Een meeting waarop de twee preformateurs Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) hun ‘bubbel’ samenriepen, bevestigt dat naast PS en N-VA, de sp.a, CD&V en cdH stevig aan boord zijn. Naast een debrief van de gesprekken met liberalen en groenen werden tal van scenario’s overlopen. Maar bovenal duidelijk: deze vijf hangen aaneen, en gaan niet te snel die situatie lossen. Bijgevolg blijven De Wever en Magnette nog een tijd aan zet.

In het nieuws: Het aantal coronabesmettingen neemt nog steeds toe. Ondertussen komt in de Kamer de coronacommissie voor het eerst samen.

De details: Het gaat niet de goede kant op.

• Meer slecht nieuws: het gemiddeld aantal nieuwe besmettingen stijgt tot 550,3 per dag in de periode van dinsdag 28 juli tot maandag 3 augustus. Op een week tijd sprong dat cijfer omhoog van 377 naar 550 besmettingen, een stijging met 46 procent.
• De dagcijfers zijn nog slechter. Op maandag 3 augustus zat men aan 724 besmettingen. Dat is het hoogste cijfer sinds eind april.
• Belangrijker om te weten of ons medisch systeem onder druk dreigt te komen, zijn de opnames in ziekenhuizen. Die blijven laag, met 24,4 opnames per dag. Daar stijgt de curve niet: het aantal is gelijk aan een week geleden. Maar eergisteren werden er wel al 41 mensen opgenomen op één dag, mogelijk gaat het weekgemiddelde dus straks wel omhoog.
• Op dit moment zijn 278 coronapatiënten gehospitaliseerd, dat cijfer blijft dus ook stabiel. Op intensieve zorgen stijgt het wel: nu liggen daar 65 mensen tegenover 42 vorige week. Maar ‘hoog’ zijn die cijfers allerminst, in vergelijking met de eerste golf.
• Het aantal overlijdens is compleet stabiel, met 2,6 doden per dag. Dat blijft dus, ondanks een stijging van het aantal besmettingen, toch al heel de tijd bijzonder laag.
• De UK heeft ondertussen België ‘in de ban gedaan’: een verplichte quarantaine van wie het Kanaal overstak, wordt daar ingevoerd. Mogelijk volgen straks nog andere Europese landen, met dergelijke slechte besmettingscijfers.

The big picture: Die cijfers leiden tot een crisissfeer in de Wetstraat.

• Vandaag komt voor het eerst de federale coronacommissie samen in de Kamer: een signaal dat de zenuwen toenemen. Normaal zou die commissie pas in september samenkomen.
• Maar voorzitter Robby De Caluwé (Open Vld) roept z’n commissie vervroegd samen. Vreemd genoeg vindt hij het wel niet nodig z’n vakantie ook fysiek te onderbreken: hij leidt via videoconferentie de meeting vanuit z’n vakantiebestemming. Een wat bizar signaal.
• Ook wat bizar: de commissie moet volgens De Caluwé vooral ‘werken op lange termijn’. ‘We mikken op de vraag ‘wat als er binnen twee of tien jaar een nieuwe pandemie uitbreekt?‘. Wat moeten we dan doen? Het is vooral op lange termijn werken’, zo stelde De Caluwé vanmorgen op Radio 1.
• ‘De commissie heeft drie experten aangesteld, om de werkzaamheden te begeleiden. We moeten beter gewapend zijn voor een tweede golf, en klaar zijn voor nieuwe pandemieën. Daartoe gingen de drie experten tegen september een rapport maken. Maar omdat die tweede golf al volop bezig is, gaan we kijken of er aanbevelingen zijn die nu al concreet zijn‘, zo zei De Caluwé.
• Meteen zwakte de Open Vld’er ook de kracht van z’n eigen commissie wat af. Die zou wel eens partijgenoten Maggie De Block (Open Vld), de minister van Volksgezondheid, en minister Philippe De Backer (Open Vld), die allerlei werkgroepen leidde, in het vizier kunnen krijgen: ‘Het is eigenlijk een ‘bijzondere commissie’, en geen onderzoekscommissie. Het is dus niet onze voornaamste opdracht om te gaan uitzoeken wat is misgelopen‘, zo stelde De Caluwé. ‘Maar als er verantwoordelijkheden zijn, gaan we die aanpakken.’
• Hoe dan ook, naast de onderzoekscommissie, die een tandeloze tijger lijkt te worden, is er natuurlijk ook de druk op de federale regering. Meer dan ooit heerst er een consensus in de Wetstraat onder de grote spelers dat de huidige ploeg, met haar huidige premier, onmogelijk verder nog het beheer van die crisis in handen kan houden. Er zijn een paar nieuwe kapiteins op het schip, die een andere koers gaan varen, zoveel is duidelijk.

De essentie: De ‘bubbel van vijf’ hangt stevig aan elkaar.

• Gisteren riepen preformateurs De Wever en Magnette de voorzitters van CD&V, sp.a en cdH bij hen. Daar kregen Joachim Coens (CD&V), Conner Rousseau (sp.a) en Maxime Prévot (cdH) een debriefing van het duo over hun werkzaamheden. Tegelijk werd uitgebreid de toestand besproken en passeerden allerlei scenario’s de revue.
• Het was een lange meeting met alvast één duidelijke conclusie: dit blok van vijf partijen en samen 69 zetels (en 71 via belendende percelen) hangt stevig aan elkaar. Die lijken elkaar niet meer te lossen, en zijn vastberaden samen naar een oplossing te rijden.
• Eén zaak bindt duidelijk de vijf voorzitters: een gevoel dat ze zich onder ‘grote mensen’ bevinden, die allen op een ernstige manier naar een oplossing zoeken. Dat staat in contrast met de MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, waarvan men systematisch aanvoelt dat die niet aanstuurt op een doorbraak, maar speelt op de bevestiging van de status quo, waarin zijn partij de premier en zes extra ministers levert.
• Dat vanuit de MR weer ballonnetjes over Vivaldi, een brede paars-groene coalitie zonder N-VA, werden opgelaten de afgelopen dagen, bevestigde dat beeld dat de vijf hebben van Bouchez: altijd opnieuw politieke spelletjes. Zelfs de PS, die maandenlang gangmaker van Vivaldi was, klinkt sceptisch: ‘Wij hechten toch bijzonder weinig geloof aan dergelijke constructies nu’, zo stelt een hoge bron.
• ‘Hetzelfde komt altijd terug. Men blijft dromen van zaken die al lang vervlogen zijn. Maar het is hardnekkig, bij MR en een groot deel van Open Vld. Zo blijf je eeuwig bezig natuurlijk’, zo is bij de top van N-VA te noteren.
• Een aantal opties passeerden de revue. Maar het lijdt geen twijfel dat het beste scenario voor de vijf erin bestaat dat nog één partij aansluit. Op die manier is iedereen mathematisch noodzakelijk, en kan een hechte coalitie gesmeed worden.
• De vraag is of Open Vld ooit kan loskomen van MR, en omgekeerd. Het momentum daarvoor lijkt weg. ‘Als ze hadden willen springen bij de Vlaamse liberalen, lagen er een aantal bijzonder mooie portefeuilles en hefbomen voor hen klaar. Maar nu lijkt die kans toch stilaan te vervliegen, en stomen de vijf hoe dan ook door. Dan zal het voor diegenen die erbij komen, slechts kwestie zijn van zich aan te sluiten’, zo duidt een insider.

Belangrijk om te noteren: Een scenario van een minderheidsregering circuleert.

• Een van de opties die gisteren uitgebreid besproken werd, is dat van een minderheidskabinet, met die vijf. ‘In heel Europa zijn er dergelijke constructies, ongeveer de helft van de Europese landen kent minderheidskabinetten. Dus dat zou helemaal niets uitzonderlijk zijn’, zo is de redenering aan de Keizerslaan, het PS-hoofdkwartier. Dat plan lekte dan ook in Le Soir.
• ‘Die optie is er zeker, maar ze is niet de ideaal. Je moet dan per onderwerp op zoek naar een partner in de Kamer. Dat neemt niet weg, dat je toch ook sinds lang niet meer zo’n solide blok van vijf partijen in de regering gezien hebt. 70 zetels, dat is iets heel anders dan de 26 zetels die de liberalen nu hebben’, zo is te horen.
• CD&V, dat nu met haar 12 zetels nog in de regering Wilmès zit, is immers, net als de andere partijen in ‘de vijf’, niet langer van plan om nog de huidige federale ploeg te blijven steunen. De transfer richting de ‘bubbel van vijf’ is dus ook bij de Vlaamse christendemocraten compleet.
• ‘Als we zeker zijn dat zo’n scenario kan werken, zal niets ons tegenhouden’, zo is bij een andere onderhandelaar te horen. De sleutel ligt immers bij het opstarten van zo’n coalitie. Dat vergt in de Kamer dat minstens één andere partij zich onthoudt, zodat de vijf met hun 70 zetels een ‘relatieve meerderheid’ halen, en zo een vertrouwensstemming overleven. Zonder zo’n constructie kan een minderheidscoalitie niet van start gaan.
• Maar tegenover dergelijk blok van vijf, geleid door electorale zwaargewichten als De Wever en Magnette, steekt huidig premier Sophie Wilmès (MR) wel bijzonder bleek af.
• De recente oefeningen van haar kreupele kabinet, dat allerlei ‘actoren’ bij zich riep om een relanceplan te gaan schrijven, hebben de vijf in toenemende mate geïrriteerd. Onder geen beding schrijven ze mee aan scenario’s waarbij de huidige regering gewoon wordt uitgebreid, en waarbij de huidige premier blijft zitten. ‘Haar aanpak was één lang bewijs van een angstig, aarzelend beleid. Dat hebben we niet meer nodig.’
• De meest logische partner om die stemmen straks te leveren: de groenen, en met name Ecolo. Immers: een logisch gevolg van een ‘bubbel van vijf’-regering federaal, is dat de Franstalige liberalen van Bouchez op vriendelijk doch kordate manier gevraagd worden hun kantoren van de Waalse regering in Namen leeg te maken. Het kleine cdH neemt dan de plaats in. Maar dat heeft voor Ecolo een paar stevige voordelen:
  • Zij zijn op dit moment mathematisch niet nodig in die Waalse regering, en kunnen constant ‘in de hoek’ gezet worden. Dat heeft de MR, en Bouchez zelfs persoonlijk, ook al een aantal keer gedaan, onder meer in het dossier van de zonnepanelen.
  • Als MR eruit valt, springen ze plots van de ‘junior’-rol naar de absolute nummer twee in die regering: een serieuze upgrade in politieke kracht, en meer dan vermoedelijk ook in bevoegdheden.
  • Bovendien is het cdH ideologisch een partij die dichter bij het centrum staat, en zelfs op bepaalde vlakken links is: de nieuwe Waalse regering verliest dan haar rechtse toetsen.
• Maar waar Jean-Marc Nollet (Ecolo) binnenskamers in zijn meeting met de groenen gematigd leek, en ook het gezamenlijke perscommuniqué van Groen en Ecolo achteraf niets leek op te blazen, ging de Ecolo-voorzitter in interviews op RTBF en LN24 vol op het gaspedaal staan, om De Wever en Magnette af te branden. Niet meteen een hoopgevend signaal, al is Nollet al wel meer wat wispelturig gebleken.
• Anderzijds: Nollet onderbrak speciaal z’n vakantie in de Alpen, en spoorde helemaal terug, wat hem een mooie treinrit door Europa opleverde. ‘Dat doe je niet als je niet geïnteresseerd bent‘, zo vat een insider samen.
• Overigens, in een dergelijk scenario ook de Open Vld vervangen, in de Vlaamse regering, is dan weer niet langer aan de orde: ‘Laat ze daar maar rustig zitten. Eens zien hoe je dan precies op ‘verantwoorde’ manier dat allemaal gaat uitleggen: Vlaams in de meerderheid, federaal in oppositie‘, zo analyseert een betrokkene het schaakspel.
• De logica is simpel: het scenario van een minderheidsregering zet beide blauwe partijen stevig onder druk. Want beide kunnen krijgen wat ze meest van al vrezen: de MR valt er overal uit en heeft geen enkele minister meer over. En Open Vld krijgt geen zuivere ‘oppositierol’ om zichzelf opnieuw geloofwaardig te maken, maar moet hinkend op één been verder.

En nu? Het duo laat zich niet meteen onder druk zetten door de tijd.

• De Wever en Magnette zijn nu bijna drie weken aan zet. Morgen moeten ze opnieuw naar de koning, om verslag uit te brengen. Maar echt tijdsdruk ervaren ze niet. ‘De ‘drie koningen’ zijn zes weken lang aan zet geweest, waarbij het soms dagen duurde voor er contacten waren met de andere voorzitters. Dus wij zien niet goed in hoe het een probleem zou zijn als dat huidige duo gewoon verder doet. Ze staan toch al stevig in hun zoektocht naar zetels’, zo duidt een partijvoorzitter.
• ‘Noch Bart, noch Paul gaan voor hun plezier rondjes draaien en tijdrekken. Maar er is ondertussen wel keihard gewerkt. We staan verder dan ooit, in de regeringsvorming. Moesten we vaststellen dat het niet meer vooruitgaat, ja, dan houdt het op. Maar zolang er opties zijn, doen we zeker door’, zo is aan de Keizerslaan te horen.
• Bij N-VA een soortgelijk geluid: het is duidelijk nog niet het moment om deze opdracht, waarvoor De Wever geweldig z’n nek uitstak, nu al op te geven. ‘In heel die periode is onze voorzitter welgeteld drie weken nu aan zet geweest. In alle bescheidenheid, maar de grootste partij van het land heeft het recht om dit grondig en op z’n tijd te doen‘, zo is te horen aan de Koningsstraat.

De logische stap: Toch opnieuw met de liberalen praten.

• Opvallend was dat de liberalen, die zich nu al twee weken stevig aaneen vastklikken, naar eigen zeggen dagenlang bleven wachten op een uitnodiging voor een gesprek. Vruchteloos. Zeker voor Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, die anders een korte vakantie had genomen, was dat wat zuur.
• ‘Er zijn er nog die hun vakantie hebben opgezegd deze zomer. Als Lachaert met misschien een wat realistischer openingsbod was afgekomen, in plaats van het kiesprogramma van de liberale partij, dan stonden we vandaag misschien veel verder’, zo klinkt het droog bij een PS-bron.
• Tegelijk laat Magnette wel degelijk de deur open voor de liberalen, als geheel. Minder dan andere maakt de PS er een punt van of de MR en Open Vld al dan niet als geheel verschijnen: voor hen ligt het feit dat een regering met enkel PS en cdH geen meerderheid in Franstalige zetels heeft, toch ook gevoelig.
• Maar tegelijk beseft iedereen bij ‘de vijf’ dat een coalitie met acht partijen er net eentje te veel is. ‘Ze kunnen met de twee liberale partijen komen, maar wat als er dan tijdens de gesprekken inhoudelijk andere accenten gelegd worden. Gaan ze dan ook heel de tijd aan elkaar hangen? Of lost er dan nog één?’
• ‘Als het dat is, om ons onder druk te zetten. Toch allemaal zwakke argumenten‘, zo is de korte commentaar van een hoge Open Vld-bron. Daar zitten ze stevig in hun loopgraaf.
• Of er nu geen gesprek meer komt tussen de liberalen en De Wever en Magnette, voor beiden naar de koning gaan? ‘Daar zou ik toch niet zo zeker van zijn‘, zo duidt een hooggeplaatste bron.
• Onvermijdelijk is het hoe dan ook: iedereen beseft dat een regering met een werkbare meerderheid in de Kamer een veel handigere optie is. Maar voorlopig is het hard tegen onzacht, tussen De Wever en Magnette enerzijds, en Lachaert en Bouchez anderzijds.