Het nieuws: The Economist publiceert een studie over de potentiële oversterfte als gevolg van hoge energieprijzen.

• Bij koud weer sterven mensen gemakkelijker. In feite heeft de winter altijd hogere sterftecijfers dan de zomer, gemiddeld liggen die cijfers 21 procent hoger.
• Maar met de hoge energieprijzen op het continent – gas is 144 procent duurder dan het gemiddelde van 2000-2019, en elektriciteit 78 procent duurder, volgens de berekeningen – zullen de mensen besparen en het misschien kouder krijgen.
• Zelfs in het zachtste winterpatroon zal het sterftecijfer waarschijnlijk hoger liggen dan het gemiddelde van 32.000 doden in de periode 2000-2019. Bij een bijzonder ernstige waarschuwing zouden nog eens 335.000 mensen extra kunnen sterven. Dit is meer dan de oversterfte van de dodelijkste winter van de coronacrisis (2021), die in het lichtgrijs op de grafiek is weergegeven.
• Dit verschil tussen winter en zomer is vooral merkbaar in warme landen.
  • In Portugal sterven (gemiddeld) 39 procent meer mensen in de winter, terwijl het verschil in Finland slechts 13 procent bedraagt.
  • Koude landen hebben beter geïsoleerde woningen. Italië, waar de elektriciteitsprijzen het meest zijn gestegen (200 procent sinds 2020) en dat een warm land is met een vergrijzende bevolking, loopt dus het meeste risico.
  • Het risico is natuurlijk nog groter in Oekraïne, waar de Russische agressor de energie-infrastructuur heeft gebombardeerd. Het land heeft intussen al te maken met sneeuwval, die de bevolking zonder verwarming moet trotseren. Oekraïners dreigen letterlijk dood te vriezen.
  • Maar Oekraïne is niet opgenomen in deze berekening, die de EU (exclusief Malta), het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Zwitserland omvat.

• The Economist wijst echter op onbekende variabelen in zijn vergelijkende studie. Het effect van overheidsmaatregelen om mensen te helpen de rekening te betalen kan slechts met moeite worden gemeten, aangezien deze in de jaren waarmee wordt vergeleken, niet bestonden (of minder bestonden en minder mensen troffen). Zij kunnen de sterftecijfers verlagen, maar de rekeningen zijn nog steeds hoger dan het gemiddelde van de afgelopen jaren, wat duidt op een mogelijk te hoog sterftecijfer.

Waarom: het effect van kou op de gezondheid.

• Een van de redenen voor deze sterfte is de verspreiding van virussen, zoals influenza, die langer overleven in de lucht als het koud is. Mensen zitten ook dichter bij elkaar binnenshuis, wat de overdracht vergemakkelijkt; we hebben dit de afgelopen twee jaar gezien met COVID.
• Er zijn ook meer beroertes in de kou. Door de kou wordt het bloed namelijk dikker en stijgt de bloeddruk, waardoor het risico daarop toeneemt.

Prijsplafond?

De details: de gasprijs stijgt weer.

• En er is nog een extra uitdaging in deze context. In de vroege herfst, toen de Europese reserves werden aangevuld, daalden de gasprijzen. Voor veel waarnemers moesten deze vooraf gevulde reserves een stabiele prijs tijdens de winter garanderen.
• Maar de afgelopen twee weken zijn de gasprijzen weer gestegen. Op de groothandelsmarkt ligt de referentieprijs, de Nederlandse TTF, nu boven de 140 euro. Dit is bijna 50 procent hoger dan het niveau waarop waarnemers dachten dat de prijs zich zou stabiliseren. Ook hier kan het weer een rol spelen: een koudegolf kan de prijs nog verder opdrijven.
• De EU heeft nog geen oplossing voor dit probleem gevonden: de lidstaten ruziën nog steeds over het prijsplafond. Dat zou onbruikbaar hoog liggen.

Ruslands wapen

Waar het op neerkomt: energieprijzen zijn hét wapen van Poetin.

• Tegen Napoleon of tegen Hitler, Rusland kon altijd rekenen op zijn legendarische generaal Winter. Deze beroemde generaal is nu ook in het offensief tegen het Europese continent.
• Via de kou, de hoge energiefactuur als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de Europese pogingen om zich van Russische energieproducten te ontdoen, hoopt Poetin tweedracht te zaaien onder de Europese leiders. Zodat ze stoppen met het leveren van wapens en andere hulp aan Oekraïne en weer gas en olie gaan kopen.
• De winter dreigt in Europa meer mensen te doden dan de voorlopige menselijke tol in Oekraïne, berekende The Economist. Dat wil zeggen 25.000 tot 30.000 soldaten aan elke kant (schattingen zijn niet altijd het meest nauwkeurig in dit soort situaties, informatie wordt gefilterd) en 6.500 burgers.

(lb,kg)