De coronacrisis blijkt een goeie voedingsbodem voor allerlei ideeën over hoe het na corona anders/beter moet. Sommigen willen de huidige crisis zelfs aangrijpen om eindelijk het idee van economische groei los te laten. Pleidooien voor een wereld zonder economische groei gaan al langer mee, maar lijken vandaag terug meer de kop op te steken. Dat soort pleidooien focust steevast op de schadelijke gevolgen van ongebreidelde economische groei, o.m. voor het milieu of op het vlak van ongelijkheid. Daarbij wordt meestal vlot vergeten dat bij mijn weten zowat niemand pleit voor ongebreidelde economische groei, en worden de voordelen van economische groei opmerkelijk vlot genegeerd. Bovendien staan dat soort pleidooien zelden stil bij hoe een wereld zonder economische groei er eigenlijk zou uitzien.
De voordelen van economische groei
De voorstanders van een wereld zonder economische groei wijzen vaak terecht op de mogelijke schadelijke effecten van economische groei. Die laatste kan gepaard gaan met belangrijke milieuschade of met toenemende ongelijkheid. Maar ondertussen pleit al lang niemand meer voor ongebreidelde economische groei. Zeker het West-Europese economische model gaat volop voor een groei die rekening houdt met milieu en sociale aspecten. Via milieuregulering, uitstootrechten of groene fiscaliteit wordt de economie gestuurd naar een duurzamer pad, terwijl de sociale zekerheid en progressieve belastingen de ongelijkheid inperken. Er valt inderdaad te argumenteren dat die bijsturingen nog lang niet ver genoeg gaan, maar de dynamiek was de voorbije decennia wel overwegend naar een meer duurzame en gedeelde groei. Het is daarbij ook geen toeval dat vooral de rijkere landen hierin het voortouw nemen. Het is een vaak terugkerend patroon dat landen meer rekening gaan houden met milieu en sociale overwegingen naarmate ze zich verder ontwikkelen. Deze crisis biedt zeker mogelijkheden om die dynamiek te versterken, wat o.m. al geïllustreerd wordt door de klemtoon op duurzaamheid in de Europese investeringsplannen.
Daarnaast gaan de tegenstanders van economische groei nogal vlot voorbij aan de overduidelijke voordelen van economische groei. Op de wereld zijn er vandaag meer mensen dan ooit, en die hebben het overwegend beter dan ooit. Zoals de familie Rosling en Steven Pinker overduidelijk toelichtten doet de wereld het beter dan ooit voor ontelbare indicatoren van kindersterfte tot toegang tot onderwijs, van hongersnood tot gewapende conflicten. En de meeste van die positieve ontwikkelingen zijn op z’n minst gedeeltelijk te danken aan economische groei.
Een wereld zonder groei
Naast het negeren van de voordelen van economische groei lijken de tegenstanders van groei opmerkelijk weinig nagedacht te hebben over hoe zo’n wereld zonder groei er dan zou uitzien. Zonder economische groei wordt onze samenleving in essentie een ‘zero-sum game’. Er is dan een vaste hoeveelheid welvaart die verdeeld kan worden. Dat betekent dat bepaalde individuen/groepen/landen er enkel op vooruit kunnen gaan als anderen erop achteruit gaan. Dat soort situaties is doorheen de geschiedenis al vaker de achtergrond geweest voor catastrofale conflicten.
Dichter bij huis is onze huidige welvaartsstaat onhoudbaar zonder economische groei. De komende 50 jaar zal het aantal gepensioneerden in België met naar raming 1,2 miljoen toenemen. In 1990 waren er voor elke 65-plusser vier Belgen op actieve leeftijd. Vandaag zijn dat er drie en tegen 2070 nog twee. De enige ernstige mogelijkheid om dat op te vangen, is via economische groei. Volgens de Europese Commissie loopt onze vergrijzingsfactuur op termijn op tot meer dan 20 miljard per jaar (in euro’s van vandaag). En die raming is gebaseerd op een aanhoudende degelijke economische groei over de hele periode. Zonder groei loopt de factuur nog veel hoger op. Sommige tegenstanders van groei pleiten ervoor om de pensioenen te betalen door geld bij te drukken, maar dat illustreert vooral een pijnlijk gebrek aan kennis van de economische geschiedenis. Geld bijdrukken kan een antwoord zijn op bepaalde specifieke crisissituaties, het kan geen houdbare financieringsbron zijn voor permanente lopende uitgaven.
Een gelijkaardig verhaal gaat op voor onze overheidsschuld. Die klimt in de huidige crisis naar zo’n 120% van het BBP. Ondanks allerlei doemverhalen daarover blijft dat houdbaar, maar enkel op voorwaarde dat de economische groei terug op peil raakt. Economische groei maakt het mogelijk om de rentelasten op die schuld te dragen en vergroot de terugbetalingscapaciteit van de overheid. In die zin is economische groei een essentiële factor om onze overheidsschuld onder controle te houden. Zonder groei zou de schuldgraad snel gaan oplopen, en gaan heel onze overheidsfinanciën aan het wankelen. In zo’n scenario dreigt de overheid al snel failliet te gaan. Dan zouden naast onze sociale zekerheid ook de andere kerntaken van de overheid in het gedrang komen.
Economische groei blijft de beste weg uit deze crisis
De coronacrisis doet allerlei mensen dromen van een totaal andere wereld na corona. En hopelijk nemen we inderdaad een aantal belangrijke lessen mee uit deze crisis: gaan we verder op de weg van digitalisering, onthouden we dat er veel meer innovatie en flexibiliteit mogelijk is dan we doorgaans denken, beseffen we dat we een veel efficiëntere en effectievere overheid verdienen (niet enkel op vlak van crisisbestrijding, maar op allerlei vlakken) en gaan we massaal investeren in toekomstgerichte infrastructuur. Dat soort lessen zullen onze economie en maatschappij versterken. Om de economische schade van de crisis weg te werken, maar ook voor de grote uitdagingen die op ons afkomen, zoals de vergrijzing en het klimaat, is economische groei een essentieel element. De focus moet daarbij liggen op duurzame en gedeelde groei. Een wereld zonder groei is er alleszins niet één om van te dromen.
De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij VOKA
