De federale ploeg maakt zich op voor een verhit begrotingsdebat. En Chokri Mahassine krijgt bezoek van het parket.

Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) doet een openingsbod. De federale begroting moet dit jaar met minstens 0,2 procent van het bbp verbeteren, volgens het regeerakkoord. Maar De Bleeker wil daar 0,6 procent van maken, of 3 miljard inspanningen in totaal. “De liberalen zijn al langer op oorlogspad over het oplopend tekort. Maar iedereen heeft verlanglijstjes”, zo klinkt bij een vicepremier. Want tegelijk leggen socialisten, groenen en christendemocraten nu het schrappen van het belastingvoordeel voor een tweede woonst op tafel. De debatten lijken publiek geopend. “Niet evident, want premier De Croo heeft al aangegeven dat hij op vlak van fiscaliteit niet veel verder wil gaan.”

In het nieuws: De liberale ‘iron lady’, zoals ze zichzelf graag voorstelt, klopt op tafel.

De details: De Bleeker wil haar rol als waakhond van de begroting volop spelen.

• Slechts een staatssecretaris, en geen minister, van Begroting. En in de schaduw van de ‘eigen’ premier dan nog. Geen evidentie in de Wetstraat, maar het is Eva De Bleeker (Open Vld) duidelijk menens. De afgelopen zomermaanden werkte ze aan haar imago, met een aantal ‘straffe’ interviews, om zich als “ijzeren dame” voor te stellen, die niet zou plooien op vlak van begroting.
• In Le Soir, duidelijk gericht als boodschap aan de Franstalige coalitiepartners dus, geeft ze vanmorgen een schot voor de boeg voor de komende begrotingsbespreking van Vivaldi.
  • “Ik weet dat sommigen zeggen dat we eindeloos kunnen blijven lenen, meer en meer, zonder problemen, omdat de rente zo laag staat.”
  • “Maar dat geld, dat moeten we ooit wel terug betalen. En de rente blijft niet eeuwig laag.”
  • “Het zijn de toekomstige generaties die dat zullen betalen.”
  • “Dus, we moeten vandaag handelen. Hoe sneller we dat doen, hoe efficiënter het zal zijn.”
• Die uitspraken zijn opvallend, want uitgerekend vanmorgen stelt haar partijvoorzitter Egbert Lachaert doodleuk op de voorpagina van De Standaard het volgende: “We gaan de begrotingsbesprekingen echt niet in de krant voeren“.
• Dat doet Lachaert naar aanleiding van een wel heel concreet voorstel: het belastingvoordeel voor tweede verblijven zou sneuvelen. Het lijkt een onderdeeltje van de fameuze fiscale hervorming die minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) voorzichtig voorbereidt, dat nu al bij de begrotingsbesprekingen op tafel wordt gegooid.
• Het is overigens een beetje een anomalie, die huidige belastingvermindering: voor een tweede woning kunnen gezinnen nog een fiscale korting krijgen voor hun hypothecair krediet, terwijl dat voor de eerste woning niet meer geldt. Vlaanderen en Brussel schaften die ‘woonbonus’ immers na de zesde staatshervorming af, terwijl de fiscaliteit van die tweede woonst nog altijd federale materie blijft (welkom in België, waar het soms een kluwen van bevoegdheden kan zijn).
• Er lijkt een quasi consensus over het dossier, dat zo’n 100 miljoen euro per jaar zou ‘opleveren’, als het fiscaal voordeel wordt geschrapt. Quasi, want de liberalen staan op de rem, en willen ‘niet in de krant’ over het dossier discussiëren. Maar tegelijk pleit De Bleeker dus wel voor een ‘gezondere’ begroting, in Le Soir.

De harde cijfers: Het tekort is nu 7,8 procent van het bbp. Heel ver van de horizon van 3 procent.

• Op dit moment piekt het tekort op de federale begroting op 7,8 procent. Dat is bijzonder ver van wat ooit de Maastrichtnorm was, in het Europees Stabiliteitspact: 3 procent tekort maximum. Dat pact wordt overigens straks heronderhandeld, ook een interessante Europese discussie. Maar voorlopig blijft dat dus het mikpunt.
• Uiteraard komen we uit een uitzonderlijke crisis, en is tegelijk een uitzonderlijk herstel bezig. De Belgische economie groeit dit jaar met een fenomenale 5,7 procent en zou ook volgend jaar nog met 3 procent groeien.
• De staatsschuld is door de crisis ook omhoog geschoten. Van de magische drempel van de 100 procent van het bbp die in zicht leek (terwijl het Stabiliteitspact eigenlijk 60 procent als maximumcijfer hanteerde) is nu geen sprake meer: we zitten aan 114,6 procent, en klimmen vrolijk verder.

De essentie: Waarover gaat de discussie dan nu?

• Het is goed eens te kijken naar de al gemaakte afspraken door de federale regering.
  • In het regeerakkoord staat dat een inspanning van 0,2 procent van het bbp op de begroting nodig is.
  • Tegelijk stipuleert men in die tekst dat die ‘inspanning’ telkens in een ‘evenwicht’ moet gebeuren: een derde besparingen, een derde nieuwe belastingen, een derde diversen.
  • Ook belangrijk: het regeerakkoord voorzag ook dat als de economie weer zou aantrekken, en men het niveau van voor de crisis terug zou bereiken (wat het geval zal zijn volgend jaar), “een bijkomende inspanning mogelijk is”.
• Het is die inspanning die De Bleeker voor de begroting van 2022 nu al op tafel legt, luid en duidelijk. Zij wil in plaats van 0,2 naar 0,6 procent gaan, met dus een mix van besparingen, belastingen en andere. Dat is 3 miljard euro in totaal: een forse beweging dus.
• Maar dat zou toestaan om aan het eind van de legislatuur terug te keren naar die fameuze 3 procent tekort, volgens De Bleeker. Bij normale groei zou dan ook de schuld stabiliseren, om uiteindelijk onder de 120 procent van het bbp te blijven.

The Big Picture: Kan de ploeg van Alexander De Croo gezamenlijk moeilijke knopen doorhakken?

• Het discours van De Bleeker is niet zo radicaal, vergeleken met precorona denkbeelden over begroting, integendeel. Alleen is het de vraag hoe de linkerzijde kijkt naar heel de begrotingsdiscussie. De invloed van nieuwe monetaire theorieën, die eigenlijk de schuldfactor voor de overheid helemaal aan de kant schuiven, is niet min.
• Maar binnen de ploeg wijzen verschillende vicepremiers erop dat Vivaldi “wel degelijk werkt”: “Op de kern is er helemaal niet de verhitte sfeer die sommigen ervan willen maken. Integendeel, men zit met mensen aan tafel die allen tot oplossingen willen komen”.
• De fiscale hervorming van Van Peteghem lijkt daar een voorbeeld van: de CD&V-vicepremier heeft al erg veel werk gestopt in luisteren naar en praten met zijn regeringspartners, om langzaam maar zeker een consensus te bouwen rond een pak kleine elementen. Zonder de fanfare op kop (wat met de pensioenplannen gebeurde) hoopt hij eind dit jaar, begin volgend jaar, de doorbraak mogelijk te maken.
• Maar regelmatig lekken toch zaken, zoals nu het voorstel van de tweede woonst. “De vraag is of er veel ruimte is bij de liberalen om op vlak van fiscaliteit toch inspanningen te doen. Een fiscaal voordeel schrappen is één zaak, ook al pruttelt men tegen”, zo duidt een vicepremier. “Een nieuwe taks invoeren, is toch iets anders. Premier De Croo heeft al aangegeven dat na de hervorming van de effectentaks, het wat hem betreft ver genoeg is gegaan op vlak van nieuwe taksen.”
• In het regeerakkoord staat het fameuze zinnetje “dat er geen nieuwe belastingen komen, enkel in het kader van de begrotingsbesprekingen“. Dat opent toch veel mogelijkheden. De vraag is of er politieke ruimte is: dat zal meteen hét voorwerp worden van de komende begrotingsbesprekingen. Het lijkt moeilijk verdedigbaar dat De Bleeker enerzijds vanuit blauwe hoek een striktere begrotingsdiscipline op tafel legt, en anderzijds nieuwe inkomsten compleet taboe blijven.
• De vraag is nu in de komende weken hoe Vivaldi zich uit de cijferdiscussie worstelt. Ondanks zijn dreigement deze zomer om de regering te verlaten, staat Pierre-Yves Dermagne (PS) bekend als een gematigde vicepremier, die inspanningen doet om voor de ploeg te denken. Verder is MR-vicepremier Sophie Wilmès ook helemaal niet de stokebrand die haar voorzitter Georges-Louis Bouchez wel kan zijn. Van Peteghem krijgt alleen maar lof als ‘bruggenbouwer‘. En ook de groene vicepremiers zijn bijzonder consensusgericht, soms tot ergernis van de socialisten in de sociaaleconomische dossiers.
• Het wordt de opdracht van De Croo om die ploeg nu door de begrotingsdiscussies te loodsen, zonder kleerscheuren. Vermoedelijk worden daarbij de grote vraagstukken, zowel die van de pensioenen, als die van de fiscaliteit en de arbeidsmarkt, netjes vooruit geschoven, naar een “later moment”. Die techniek hanteert Vivaldi van bij de start: kicking the can down the road.

Ondertussen uitgewerkt: De federale regering gaat wel iets doen aan de energieprijs.

• In het opbod over de begroting deed Groen ook al haar duit in het zakje: Tinne Van der Straeten (Groen) herhaalde haar pleidooi om het sociaal tarief voor energie uitgebreid te houden voor ongeveer 1 miljoen armste gezinnen.
• Dat werd negatief onthaald door een pak regeringspartners. Maar tegelijk lijkt er ook een consensus dat een algemene btw-verlaging op energie, zoals de regering-Di Rupo deed in 2013, niet aan de orde is deze keer, wegens niet efficiënt en zelfs ecologisch niet verantwoord.
• Van der Straeten werkte met Vincent Van Peteghem (CD&V), de minister van Financiën, een alternatief uit: de federale heffingen op de energiefactuur (die in totaal voor elektriciteit voor liefst 45 procent bestaat uit allerlei taksen en heffingen) zouden omgezet worden in een accijnsbijdrage. De federale overheid heeft impact op zo’n 6 procent van de totale factuur.
• De nieuwe regeling zou de fluctuaties die er nu bestaan, doordat het een heffing is, kunnen uitvlakken. Want doordat vooral de (federale) windmolens op zee moeten gesteund worden, en alle energieprijzen omhoog schoten, steeg de heffing dit jaar met meer dan 36 procent. Dat zou in het nieuwe systeem dan beperkt worden.
• Meer dan vermoedelijk zal deze maatregel ook deel uitmaken van de begrotingsbesprekingen: op dat moment kan dan triomfantelijk gecommuniceerd worden “dat de regering iets doet aan de hoge energieprijzen”.
• Ondertussen zijn regeringen over heel Europa volop bezig met de pijlsnel stijgende energieprijzen.
  • In Spanje heeft de ploeg van socialist Pedro Sanchez een pakket van liefst 3 miljard aan bijkomende taksen voor de energiebedrijven klaar, om de factuur te compenseren voor de consument.
  • In Frankrijk overweegt Emmanuel Macron dan weer om de directe subsidies op brandstoffen gewoon te verlengen. Daar ontstond het protest van de gele hesjes ooit omwille van de dure prijzen aan de pomp.
  • In Griekenland heeft de regering een compensatieregeling van 150 miljoen euro klaar om de stijgende elektriciteitsprijzen op te vangen.

Genoteerd: Een opvallende visie, in de zaak van Sihame El Kaouakibi, van de voormalige parlementsvoorzitter Jan Peumans (N-VA).

• Heel veel heisa, alweer, over het Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi, ex-Open Vld, vandaag onafhankelijk. Want ze blijft opnieuw maanden thuis, op ziekteverlof, waarbij ze haar volle wedde als parlementslid krijgt.
• Dat laatste lokt bijzonder veel verontwaardiging uit, met standpunten van opinieschrijvers en schreeuwerige krantentitels als zou ze “enkel voor de postbode nog de deur opendoen”: Het Laatste Nieuws gaat wel erg in detail bij het onthullen van het privéleven van de gevallen politica.
• Blijft het een feit dat El Kaouakibi nog niet veroordeeld is, laat staan in voorhechtenis zit: het parket lijkt niet bepaald snelheid te maken in de zaak. Er is dus weinig dat haar officieel kan aangewreven worden: de onderzoeken lopen.
• De kritiek op haar afwezigheid in het Parlement is gigantisch: zowel Vlaams Belang als PVDA waren bijzonder actief op sociale media om haar te veroordelen en “schande” te spreken.
• Het Vlaams Parlement zelf nam ondertussen al een advocaat onder de arm, om te zien of ze een controlearts kunnen sturen naar El Kaouakibi. Opvallend, want die beslissing is uiteindelijk simpel te nemen: een Parlement regelt haar eigen werkzaamheden. Maar de zaak ligt uiterst gevoelig: waar eindigen dan maatregelen tegen collega-verkozenen? Het lijkt een doos van Pandora, die dan opengaat.
• “Een volksvertegenwoordiger is geen werknemer, maar wel een verkozene van het volk. Als er ergens rekenschap moet worden afgelegd, is het daar. Via de verkiezingen dus”, zo vat Jan Peumans (N-VA) even heel simpel samen wat de spelregels zijn in een democratie. Een ongemakkelijke waarheid, zo lijkt het wel.
• Overigens liggen al jaren hervormingen van het statuut van parlementsleden op tafel, over pensioenen, tot uittredingsvergoedingen. Maar deftige hervormingen zijn er nog nooit gekomen, ook al omdat die (grotendeels) in samenspraak met de andere deelstaten moeten verlopen.

Opvallend: Het parket in Limburg onderzoekt de juridische constructies achter Pukkelpop.

• De flamboyante organisator van Pukkelpop, Chokri Mahassine, tussen 1999 en 2014 ook onafgebroken parlementslid voor Vooruit, zal uitleg moeten geven over de juridische constructie achter zijn festival.
• Met name de transitie die The Factory (de organisatie achter Pukkelpop) maakte van vzw, een vereniging zonder winstoogmerk, maar met behoorlijk veel cash in de zakken na succesvolle jaren, naar een meer zakelijke structuur van een bvba.
• Daarbij is het onduidelijk of de reserves van de vzw zouden overgedragen zijn naar de vennootschappen: juridisch is dat allerminst evident uiteraard, een vzw kan niet zomaar zijn middelen overdragen aan een andere juridische entiteit.
• In De Standaard licht parketwoordvoerder Pieter Strauven toe: “Het parket Limburg heeft aan de federale gerechtelijke politie Limburg gevraagd om een opsporingsonderzoek in te stellen om na te gaan of er even­tueel onregelmatigheden zijn ­gebeurd zoals in een artikel van ’t Scheldt werd vermeld.”
• Die satirische website bracht de mogelijke malversaties aan het licht. Het is opvallend dat het parket daarop reageert, door een onderzoek te openen: eerder werd die website zelf geviseerd door het gerecht, omdat ze met anonieme auteurs werken, en tegelijkertijd mogelijk lasterlijke en racistische statements deden. Dat onderzoek loopt nog steeds.
• Mahasinne, het voormalige Vooruit-kopstuk in Limburg, wacht nu het onderzoek naar zijn juridische constructies nu af. “We moesten de afgelopen jaren professionaliseren en daarom hebben specialisten onze ­organisatie structureel op punt gezet. Ik heb alle vertrouwen in hun professionele aanpak.”
• Eerder deze zomer kwam Pukkelpop al zwaar onder vuur over subsidies: het festival besliste uiteindelijk omwille van corona om niet door te gaan, maar kreeg daar wel erg royale premies voor. Dat leidde tot kritische vragen en opmerkingen in het Vlaams Parlement. Die zaak is ook nog niet opgehelderd.