De Kamer opent voor het eerst sinds de zomer zijn deuren. Op tafel liggen de begrotingsbesprekingen.

Kleine dienstmededeling: vanavond vuurt journalist Martin Buxant voor een live publiek zijn vragen af op ondergetekende, over het boek De doodgravers van België/Les fossoyeurs de la Belgique, in de prachtige Brusselse boekhandel Les Filigranes, aan de Brusselse kleine ring tegenover de Amerikaanse ambassade. De Q&A begint om 18:30 uur, en is gratis toegankelijk voor iedereen.

Het is money time, zowel voor de federale als de Vlaamse regering. In de Vlaamse regering maakt men zich op voor een lang weekend van onderhandelingen over de centen, want er moeten honderden miljoenen gevonden worden, om de cijfers weer in evenwicht te krijgen tegen 2024. En federaal ligt er werk op de plank, om de cohesie te herstellen. In de eerste plaats al in het beeld van de Vivaldi-ploeg. Die moet vanmiddag in de Kamer de oppositie trotseren, en tonen dat ze straks akkoorden kan maken.

In het nieuws: Het federale Parlement wordt wakker uit een zomerslaap.

De details: Levert dat meteen Vivaldi-vuurwerk op in de Kamer?

• Vanmiddag houdt de Kamer haar eerste plenaire vragenuurtje, sinds het zomerverlof. Voor wie zou denken dat dit toch rijkelijk laat is, de meeste mensen zijn al lang terug aan het werk na hun zomervakantie: ooit was het nog veel erger.
• Officieel opent het federale Parlement maar opnieuw haar parlementaire jaar op de tweede dinsdag van oktober, de dag ook dat de premier naar de Kamer komt om zijn/haar State of the Union uit te spreken. Na aanhoudende kritiek dat dat toch wel erg laat was, en het Parlement toch vroeger opnieuw zou moeten kunnen beginnen met de regering te ondervragen, schoof men in praktijk de heropening drie weken vooruit.
• Vandaar dus dat de regeringsleden van De Croo I zich mogen opmaken voor een batterij scherpe vragen vanuit de oppositie. Dat wordt meteen een interessante test voor de federale ploeg.

The Big Picture: Gisteren sloot de federale ploeg al een akkoordje, over de verlenging van de coronasteun.

• The Iron Lady, dat zou Eva De Bleeker (Open Vld) worden, als staatssecretaris van Begroting. De afgelopen maanden profileerde ze zich steeds meer, door erop te wijzen in kranteninterviews dat ze niet langer het overmatige spenderen van collega’s zou tolereren. “We moeten duidelijk maken dat de coronamaatregelen eind september aflopen en niet meer verlengd worden“, zo stelde ze ferm.
• En ook CD&V, dat naarstig op zoek is naar wat meer profiel, zette stevig de voet: niet langer verantwoord, vond vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V).
• Maar kijk: na weken van verklaringen heen en weer (de Franstaligen waren fel tegen het stopzetten van de maatregelen) kwam er gisteren de verwachte witte rook, én de verlenging met nog eens een paar maanden van de meeste maatregelen. “En daarna is het dan écht helemaal gedaan”, klinkt het in liberale kringen. Iets wat over wel meerdere steundossiers in het verleden ook op te tekenen viel, zonder gevolg nadien overigens.
• De ook geheel te verwachten dominosteen die de zaak deed kantelen? De sociale partners, die zoals wel vaker, een akkoord vonden, waarbij het de belastingbetaler is die de zaak moet smeren. CD&V en Open Vld konden niet veel anders dan de zaak goedkeuren.
• Want naast PS en MR, hadden ook de groenen een pakketje eisen, zodat iedereen netjes kreeg wat hij wil, tot het einde van het jaar dus.
  • Het duurst is de maatregel die minister van Zelfstandigen David Clarinval (MR) bijna als een persoonlijke verworvenheid zag: het overbruggingsrecht voor zelfstandigen wordt verlengd tot het eind van het jaar. Alleen moeten zelfstandigen wel nog aantonen dat ze 65 procent omzetverlies leiden. De maatregel kost liefst 35 miljoen euro extra, want ook bedrijven die getroffen zijn door de grote overstroming, kunnen ervan profiteren.
  • Daartegenover stond dan de klassieke PS-eis, om de tijdelijke werkloosheid voor werknemers ook te verlengen tot eind dit jaar. De twee dossiers waren politiek gezien stevig aan elkaar gekoppeld: de MR kreeg iets, de PS dan ook. Kostprijs: 25 miljoen euro.
  • Voor de groenen was er nog een bijkomende ondersteuning aan de NMBS, tot het eind van het jaar.
• Bleef over: een discussie tussen PS en MR over de bijstandsuitkeringen van het OCMW. Bedoeling is dat die ook tijdelijk met 50 euro verhoogd blijven. Maar over de exacte manier waarop het zou lopen, was er dus opnieuw gesteggel. Tekenend voor de sfeer waarin de deal wordt gemaakt: wantrouwen regeert.

De essentie: De echte centendiscussie gaat over 2022, niet over 2021.

• Echt verkwikkend was de deal dus niet, na de verklaringen van De Bleeker en Van Peteghem, voor Open Vld of CD&V. Op een begroting is dit jaar al voor liefst 9,6 miljard euro aan coronasteun gegeven, voor 2021 komt daar nu nog eens 90 miljoen euro bij.
• Maar net daar ligt hem net de sleutel: eerder dan te vechten over de begroting van dit jaar die toch al naar de vaantjes is, gaat de discussie over die van de volgende jaren. Daarin wil Open Vld met De Bleeker dat de federale regering naar een budgettaire inspanning gaat tot 3 miljard. Maar de PS wil maar 1 miljard, CD&V zit er ergens tussenin.
• Tegenover de mantra van begrotingsdiscipline, die vanuit Open Vld klinkt, is vanuit de PS een heel ander verhaal te horen. Thomas Dermine (PS) verraste maandag, door een nieuw voorstel op tafel te leggen, voor een heropbouwfonds voor de Vesder-vallei, die getroffen is door de overstromingen deze zomer. Dat moet 1,2 miljard kosten, met 600 miljoen uit de federale kas.
• Het voorstel viel niet meteen in goede aarde bij de Vlaamse partijen: weer extra geld? Maar aan Franstalige kant is het wel menens: Jean-Luc Crucke (MR), Waals minister en liberaal kopstuk, doet er vanmorgen in La Libre nog een schepje bovenop. “600 miljoen van het federale? Dat is wel het absolute minimum hè“, zo stelt hij.
• En ontegensprekelijk is heel die begrotingsoefening een grote fata morgana, als de onderliggende noodzakelijke hervormingen niet worden doorgevoerd. Met name die in de arbeidsmarkt, om zo’n 600.000 mensen meer aan het werk te krijgen, én zo richting 80 procent werkzaamheidsgraad te gaan.
• Maar net daarover lekte dan ook weer deze week de voorstellen van Pierre-Yves Dermagne (PS), die niet echt verrassend, toch vooral eerder met de rode pen geschreven zijn. Zeker het idee om mensen die zelf ontslag nemen toch een volle werkloosheidsuitkering te geven (eigenlijk een vorm van een gegarandeerd basisinkomen, in een andere gedaante dan) wekte irritatie op bij dezelfde Vlaamse coalitiepartners: CD&V en Open Vld.
• Het maakt dat rond de ploeg een sfeertje hangt dat wat negatief aanvoelt, waarbij de torpedo’s onder water tussen rood en blauw toch al te vaak heen en weer gaan via de media.
• Ongetwijfeld volgen daarover vandaag kritische vragen aan de kopstukken van de ploeg. Onder andere PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne zal toch het nodige optreden moeten geven voor de Kamer, om daar de ‘eenheid’ van de ploeg te onderstrepen. Een stukje noodzakelijk theater: het is al eerder opgevoerd in de Wetstraat. De premier, Alexander De Croo (Open Vld), zal er niet zijn. Hij is vandaag in New York, samen met minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) die er deelneemt aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Beetje pijnlijk: De Kamer mag maximum met 39 mensen vergaderen. In de koffiekamer, aan de andere kant van de gang in het Parlement, mag ieder van de 150 Kamerleden wél gezamenlijk binnen …

• Het zou het ‘rijk der vrijheid’ worden, maar dat geldt nog zeker niet voor het hart van de democratie, de Kamer, bij de officieuze heropening van de debatten. Immers, Kamervoorzitter Éliane Tillieux (PS) heeft beslist dat het niet mag om in het halfrond te vergaderen met meer dan 39 mensen. Zo blijft het debat dus wat halfslachtig, in een leeg halfrond, zonder sfeer.
• Dit tot afgrijzen van Peter De Roover, fractieleider van N-VA in de Kamer, die zich ergert aan de beslissing. Tillieux nam die op basis van een verordening van de Brusselse politie, die nog een stuk strenger is dan wat geldt in heel het land. Het politiebesluit stelt immers dat ‘social distancing’ in de hoofdstad nog steeds geldt in een aantal gevallen, al is niet duidelijk in welke.
• Volgens Tillieux, die sinds haar aantreden nog niet uitblonk in enige drive om écht iets te maken van een scherp en ambitieus Parlement, vallen de plenaire vergaderingen onder een “activiteit uitgeoefend door overheidsinstellingen die diensten aanbieden aan consumenten“. En dus maximum 39 mensen, op basis van de social distancing.
• Helemaal ironisch is dat voor de horeca andere regels gelden, en dus ook voor de koffiekamer van het Parlement. Daar mag het wel, met alle 150 verkozenen.
• “Bij het oversteken van de gang naar een nochtans veel grotere ruimte, het doodbloedend hart van onze democratie, is 39 man/vrouw met mondmasker plotsklaps het absoluut maximaal aanvaardbare. (…) Afgaand op sociale media is er geen bevolkingscategorie die zich gewilliger liet vaccineren dan politici, hoog tijd dus dat ook wij terug normaal kunnen functioneren”, zo schrijft Peter De Roover (N-VA) op z’n blog.
• “De Kamer is dé plaats bij uitstek voor levendig debat, uitwisseling van standpunten, controle van de regering, soms met retorische kwinkslagen, occasionele pathos en sfeer op de banken. Vandaag is het een doodse, schaars gevulde ruimte vol gemaskerden waar met moeite applaus of tegenwerpingen waarneembaar zijn. Bij deze een warme oproep aan alle collega’s én ministers om per direct het volwaardige parlementair debat te herstellen en niet langer te verbannen naar al dan niet virtuele koffiekamers.”

Ook in de gaten houden: De betoging van het ABVV houdt een ander gevaarlijk dossier levend voor Vivaldi.

• Ondanks de spanningen moet niemand verwachten dat de Vivaldi-ploeg echt in de problemen komt vandaag. Want hoewel de meningen sterk verschillen, op zowel de dossier van de arbeidsmarkt als die van de pensioenen, is een deal nog altijd mogelijk, doordat het grote pakketten zijn: in een lijst van 25 voorstellen voor ‘Werk’ zitten onvermijdelijk zaken die de PS wil, en zaken die Open Vld of MR willen.
• Met wat trekken en sleuren is een, weliswaar niet bijzonder fraaie of logische deal, dan altijd mogelijk: ook voor de begroting volgend jaar. Als blauw op 3 miljard maatregelen mikt, rood maar 1 miljard wil, en oranje zegt ergens tussen de 1,5 en 2 miljard te zitten, dan is het nogal evident waar het ongeveer zal eindigen.
• Dat geldt niet voor een ander, heel symbolisch dossier: de wet van ’96. Het is uitgerekend daarover, dat vrijdag de FGTB en ABVV door de straten van Brussel trekt, om de aanpassingen aan die wet, die het loonoverleg regelt, aan te vechten.
• Het was de regering-Michel die de wet herwerkte, en dat blijft een ongelofelijke doorn in het oog van met name de Franstalige vleugel van de socialistische vakbond. Zij willen niets minder dan dat de aanpassingen verdwijnen.
• Maar voor de Open Vld lijkt dat bijzonder moeilijk te slikken. Het is voorzitter Egbert Lachaert, een specialist in het arbeidsrecht, die zich enorm geprofileerd heeft op het dossier, en er tijdens de regeringsonderhandelingen persoonlijk over waakte dat de wet bleef zoals ze was. Kan hij nog toegevingen doen op dit dossier? Of dwingt premier Alexander De Croo (Open Vld) hem daar op een dag toe?
• Want de PS heeft echt niet veel keuze: ze blijft kampen met een ijzersterke PTB-PVDA, die in de nek hijgt, en sterk geïnfiltreerd is in de rode vakbond.
• Niet toevallig haalde Waals minister-president en PS-kopstuk Elio Di Rupo gisteren nog sterk uit naar die PTB, op de radiozender Bel RTL: “Het zijn leugenaars, manipulators, communisten. Ze zijn specifiek de slachtoffers van de overstroming gaan helpen, om hun propaganda daarna te kunnen voeren. Propaganda waarvoor ze dik betalen. In werkelijkheid doet de PTB niets”, zo sneerde hij.
• Het klopt dat de PVDA-PTB fel aanwezig is geweest na de ramp in de Vesder-vallei, met hun kopstukken goed zichtbaar op het terrein, en vervolgens in hun eigen advertenties online, terwijl ze slachtoffers hielpen. Dat stond in scherp contrast met het optreden van Di Rupo zelf, die niet krachtdadig overkwam, en bovendien over een Parlementaire onderzoekscommissie stevige bochten nam.

Tegelijk ook dit: De Vlaamse regering is op zoek naar een deal over de begroting.

• Wat sneuvelt er aan paradepaardjes? Die vraag ligt vol op tafel, voor de ploeg van Jan Jambon (N-VA). De Vlaamse regering staat immers voor een heftig weekend, van onderhandelingen over de centen. Volgende week volgt immers de ‘Septemberverklaring’, de opening van het Vlaams Parlement, met een speech van Jambon.
• Die moet daar tegelijk de begroting van 2022 voor het Vlaams gewest en de gemeenschap op tafel leggen. Die discussies worden meer dan vermoedelijk dit weekend in alle hevigheid gevoerd.
• Jan Jambon, die eerder nog een soort ersatz-ambassade van Vlaanderen ging openen in Kopenhagen, en begin deze week zich ook “liet onderdompelen in de wereld van de melkgeiten”, bij boeren Liesje en Kurt, staat voor een stevige opdracht. Want hij moet zijn imago én dat van zijn Vlaamse regering dringend aanscherpen.
• De kritiek op de minister-president was immers intern niet min: te weinig drive, te weinig ambitie ook om er echt een daadkrachtige regering van te maken. En in coronatijden verloor de boutade “wat we zelf doen, doen we beter”, toch ook serieus wat glans.
• Zeker N-VA wil, met minister van Begroting Matthias Diependale (N-VA) tegenover het federale gedrag van ‘big spending’ ook maar al te graag een veel voorzichtiger financieel beleid zetten. Voor hen moeten die Vlaamse begrotingscijfers snel opnieuw zwart, in plaats van rood, worden. Het pad daarheen eindigt in 2024, zo kwamen de Vlaamse regeringspartners al overeen.
• De vraag is of dat haalbaar is: dan moet er een kloof van ongeveer 2 miljard tekort worden dichtgereden. Dat is minder dan gedacht, maar de enorme heropleving van de conjunctuur, plus de hoge inflatie spelen een rol: “Het structureel tekort is veel sneller gedaald dan verwacht“, zo is te horen in de regering.
• Maar dat wil niet zeggen dat iedereen zomaar meegaat in de oefening van N-VA, die al meteen een inspanning van 1 miljard euro op tafel legt, voor 2022. “Liever korte pijn nu, dan op het eind nog veel moeten doen“, is de duiding. CD&V en Open Vld zien dat toch anders.

Opvallend: De jobbonus lijkt te gaan sneuvelen. En ook dienstencheques dreigen weer duurder te worden.

• Maar wie de Vlaamse begroting zegt, zegt vooral Onderwijs en Welzijnszorg: de twee grootste uitgavenposten. En laat Ben Weyts (N-VA) nu net een behoorlijk gul akkoord hebben gemaakt met de vakbonden: hij wil dus niet gaan beknibbelen. Maar ook Wouter Beke (CD&V), die met de geslaagde vaccinatiecampagne duidelijk de rug rechtte na forse kritiek, wil niet plooien.
• Kind van de rekening lijkt sowieso een dossier te worden, dat altijd aan Open Vld gelinkt zat: de jobbonus. De bedoeling was om de koopkracht te verhogen, door de laagste lonen wat meer te laten verdienen. Maar de kostprijs is niet min, 350 miljoen euro per jaar. En specialisten twijfelen of dat veel mensen ertoe zal aanzetten om aan de slag te gaan.
• Toch hebben de Vlaamse liberalen hun verzet tegen het schrappen van de maatregel nog niet opgegeven: in de coronacrisis kregen de personeelsleden in de zorg wel een forse loonsverhoging. En zoals gezegd: ook in het onderwijs was er plots extra geld voor het personeel. Dus waarom niet voor al diegenen die al weinig verdienen?
• Een andere optie die meer dan waarschijnlijk werkelijkheid wordt: duurdere dienstencheques. Via de belastingen recupereren gezinnen nu 20 procent van de aankoopprijs, dat dreigt minder te worden. In totaal weegt heel de constructie van goedkope dienstencheques voor 1,6 miljard per jaar op de begroting: er kan dus wat van af.
• “Het wordt nog een heikele oefening”, zo vat een Vlaams minister het mooi samen. Al blijft het goed om toch nog even de vergelijking te maken. Vlaanderen kampt voor 2022, bij ongewijzigd beleid, met een tekort van 2 miljard euro. Federaal stevent men af op een tekort voor 2021, op liefst 34 miljard. Voor 2022 voorzag het Monitoringcomité voorlopig een tekort van 23,7 miljard euro.

Ook genoteerd: Zakia Khattabi (Ecolo) haalt fel uit naar Zuhal Demir (N-VA) over de komende klimaattop. “Haar manier van onderhandelen is onverantwoord.”

• Geheel onverwacht is het niet, integendeel. Maar de sfeer tussen federaal minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) en Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zit helemaal onder nul. Beiden moeten nochtans vroeg of laat samen een deal vinden over het Belgische standpunt op de komende Klimaatconferentie.
• “Maar we hebben een Vlaams minister die de belangen van haar partij laat primeren op die van de Vlamingen. De ijver voor het nationalistische en institutionele neemt altijd de overhand op die voor het klimaat. Dus ik werk met Vlaamse bedrijven en Vlaamse burgers, wanneer de minister geen vooruitgang wil maken”, zo stelt Khattabi fel aan La Libre.
• Nochtans moet tegen 30 september er een voorstel op tafel liggen. Met een consensus van iedereen. “Vlaanderen wil haar ambities niet bijstellen. De manier van onderhandelen van het kabinet van Demir is onverantwoord. Ze hebben blijkbaar beslist alles te blokkeren. Nochtans wachten de Vlaamse bedrijven ook op een duidelijk kader. We staan voor een historische transitie, en als Vlaanderen blijft blokkeren, gaan ze de Vlaamse bedrijven in een ongunstige concurrentiepositie zetten.”
• Of Khattabi zo hoopt een akkoord met Demir en Vlaanderen te vinden, en niet met lege handen te moeten trekken naar de Klimaattop? Wel, ze houdt zich niet in: “Demir zal het voorbeeld van solidariteit moeten volgen, zoals alle medeburgers, gezien de ernst van de situatie.”

Belangrijk voor iedereen: De Europese Commissie verplicht vandaag eindelijk alle producenten van smartphones om één universele oplader te gaan gebruiken.

• Geen miserie meer, omdat niemand een oplader voor je iPhone of Samsung heeft: er komt één universele oplader voor alle toestellen. Het lijkt een detail, maar het is niets minder dan een revolutie voor de consument.
• Vandaag in het Berlaymontgebouw in Brussel roept de Europese Commissaris Thierry Breton triomfantelijk de pers samen, om met naast hem de producenten, die nieuwe eengemaakte oplader aan te kondigen. Triomf dus, met een blauwe vlag met gele sterren op de achtergrond.
• Wel, enige kanttekeningen zijn hier toch nodig. U mag daarbij gerust een déjà vu hebben: de échte vraag hier is waarom het zo lang duurde, voor die universele oplader er kwam. Want nu meer dan 12 jaar geleden, in 2009, kondigde de EU-commissie al triomfantelijk zo’n oplader voor allen aan.
• Toen, in 2009 verzamelde EU-commissaris Günther Verheugen, een Duitser, alle producenten die plechtig beloofden met één oplader te komen. De meesten hielden hun woord, zowat alle Android-toestellen gingen over op micro-USB als de norm, om op te laden. Het werd de de facto-norm voor de goedkopere toestellen.
• En uiteraard volgde Apple helemaal niet: zij gebruikten achterpoortjes in de deal met de EU om netjes bij hun eigen systeem te blijven, van iets grotere plugs, dat Lightning heet. Zogezegd moest dat systeem blijven bestaan “om innovatie te kunnen blijven garanderen”.
• De Commissie had agressief kunnen optreden, maar deed dat niet. Liever herhaalden ze het succes van hun zet, namelijk dat alle Android-producenten toch tot één kabel waren gekomen. Daarover gaf de opvolger van Verheugen, Antonio Tajani, triomfantelijke persconferenties.
• In werkelijkheid lieten ze Apple ontsnappen. Daar kwam flink wat lobbywerk aan de pas. Apple verdient immers miljarden aan hun eigen opladers, die ook bijzonder vaak stuk gaan.
• Dit tot woede van het Europees Parlement, waar wel een paar mensen wakker werden: had de Commissie niet één oplader beloofd? De Commissie kwam eindelijk onder druk, met dank aan een paar oplettende parlementsleden, in 2019.
• Uiteindelijk moest de nieuwe Commissie, onder leiding van Ursula von der Leyen, wel iets doen: de belofte was gemaakt. In hun ‘Circulair plan voor de economie’ dook de belofte van één universele oplader weer op, Maar toen kwam Covid, en viel de zaak weer stil.
• Vandaag komt het dus opnieuw op het voorplan, het is afwachten of Apple nu eindelijk hun miljardenwinst op de kabeltjes wil lossen.