De Vlaamse regering oogst een hele reeks felle reacties nadat ze dit weekend de knuppel in het hoenderhok gooide: Brussel en in veel minder mate Wallonië halen niet de percentages gevaccineerden die Vlaanderen bereikt. Die verschillen gaan vroeg of laat spanning zetten op het verhaal van de maatregelen loslaten, zo stipte Jan Jambon (N-VA), de Vlaamse minister-president aan. Maar aan Franstalige kant reageren PS en MR furieus: deze crisis kan en mag niet communautair worden. Alleen, dat er één en ander misloopt, kunnen ze moeilijk ontkennen.

In het nieuws: ‘Deze crisis communautariseren is lamentabel’, zo sneert Georges-Louis Bouchez (MR).

De harde cijfers: De vaccinatiecampagne loopt anders in de verschillende gewesten.

• Nu die campagne onder stoom staat en de meest kwetsbare groepen bijna allemaal aan de beurt komen, of al geweest zijn, tekenen zich duidelijk ook trends af.
• In totaal is 30 procent van de volwassenen in Vlaanderen nu gevaccineerd. In Wallonië is dat maar 29 procent, in Brussel slechts 22,5 procent. Een opdeling per leeftijdscategorie is leerrijk:
  • Voor de 85 plussers: 92,5 procent in Vlaanderen is ingeënt, tegenover slechts 73,6 procent in Wallonië en amper 70,4 procent in Brussel. Dit wijst erop dat een groot deel van de bevolking daar gewoon weigert.
  • Voor de categorie tussen 75 en 85 jaar: zelfs 95,1 procent in Vlaanderen, tegen 78,6 procent in Wallonië en slechts 70,4 procent in Brussel. Opnieuw zelfde fenomeen: de meest kwetsbare groep wordt dus deels niet bereikt of blijkt niet geïnteresseerd.
  • Het gevolg is dat in Wallonië en Brussel al meer ‘jongere’ mensen de kans kregen om een vaccin te halen: ze hebben heel de ‘oudere’ categorie al bediend. Voor de categorie tussen de 65 en 75 jaar zit men in Vlaanderen op 62,6 procent, terwijl men in Brussel al op 67,3 procent zit en in Wallonië op 66,3 procent.
  • Eenzelfde fenomeen is zelfs te zien bij de mensen tussen de 55 en 64 jaar: daar scoort Brussel al 39 procent en Wallonië 30,8 procent, terwijl Vlaanderen maar aan 16,8 procent zit. Maar dat laatste cijfer is het gevolg van het feit dat de oudere categorieën in Vlaanderen wel massaal het vaccin willen.
  • Het zijn dan weer de cijfers van de jongste volwassenen, tussen 18 jaar en 45 jaar, die tegelijk zorgen moeten baren: dit gaat om het zorgpersoneel en iedereen die daarrond zit, plus eventueel kwetsbare patiënten. Maar daar zit Vlaanderen rond de 12,5 procent van de hele bevolking (iedereen die in aanmerking komt dus), terwijl Brussel slechts de helft scoort, met nog geen 6 procent, en Wallonië rond de 10 procent hangt.

Waarom dit belangrijk is: Dit kan grote gevolgen hebben voor het versoepelingsbeleid.

• Die cijfers zijn niemand ontgaan. Onderzoek van de UGent leverde al weinig verrassende conclusies op: hogeropgeleiden laten zich sneller vaccineren. En ook diegenen die het nog niet gehad hebben. En laat laagopgeleiden en ex-coronapatiënten in Brussel nu net oververtegenwoordigd zijn.
• Al weken stelt men overigens vast dat het zorgpersoneel in Brussel veel meer aarzelt om een vaccin te nemen. Maar het wantrouwen tegen een vaccin zit dus breder in de hoofdstad: het gaat vaker om minderheden, die minder makkelijk bereikt worden, of meer wantrouwen koesteren. En die vaak niet de nationale pers volgen, maar de media in het land waar hun (verre) roots liggen.
• Onderzoek, onder meer van marktonderzoeker Jan Callebaut, wees de afgelopen jaren hoe dan ook al op een kloof tussen Vlamingen en Franstaligen, als het ging om een gezond vertrouwen in de overheid: aan Vlaamse kant was dat veel meer aanwezig dan in Franstalig België in het algemeen.
• Overigens liep Wallonië eerst opvallend voor op Vlaanderen, in de eerste weken van de vaccinatie-campagne: het ligt dus niet aan de organisatie van de campagne of het logistiek apparaat. Het gaat erom dat mensen verhoudingsgewijs in Wallonië en Brussel niet komen opdagen of afzeggen, waardoor het moeilijker is om snel te vaccineren en hoge vaccinatiegraden te bereiken.
• Hoe dan ook, dit leidt tot een issue dat al meermaals is aangekaart tussen de deelstaten, met Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) die dit bij de collega-minister van Volksgezondheid signaleerde. Dit werd vrijdag op het Overlegcomité ook aangekaart door Jan Jambon (N-VA), de Vlaams minister-president, en zijn collega Hilde Crevits (CD&V), de vice-ministerpresident.
• Op de Zevende dag gooide Jambon dan de knuppel in het hoenderhok:
  • ‘Als we verder zijn in de vaccinatiecampagne, zal het op een gegeven moment moeilijk te verdedigen zijn dat Vlaanderen sommige versoepelingen niét kan doen omdat we rekening moeten houden met waar men in Franstalig België staat.’
  • ‘Je ziet dat fenomeen zo aankomen, dus moet je dat op tafel gooien. In het hele land is nog geen 25 procent van de mensen gevaccineerd, en er is al een verschil. Als die spreidstand groter wordt, zal dat een element zijn waarover we beslissingen moeten nemen.’
• Die boodschap deed Jambon zichtbaar plezier: voor het eerst in de crisis doet Vlaanderen het aantoonbaar beter dan de andere deelstaten. Voor Jambon en zijn N-VA bijzonder belangrijk.
• Maar tegelijk is ook duidelijk dat CD&V de N-VA op het Vlaams niveau honderd procent steunt in die boodschap: het is hun minister Beke, die verantwoordelijk is voor de vaccinatiecampagne. Dat het daarbij een stukje ‘Vlaamser’ gekleurd wordt, met een succesje voor het gewest, ten opzichte van de rest, is meer dan mooi meegenomen: het is een discussie die ook binnen CD&V leeft. Enige rivaliteit tussen het Vlaamse en federale niveau is de partij immers niet vreemd.
• Beke zelf had dat overigens dit weekend in De Standaard op zijn wat verfijndere manier ook al aangebracht, naast Jambon: ‘De Vlamingen moeten geen slachtoffer worden van anderen. Wij hebben onze plicht gedaan, en verdienen in ruil een beloning’, zo stelde hij.

The big picture: Meteen wordt coronabeleid nu een tikje ‘communautair’.

• De reacties vanuit het federale kamp liegen er niet om. Bij premier Alexander De Croo (Open Vld) kwam een duidelijke boodschap, vanmorgen in Het Laatste Nieuws: dit is een non-issue volgens hem.
  • ‘Wij kijken naar het globale beeld en zien dat het probleem zich niet stelt.‘
  • ‘We kunnen best alle energie richten op wat de volgende weken echt belangrijk is: vaccineren, vaccineren, vaccineren. De vaccins worden de komende periode massaal geleverd, laten we die overal in ons land zo snel mogelijk zetten.’
  • Op geen enkele manier wil De Croo het beeld van ‘een ploeg van 11 miljoen’ laten uiteenspelen. Politiek gezien is het al moeilijk genoeg om telkens in dat Overlegcomité de consensus te vinden. Die vaccinatiecijfers maken het straks misschien weer veel lastiger.
• Vanuit Franstalig België zelf kwam een heus offensief op gang. Niet toevallig trok zelfverklaard belgicist Georges-Louis Bouchez (MR) van leer, met de nodige emotie, op LN24.
  • Hij noemde de uitspraken van Jambon ‘lamentabel, want ze dreigen de corona-aanpak te communautariseren’.
  • Daarbij kwam hij met het ultieme argument in communautaire discussies: ‘Ons land is zodanig klein en we hebben zo’n grote bevolkingsdichtheid, dat we moeten proberen overal de zelfde regels op ons grondgebied te houden.’
  • Die drang geldt al maanden niet, als het aankomt op een avondklok. Die is veel strenger in Brussel (22 uur) dan in Vlaanderen (24u).
  • ‘Maar verschillende regels afkondigen, zoals het geval is met die avondklok, kan enkel burgers maar doen twijfelen en spot oproepen ten opzichte van de politiek‘, zo stelde Bouchez.
  • Over het waarom van die vaccinaties, die achterlopen in de Franstalige deelstaten, draaide Bouchez dan weer ferm rond de pot: ‘We moeten groep per groep analyseren waar het zit, dat publiek tot doelwit maken, over waar het moeilijk zit, en het onderwijzen, en pedagogisch opvolgen’.
• Ook de PS, met Waals minister van Lokale aangelegenheden Christophe Collignon (PS), was niet akkoord met Jambon: ‘Dit is niet de juiste aanpak‘, zo stelde die vanmorgen op Bel RTL.
• Opvallend verder: Kristof Calvo (Groen) voer gisteren al stevig uit tegen Jambon en trok ook ferm de federale kaart. ‘Het Vlaamse beleidsniveau is voor mij de grote teleurstelling van de coronacrisis. Nooit was ‘zelf doen’ echt beter. Vaak is het gebrekkig gebleken. Meestal was het ikkig en vijandig. Vlaams lijkt op die manier enkel nog anti-Belgisch. Zo jammer’, tweette hij.

De essentie: Dit kan voor een serieuze barst in de ‘Belgische’ corona-aanpak zorgen.

• De analyse is al vaker gemaakt: via het Overlegcomité zou men het zogenaamde ‘samenwerkingsfederalisme’ een tweede adem bezorgd hebben. De optimisten stellen daarover met plezier ‘dat België zo wel degelijk toch werkt’. De pessimisten zien het eerder als een noodzakelijk kwaad, een niet-te-vermijden obstakel.
• Dat de verschillen zo manifest opduiken voor de oudere, meest kwetsbare categorieën van 75-plussers is ondertussen wel frappant: wanneer drie op tien Brusselaars of Walen uit die leeftijdscategorie zich niet geroepen voelt om een vaccin te nemen, moet de politiek daarmee aan de slag. Zeker als over de taalgrens een percentage van 95 procent wordt bereikt. Dan heeft het weinig zin om te doen alsof er ‘één ploeg van 11 miljoen’ is.
• Tegelijk is het nog niet duidelijk of dit fenomeen zich doorzet naar de hele bevolking, of enkel voor de ouderen geldt. En of het überhaupt impact kan hebben op de hele vaccinatie-strategie: het is immers nooit nodig geweest om tot 95 of zelfs 100 procent vaccinatie of immuniteit van de hele bevolking te gaan.

Om te volgen: De N-VA schuift zachtjes kopstukken naar voor.

• De N-VA, federaal in oppositie, is zich stevig aan het voorbereiden op een volgende stap. Officieel zijn er verkiezingen in 2024, met een groot congres voor de partij in 2023. Maar informeel wordt hier en daar wel eens gefluisterd dat het misschien toch vroeger komt, die val van de federale regering. En dat men dus maar best klaar kan zijn.
• Dat doet de N-VA een stukje, door nu al de voorbereiding van dat congres aan te vatten, en duidelijk mensen naar voor te schuiven.
• Voorzitter Bart De Wever legde daarvoor een logische, maar toch belangrijke puzzel. Zijn partij gaat voor dat congres rond vijf thema’s werken. Het zijn telkens buzzwoorden, die in de politiek veelvuldig voorkomen, maar die binnen het N-VA-huis een ‘brede invulling’ kunnen krijgen: ‘Duurzaam Vlaanderen’, ‘Welvarend Vlaanderen’, ‘Warm Vlaanderen’, ‘Veilig en kordaat Vlaanderen’ en ‘De Staat van Vlaanderen’.
• Meteen krijgt elk dossier een rapporteur of ambassadeur, en dat zijn de vijf namen die ook in de Kamer als de ‘kroonprinsen of prinsessen’ moeten gelden: toekomstige lijsttrekkers.
• Zo wordt opvallend Anneleen Van Bossuyt, Kamerlid uit Gent, bij die top gerekend, net als Sander Loones uit West-Vlaanderen. Evidente namen zijn ook Theo Francken en de ondervoorzitters Lorin Parys en Valerie Van Peel.
• Uiteraard is er daarnaast nog een hele batterij Vlaamse ministers, die straks ook als kopstukken blijven gelden.

Ook om te volgen: Antwerpse gemeenteraad over Sihame El Kaouakibi (Ex-Open Vld).

• De saga blijft duren, al is het wachten op het parket, dat blijkbaar nog altijd niet echt in gang is geschoten in de zaak: van enige ondervraging of arrestatie is in het dossier nog geen sprake.
• De focus ligt dus zo op de politieke vraag: wie was verantwoordelijk voor die immense stroom aan subsidies naar de vzw van El Kaouakibi? Dat er ondertussen weinig tot niets lekt over welke captains of industry allemaal investeerden in haar vennootschappen, is ook veelzeggend.
• De Antwerpse oppositie richt daarbij nu haar pijlen vooral op Bart De Wever (N-VA), als Antwerps burgemeester, en zijn schepenen van Jeugd destijds, Nabilla Ait Daoud en Koen Kennis, van Financiën.
• De Standaard bracht vanmorgen in een beschuldigende kop dat El Kaouakibi ‘in alle discretie’ van De Wever zelf 1,2 miljoen euro zou hebben gekregen. Het gaat om een verhoging van het subsidiebedrag voor verbouwingen aan de danszaal, zonder een afzonderlijk collegebesluit. Die raakte zo in de meerjarenbegroting.
• Toch is de spanningsboog niet echt groot politiek gezien, omdat niemand binnen de huidige meerderheid van de Antwerpse coalitie echt aanvallen uitvoert: zowel Open Vld als Vooruit houden zich heel ver van het dossier.