“Hoe lang kan het nog duren, godverdomme?”, vloekt Conner Rousseau (Vooruit) over het dossier van de dure energiefacturen. Dat is, na drie weken discussie, ondertussen een ware lijdensweg geworden voor de Vivaldi-ploeg van premier Alexander De Croo (Open Vld). Die lukt er maar niet in een deal te maken, integendeel: zijn eigen partij ging vol in de aanval tegen het voorstel van CD&V en Vooruit. Zo stond de premier donderdag in de Kamer andermaal voor een verbaal vuurpeloton. Daarbij schoot ook de meerderheid lekker mee: “Maak er werk van, wij zijn tenslotte toch een hervormingsregering, niet?”, zo sneerde Leen Dierick van CD&V.

In het nieuws: Op het VRT-journaal kwam energiespecialist Luc Pauwels het nog eens glashelder uitleggen gisteren: in januari 2021 kostte de factuur voor gas en elektriciteit voor een gemiddeld gezin 826,85 euro op jaarbasis. In januari 2022 kost die factuur nu 3.668,71 euro. In de knalrode balk op het scherm: 2.841,86 euro aan stijgingen, voor de tv-kijkers die het nog niet zouden begrepen hebben.

De details: Een energiecheque van 100 euro, eenmalig ook, wat de premier binnen Vivaldi verdedigt, “daar zijn de mensen niets mee”, zo is bij CD&V en Vooruit te horen.

• Joachim Coens (CD&V) beleeft goede weken. De CD&V-voorzitter heeft duidelijk beslist dat zijn centrumpartij niet als het behangpapier van de regering dient, of dat nu de Vlaamse of federale ploeg is. Met die herwonnen assertiviteit duwde hij zijn troepen vooruit, met resultaat: in de Vlaamse regering verschoot men van de rode lijn die CD&V trok in het dossier van de sociale woningen, federaal is het hen menens over de btw-verlagingen voor energie.
• Dat dossier legde CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem met een smak op de regeringstafel, tot wat ergernis van de partners, met name de Vlaamse liberalen. “Maar het is zijn bevoegdheid, als minister van Financiën. En het is een dossier dat geweldig leeft bij de bevolking“, zo is aan de top van CD&V te horen.
• Die vastberadenheid is opvallend voor een partij die bekendstaat om haar ‘dealmakers’ en om de voorliefde voor het compromis. Maar Van Peteghem heeft in de federale ploeg Frank Vandenbroucke (Vooruit) gevonden als bondgenoot, net zoals Coens een rechtstreekse lijn heeft met Conner Rousseau, de voorzitter van Vooruit. En die heeft net als CD&V fors z’n hakken in het zand gezet. Die oranjerode tandem is vast van plan niet in te binden. “Het zal een btw-verlaging zijn of niets.”
• Beiden gebruiken daarbij dezelfde argumentatie, die op de VRT zeer helder werd samengevat: dit raakt heel veel gezinnen, de politiek moet fors ingrijpen. “Met een chequeske van 100 euro los je het niet op, maar maak je mensen alleen bozer. Wie dat niet beseft, is wereldvreemd.”
• Dat overigens op het VRT-journaal analist Pauwels er fijntjes op wees dat door van die 2.800 euro meerkost per jaar, er bijna 600 euro bijkomend naar de federale kas gaat, terwijl de Vlaamse heffingen net 42 euro minder zijn door een ingreep van de Vlaamse regering, maakte de zaak er voor Vivaldi niet makkelijker op.
• Zo lijkt een oplossing voor het dossier niet meteen in zicht. Vandaag komt de federale kern opnieuw samen, maar officieel staat energie zelfs niet op de agenda. Al wordt er uiteraard verder gepraat over het dossier.
• Maar nog voor die bijeenkomst trok Rousseau naar Radio 1, om daar opnieuw de gaskraan open te draaien:
  • Daarbij een vingerwijzing naar de premier: “Vivaldi is maar een sterke regering als ze dat energiedossier aanpakt.”
  • De lijn werd duidelijk gezet: “Het kost misschien wat tijd om de puntjes op de i te zetten, maar het beste plan dat op tafel ligt is, een slimme btw-verlaging.”
  • Tegelijk werd het voorstel van De Croo afgewezen: “Als we eenmalig 100 euro geven dan is de tandpasta uit de tube, dan is het weg. En daar zijn de mensen niet veel mee. Wij willen iets structureel.”
  • Ook over de gesprekken die de premier nu een-op-een zou voeren met zijn vicepremiers, was Rousseau ferm: “Ik heb geen weet van bilaterale gesprekken. Het staat niet op de kern. (…) Maar hoe lang kan het duren, godverdomme?”

Pijnlijk om zien: In de Kamer kreeg de premier ook al de volle laag.

• Een schietkraam, zo leek het spreekgestoelte wel, van waarop De Croo de ene na de andere laag verbale hagel over zich kreeg. Het was daarbij de timing die hem de das omdeed: woensdagavond had hij zijn regering bijeengeroepen, nadat in de media stevig was opgeklopt “dat de regering een herstart zou maken”, en dat een “groot koopkrachtakkoord” in de maak was. Maar het werd een sisser: donderdagmorgen om 2.00 uur moest Vivaldi onverrichter zake uiteen gaan. Een paar uur later wachtte dan de Kamer.
• Daarbij was Raoul Hedebouw (PVDA) andermaal de uitblinker. Met een genadeloze “po-pom, po-pom; po-pom, po-pom; po-pom, po-pom“, imiteerde hij waggelend de aarzelende federale regering, die na een reeks straffe verklaringen de afgelopen weken, maar wacht en wacht. “Mijnheer de eerste minister, dit is dringend. De mensen kunnen hun energiefactuur niet meer betalen en vragen zich af waarmee de Wetstraat bezig is.”
• Evengoed was Peter De Roover (N-VA) scherp met zijn cynische humor: “Premier, u ziet er vrij goed uit. U hebt nochtans een korte nacht gehad en u hebt al enkele avonden lang vergaderd. Dat is niet erg, wanneer er dan resultaten liggen. Maar nu is er niks. U hebt zelfs geen persconferentie gegeven. Er zijn zelfs geen tweets van partijvoorzitters om te zeggen dat ze niet akkoord gaan met het akkoord, dat blijkbaar niet gesloten is. Als er zelfs geen tweets komen, is er echt niets.”
• Reccino Van Lommel (Vlaams Belang) herhaalde nog eens zijn mantra over de inflatie en het effect op de portemonnee: “U blijft maar kibbelen met uw coalitiepartners om een oplossing te vinden voor het koopkrachtprobleem van onze mensen. Eerst ontkent u het probleem, om dan later geen knopen door te hakken en te vervallen in besluiteloosheid.”
• Maar het was in feite vooral de meerderheid die De Croo pijn deed, door subtiel uit te halen. “Of het nu de btw is die zakt, of een energiecheque, of het sociaal tarief, de oplossingen moeten nu op tafel komen, we moeten nu beslissen. Premier, waarom al die aarzelingen?“, zo stelde Malik Ben Achour van de PS fors.
• Melissa Depraetere wees er namens Vooruit fijntjes op “dat u vorige week hier pleitte voor een duurzame oplossing“, en “dat u stelde dat een beleid zich niet mag concentreren op eenmalige compensaties”. “Vooruit steunt die woorden ten volle”: een vingerwijzing naar het voorstel van De Croo de nacht voordien, om een eenmalige cheque te geven.
• Eenzelfde pleidooi bij Leen Dierick, kamerlid voor CD&V, met een venijnig sneertje op het eind voor de premier: “We moeten structurele maatregelen te nemen, zoals maatregelen inzake de accijnzen, want die zijn gericht en structureel. Wij moeten in de toekomst een dergelijke crisis proberen te vermijden en dat kan alleen door structurele maatregelen. Laten wij nu eindelijk werk maken van de hervorming van de energiefactuur, want wij zijn tenslotte toch een hervormingsregering, is het niet?”

Waarom dit ertoe doet: De Croo heeft zichzelf zo vastgezet.

• In de Kamer probeerde premier De Croo de kritiek te counteren dat zijn regering vleugellam is, door een lijst van beslissingen op te sommen, die Vivaldi de afgelopen weken nam: de coronabarometer, de werkomstandigheden bij Omikron, de steunmaatregelen aan bedrijven en zelfstandigen, een pakket koopkrachtmaatregelen, zoals de schrapping van de bijzondere bijdrage in de sociale zekerheid (die nog niet helemaal rond is overigens) én de nieuwe investeringen in Defensie. Niemand leek echt onder de indruk.
• Dat Open Vld uitgerekend vorige week kwam met de boodschap dat ze extra profilering zoekt, en het “liberale vuur” wil gaan oppoken, is alweer een bijkomende complexiteit. Is dit dan het eerste dossier waarin dit ‘vuur’ wat blauwer moet branden? Opvallend was in de Kamer dat de nieuwe ondervoorzitter, Jasper Pillen, alvast het woord nam namens zijn partij. In nauwelijks verholen termen solliciteerde die al naar de job van Maggie De Block, nu de fractieleider van Open Vld.
• Hoe dan ook, doordat de eigen Open Vld van De Croo helemaal voor de eis van CD&V en Vooruit is gaan liggen, staan de schijnwerpers plots op de premier: geeft hij straks toe aan de eisen van zijn Vlaamse coalitiepartners of niet? De winst van Van Peteghem en Rousseau, is zo het verlies van De Croo geworden en omgekeerd.
• “Het is geen toeval dat die allemaal uit Oost-Vlaanderen komen, en dus in dezelfde electorale vijver zwemmen. Dat maakt het dossier nog eens ingewikkelder”, zo stelt een insider van Vivaldi.
• “Tja, in coalities is het de gewoonte dat de premier en zijn partij het compromis maken. Dat zal toch ook hier van toepassing moeten zijn”, zo stelt een ervaren oud-minister ondertussen.

Ook gevolgd: Het is wonden likken, voor vicepremier Petra De Sutter (Groen).

• Als voogdijminister van Bpost kreeg De Sutter in de Kamer een bolwassing van zowel de oppositie als de meerderheid. Zeker voor de groenen, die net de portefeuille van Overheidsbedrijven wilden gebruiken om een andere wind te laten waaien rond corporate governance bij onder meer Proximus en Bpost, is dat meer dan pijnlijk.
• Bpost besliste eergisteren om 170 krantenwinkels te verkopen aan Golden Palace, een gokbedrijf. Die winkels zijn interessant voor de gokindustrie, omdat ze aan minder regels rond gokken onderworpen zijn dan op andere plekken: er kan tot 200 euro per dag per klant aan gokproducten verkocht worden.
• Uit het verkoopdossier blijkt overigens dat nu al bijna de helft van de omzet van die winkels in feite kansspelen zijn, en dat nauwelijks voor 8 procent kranten en magazines verkocht worden. De geruchten dat Bpost zou verkopen aan een gokimperium waren dus niet zo vergezocht.
• In die zin is het extra pijnlijk dat De Sutter moest erkennen dat zij noch de raad van bestuur op de hoogte waren gebracht, én dat ze die beslissing eigenlijk niet kan terugdraaien. Eerst in de Kamer, en daarna ook op Terzake, kreeg ze een forse lading scherpe opmerkingen en kritische vragen. En, opvallend, eigenlijk was de meerderheid daarbij nog scherper dan de oppositie.
• “Een pure schande en een blunder van formaat. Die beslissing is onbegrijpelijk, gevaarlijk en in strijd met het regeerakkoord”, zo ging Stefaan Van Hecke, de justitiespecialist van Groen, en dus partijgenoot van De Sutter, er wel heel fel in. “Het is dus absoluut noodzakelijk om te bekijken hoe die beslissing kan teruggedraaid worden.”
• Ook Joris Vandenbroucke (Vooruit) drong daarop aan: “De raad van bestuur van Bpost begaat een zeer grote fout met de verkoop van de krantenwinkels aan een gokbedrijf. Welke opties zijn er voor de federale regering om die verkoop te voorkomen?”
• Ook Open Vld, met kamerlid Goedele Liekens, haalde fel uit: “Mensen die niet meer in een echt gokkantoor binnen mogen, mogen uiteraard wel nog binnen in een krantenwinkel. Dat zijn juist de gokverslaafden. Dit is dus echt een slag in het gezicht van iedereen die met de strijd tegen gokverslavingen bezig is.
• Daarbij moest De Sutter door het stof. “De CEO van Bpost heeft mij verteld dat hij ook betreurde dat de transactie met die groep diende te gebeuren. De werkgelegenheid moest echter behouden blijven en op die manier kunnen de betrokken krantenwinkels hun activiteiten voortzetten.”
• En ze stelde dat ook de raad van bestuur niet op de hoogte was van die beslissing: “Ze zitten er ter persoonlijke titel, al vertegenwoordigen ze wel de regering. Maar dit dossier is niet op de raad van bestuur geweest, maar werd gemandateerd naar het management”, zo luidde de uitleg.  
• Daarbij ging ze niet zover om de deal effectief te gaan terugdraaien, maar ze wees wel op het fameuze charter ‘Verantwoord Ondernemen’, dat met Bpost is getekend. “Als er een ethische dimensie aan de deal is, kan ik voorleggen dat men dat soort transacties met mij moeten bespreken.” Of daaruit nu moet verstaan worden dat de deal kan en zal teruggedraaid worden, is niet duidelijk. Zo blijft het een lastig dossier voor de groenen.
• Verder kondigde De Sutter, samen met minister van Justitie Vincent Van Quickenborne aan dat er verstrengde wetgeving komt. Die sprak van “schijnkrantenwinkels”, “waar het krantenrek dient als een schaamlapje voor een verdoken speelhal zonder controle”. Hij wil dus zo snel mogelijk met wetgeving komen die “definieert wat een echte krantenwinkel is”. Daarbij zou een minimumverplichting zijn van verkoop van dag- en weekbladen.
• De bedenking die men daarbij kan maken: als vandaag het netwerk van Bpost, met die 170 krantenwinkels van onder meer Press Shop en Relay in de stations en op de luchthaven in portefeuille, op jaarbasis maar 8 procent omzet doet in papieren pers, zijn dat dan al niet eerder ‘tabaks- en gokwinkels’? De ondergrens zal vermoedelijk dus behoorlijk laag moeten liggen, om ook andere “legitieme krantenwinkels”, zoals Van Quickenborne ze noemt, en die volgens hem “onze partners” zijn, het hoofd boven water te laten houden.

Om te volgen: Toch nog vuurwerk op het eind van de PFOS-commissie.

• Het vuur leek langzaam te doven, bij de werkzaamheden van de onderzoekscommissie rond PFAS-PFOS in het Vlaams Parlement. Die leverde tot nu toe geen spectaculaire politieke resultaten op: geen enkele minister of oudgediende van de Vlaamse regering kwam echt in de problemen bij de hoorzittingen. Allemaal bewandelden ze min of meer dezelfde lijn van verdediging: we wisten toen niet wat we vandaag weten over de schadelijke effecten van die PFAS-chemicaliën.
• Maar het venijn zit hem mogelijks in de staart: Henny De Baets, de topvrouw van de afvalstoffenmaatschappij OVAM, gaat nog een laatste keer frontaal in de aanval. Hoewel ze al gehoord was door de commissie, stuurt ze nu nog een aangetekend schrijven, naar commissievoorzitter Hannes Anaf (Vooruit). Ook De Baets is van socialistische signatuur.
• De Baets schrijft dat zij en OVAM “formeel protesteren tegen de gegeven voorstelling van zaken als zou OVAM haar taken hebben verzuimd”. “De verklaringen van de minister zijn volstrekt zonder enige feitelijke grondslag“, zo gaat ze verder, waarbij die minister dus Zuhal Demir (N-VA) is. Demir heeft de portefeuille van Omgeving, en is zo bevoegd.
• Zij duwde destijds om de onderzoekscommissie in gang te zetten, waarbij alles draait rond vervuilingen in Zwijnaarde door de fabriek 3M. Die vervuiling is extra problematisch, omdat bij de grondwerken om een tunnel onder de Schelde te bouwen, de grond die wordt opgegraven nu giftig is.  
• Demir had vorige week OVAM zwaar aangevallen, toen zij voor de onderzoekscommissie verscheen: ze stelde dat OVAM bij haar aantreden cruciale info over de PFOS-vervuiling niet had bezorgd. Zowel een studie over PFOS in eieren, als het cruciale rapport van toxicoloog Jan Tytgat waren niet bij haar beland, zo stelde ze. OVAM beweert het tegendeel.
• “De stelling dat ik zelf om een onderzoekscommissie vroeg om die vervolgens voor te liegen, is amusant moest ze niet zo droevig zijn. Ik krijg de indruk dat ik de rekening gepresenteerd krijg om dit aan te kaarten. Mijn geweten is zuiver. Ik sta in ieder geval ter beschikking voor iedere gewenste confrontatie”, zo haalde Demir daarop fel uit.
• Maandag moet de onderzoekscommissie beslissen wat ze hiermee zal doen: de kans is niet klein dat De Baets, en mogelijks Demir, nu nog eens naar het Parlement moeten komen. 

Om te volgen: Denemarken trekt weg uit Mali, Frankrijk stelt dat de EU-partners “zo niet kunnen blijven”. Dat kan grote gevolgen hebben voor de Belgische voornemens.

• De plannen zijn er om dit jaar 255 Belgische militairen naar Mali te sturen, in het kader van de gevechtsoperatie Takuba. Die moet de islamisten in het noorden van het Afrikaanse land stoppen, en werd tot nu toe grotendeels met Franse troepen uitgevochten.
• België besprak het dossier al in het kernkabinet, en ook de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) zette het licht op groen: de missie leek in kannen en kruiken. Maar de vraag wordt steeds groter of die zending wel effectief zal doorgaan. Want de relatie tussen Europa en de Malinese regering verslechtert. Deze week nog liet minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) weten aan haar Malinese evenknie erg bezorgd te zijn om het democratisch proces in het land.
• Maar ondertussen ontspoorde een rel tussen Denemarken en de Malinese regering compleet. Die laatste beweerde dat de Denen geen toestemming hadden gevraagd om militairen te sturen. Daarop trokken zo’n 105 special forces van de Denen zich terug uit het land.
• Maar erger: het regime in Mali danst op twee benen. Het rekent op Europa, en met name Frankrijk, maar heeft tegelijk ook Wagner, de Russische huurlingen die een verlengstuk van het Poetin-regime zijn, onder de arm genomen. Dat lijkt onhoudbaar.
• “De junta in Mali is totaal losgeslagen. We kunnen zo niet blijven“, zo stelde de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Yves Le Drian aan de Franse radio RTL vanmorgen. “Het is duidelijk dat de situatie in het land niet kan aanhouden. Dit is niet enkel een Franse beslissing, maar een collectieve en we moeten dus onderhandelingen voeren met onze Afrikaanse en Europese partners, om te weten hoe we ons dispositief in functie van de nieuwe situatie kunnen aanpassen.”
• Of er daarmee een terugtrekking komt van alle Europese troepen is niet duidelijk. Maar dat de Belgische zending op de helling komt te staan is wel duidelijk. Al eerder maakte de stafchef van Defensie, admiraal Michel Hofman, bedenkingen bij de missie.
• België heeft nochtans al een lange militaire aanwezigheid in het Afrikaanse land. Er werden de afgelopen jaren soldaten geleverd voor de VN-missie Minusma en aan de Europese missie EUTM.