Het debat woedt in alle rijke landen. Hoe kunnen we zo veel mogelijk mensen overhalen zich te laten vaccineren? De wortel of de stok? Waarschijnlijk geen van beide.

Alles is al in het werk gesteld om mensen te overtuigen zich te laten vaccineren: pizzaschijven, bier, cannabis, gratis jacht- en visvergunningen, voetbalkaartjes en andere cadeaubonnen. Joe Biden was de laatste die met de wortel wapperde: hij drong er bij elke gemeenschap op aan een beloning van 100 dollar uit te loven voor elke nieuwe inenting. Verschillende staten hebben gehoor gegeven aan die boodschap.

Dichter bij huis hebben Frankrijk en Italië gekozen voor een andere aanpak. De invoering van een verplichte gezondheidspas die toegang geeft tot vrijetijdsvoorzieningen heeft in Frankrijk voor opschudding gezorgd en tot protestacties geleid die elke week toenemen.

België

In België was het devies “geen gezondheidspas”. Voor één keer heeft ons land zijn zuiderburen niet gekopieerd, maar heeft het de voorkeur gegeven aan de invoering van een Covid Safe Ticket, dat vanaf 13 augustus toegang zal geven tot evenementen met meer dan 1.500 personen. Er is geen sprake van het opleggen van een gezondheidspas om een bar of een restaurant binnen te mogen.

Toch zijn er bepaalde politici die nog een stapje verder willen gaan. Conner Rousseau, de voorzitter van Vooruit, heeft een voorstel gelanceerd om het gebruik van het Covid Safe Ticket uit te breiden. Kleinere evenementen zijn het doelwit: bruiloften, teambuildings, banketten, housewarming-feesten en andere groepsfeesten. Het Covid Safe Ticket is niet ontworpen voor dit soort gebeurtenissen.

Rousseau kan op de steun rekenen van CD&V-voorzitter Joachim Coens: “Het is heel belangrijk dat dit op tafel ligt, want er zijn veel mensen die kleine feestjes op een veilige manier willen laten doorgaan,” betoogde hij op de VRT. Nu veel mensen toegang hebben gehad tot de twee dosissen van het coronavaccin, zou het volgens de voorzitter van de christendemocraten niet langer een discriminerende maatregel zijn.

De liberalen zijn tegen zo’n uitbreiding. Zij willen niet naar een pasjesmaatschappij. Op Twitter wees Egbert Lachaert op een gevaar dat schuilt achter zo’n uitbreiding: “Goed bedoeld, maar de roep om de pas zal enkel groter worden en als we geen grens trekken, eindigen we in een maatschappij die wij niet willen. Er zijn heus alternatieven.”

Georges-Louis Bouchez, de voorzitter van de MR, heeft vanaf het begin dezelfde lijn gevolgd. Hierop reageerde de Franstalige CDH-afgevaardigde Georges Dallemagne: “Ik begrijp dat Georges-Louis Bouchez, als liberaal, de vrijheid van ieder individu benadrukt. Maar het verbaast me dat links ons niet meer herinnert aan het belang van solidariteit.” Hij voegde daaraan toe: “De gezondheidspas wordt voorgesteld als een beperking van de vrijheden, terwijl het in feite een pas voor meer vrijheden is. België moet zich laten inspireren door wat Frankrijk en Italië doen.

De wortel of de stok? Geen van beide is echt aan te raden…

Verschillende deskundigen vrezen dat zowel de stimulans als de dwangmiddelen contraproductief kunnen werken. Dat meldt de Financial Times. In het eerste geval zou de wortel door een heel deel van de gevaccineerden als discriminerend kunnen worden opgevat. Het zou ook laatkomers belonen, wat niet veel zin heeft. Tenslotte zou de stimulans kunnen worden opgevat als een middel tot corruptie, waardoor de twijfelaars nog terughoudender zouden worden.

Voor de dwangmiddelen, zoals de gezondheidspas, is het waarschijnlijk nog erger. Iemand dwingen iets te doen maakt het nog radicaler. Hoe meer dwangmiddelen je gebruikt, hoe meer je de weerstand verhoogt. Dat is wat we op dit moment in Frankrijk zien met de protesten die in omvang en intensiteit toenemen.

“De vergelijking met de gele hesjes wordt vaak gemaakt, dus ben ik naar de cijfers gaan kijken en die zijn interessant”, analyseert Jérôme Fourquet op LCI. “Tijdens de derde zaterdag van de mobilisatie van de gele hesjes in december 2018 had het ministerie van Binnenlandse Zaken slechts 136.000 demonstranten geteld, terwijl ze de zaterdag ervoor met 205.000 waren, volgens hetzelfde ministerie.” En om samen te vatten: “Terwijl er bij de protesten met de gele hesjes een sterke afname was, is dat bij de huidige protesten niet het geval. Drie weken geleden kwamen ze met 114.000 mensen op straat. Eind juli waren dat er al 200.000 en afgelopen weekend is dat aantal verder opgelopen tot 237.000.”

Een grote meerderheid van de Fransen is niettemin voorstander van de gezondheidspas ten overstaan van deze luidruchtige minderheid. Maar de truc is om de intensiteit van deze ruis te beoordelen. Met andere woorden: brengt het de hele vaccinatiecampagne in gevaar?

Jongeren en gemeenschappen

Deskundigen geven de voorkeur aan sterke argumenten in plaats van geschenken en dwangmiddelen. Overtuig een doelgroep, te beginnen met jongeren.

Voor professor Heidi Larson, stichtend directeur van het Vaccine Confidence Project aan de London School of Hygiene & Tropical Medicine, roept om de gemeenschap te betrekken bij de vaccinaties. Zorgmedewerkers moeten volgens haar de tijd nemen om te reageren op de bezorgdheden: “Ga naar de mensen toe in plaats van ze te dwingen naar jou toe te komen, luister naar de mensen en neem hun zorgen serieus in plaats van ze af te wijzen.”

Voor jongeren is het gebruik van jonge influencers zeker een deel van de oplossing. Maar dit aspect wordt over het algemeen verwaarloosd. De pogingen zijn op dit moment nog erg schuchter. Met tv-sterren bereiken we jongeren niet, want die kijken geen tv.

Vaccinatie is ook discriminerend. In het Verenigd Koninkrijk bleek uit onderzoek van het Office for National Statistics dat de vaccinatiegraad aanzienlijk lager was bij mensen van Caribische en Afrikaanse afkomst, alsmede bij degenen die in de meest achtergestelde gebieden wonen en degenen die Engels niet als eerste taal spreken.

Dit is een tendens die ook in België op de vaccinatiekaart te zien is. De grote, armere steden in Wallonië blijven achter op de vaccinatiegraad van de rijkere Vlaamse steden. De hoofdstad, die multicultureel is en waar de rijkdom zeer ongelijk verdeeld, loopt ook duidelijk achter op de andere regio’s van het land. In Brussel zelf is er een enorme kloof tussen de armste en de rijkste gemeenten.

Om nog meer discriminatie te voorkomen, is het volgens de deskundigen absoluut noodzakelijk om deze doelgroep te bereiken. Met een boodschap op maat, gebruik makend van lokale opinieleiders. “Alles waardoor iemand wordt gevaccineerd is belangrijk, maar om de meeste mensen te bereiken, moeten we het praktisch en niet beangstigend maken,” concludeert Maureen Miller, epidemioloog infectieziekten aan de Columbia-universiteit in New York.

Lees ook:

• Niet dat ze gaan luisteren, maar hier zijn 10 dingen die je mensen die zich niet willen laten vaccineren kan antwoorden
• Is een derde prik van het coronavaccin onvermijdelijk?
• Het duurde een jaar om 100 miljoen coronabesmettingen te bereiken, 6 maanden om dat aantal te verdubbelen

(jvdh)