de totale controle over geld kunnen centrale banken in real time kosten en belastingen aftrekken van rekeningen van individuen. Dit kan enkele maatschappelijke voordelen inhouden. Belastingontduiking zal bijvoorbeeld gewoonweg niet meer mogelijk zijn en geld witwassen of terroristen financieren zal bijzonder moeilijk en ingewikkeld worden. Maar volgens Lyons kunnen de gevolgen ook een pak meer dystopisch zijn. Indien het CBDC-systeem gekoppeld wordt aan het politiesysteem van toekomstige “slimme steden”, kunnen overheden ervoor kiezen om in real time boetes voor kleine misdrijven van rekeningen te halen. In ieder geval zal de financiële werking van overheden nog nooit zo gestroomlijnd zijn.
Volgens de Financial Times zal het gebruik van CBDC’s daarom ook gepaard gaan met het uitvaardigen van digitale paspoorten. “Experimenten met CBDC’s lijken uit te wijzen dat het vrijwel onmogelijk zal zijn om dergelijke munten uit te geven buiten een uitgebreid nationaal digitaal paspoortsysteem. CBDC’s zullen waarschijnlijk gekoppeld worden aan persoonlijke rekeningen met persoonlijke gegevens, krediethistorie en andere vormen van relevante informatie”, voert de zakenkrant aan.
“Grootste uitbreiding van totalitaire macht in de geschiedenis”
Cash zal volledig verdwijnen of misschien zelfs illegaal gemaakt worden. Naast de volledige controle over het betaalgedrag van mensen, zullen centrale banken ook de mogelijkheid krijgen om nog meer te knoeien met rentetarieven. Als er geen contant geld is, kunnen mensen niet ontsnappen aan negatieve rentetarieven, hoe negatief ze ook worden, voert Harvard-econoom Kenneth Rogoff aan als een voordeel van een cashloze samenleving. Momenteel houden centrale banken wel vol dat cash niet zal verdwijnen wanneer CBDC’s volledig in werking treden.
De kloof tussen arm en rijk zal wellicht ook groeien. Een van de belangrijkste voordelen van cash is namelijk zijn universele karakter. Het is een essentieel openbaar goed voor de armsten en meest kwetsbaren in de samenleving. De meest gegoede personen van onze samenleving zullen echter beter in staat zijn dan anderen om te profiteren van de nieuwe investeringsmogelijkheden van het CBDC-systeem. Armere mensen met minder kennis zullen uit de boot vallen, denkt de Indiaas-Amerikaanse econoom Eswar Prasadm.
Ten slotte zullen CBDC’s overheden de macht geven om individuen met ongewenste ideeën of ideologieën volledig uit te sluiten uit het financiële systeem. “Als CBDC’s niet opzettelijk en zorgvuldig door de wet worden ingeperkt, hebben ze het potentieel om meer te worden dan de droom van elke technocratische centrale planner. Ze zouden de grootste uitbreiding van totalitaire macht in de geschiedenis kunnen betekenen”, besluit Lyons.