De dominantie van de dollar als globale reservemunt brokkelt gestaag af. Russische en Chinese banken slaan liever euro’s in dan de Amerikaanse greenback. Maar als de euro ooit de plaats van de dollar als belangrijkste munteenheid wil inpalmen, zal het project van de digitale euro een succes moeten worden. Digitale centrale bankmunten zijn het nieuwe strijdtoneel van de fintech. En in die wereld is vooral China momenteel de koploper. Wat moet de euro doen om de digitale yuan te kloppen?

De digitale yuan, de cryptoachtige versie van het fiatgeld dat de Chinese bank uitgeeft, is al enkele maanden uit de startblokken geschoten. Na een proefproject in Shenzhen en Hongkong, dat met wisselende resultaten werd onthaald door de deelnemers, wordt de digitale munt met de nodige dwang geïntroduceerd binnen de grenzen van de Aziatische supermacht.

Begin juli werd bekend dat de toplaag van de Chinese bankenwereld hun medewerkers verplichten om elk jaar tussen de 200 tot 300 mensen te overtuigen om een portefeuille te openen voor gebruik van de digitale yuan. Wie daarbij goed presteert, zal beloond worden. Wie over minder overtuigingskracht beschikt, riskeert een negatieve evaluatie op het werk.

Het zal niet lang duren voor iedere Chinees over wat digitale yuan beschikt. En de buitenlandse handelaren die uitvoerig transacties in het land doen, zullen volgen. Zo zal de Chinese yuan binnen enkele jaren bijzonder sterk in zijn schoenen staan.

Waar blijft het antwoord van de Verenigde Staten, wiens munteenheid sinds 1944 de kroon overnam van het Britse pond Sterling als meest dominante globale reservemunt? De Amerikanen werken zelf al enige tijd aan een eigen central bank digital currency, ofwel CBDC. Die zal uiteraard de digitale dollar heten.

Washington heeft ondertussen wel door dat de digitale yuan moet gepareerd worden. Daarom zullen het Massachusetts Institute of Technology (MIT) en de federale bank van Boston de handen in elkaar te slaan om uit te zoeken hoe zo’n digitale dollar er juist uit zal zien. Een andere belangrijke taak van de twee instituten bestaat uit een oogje in het zeil houden op wat de ontwikkelaars van de digitale yuan precies uitsteken.

Want weet u nog dat ik de digitale yuan een cryptoachtige munt noemde? Cryptomunten zijn gebouwd op de technologie van blockchain, gedecentraliseerde openbare databases die transacties aan elkaar rijgen in “blocks”. De digitale yuan zal inderdaad blockchain aanwenden voor bepaalde toepassingen zoals smart contracts (overeenkomsten die verankerd zijn in blockchain-code). Maar in tegenstelling tot ware cryptomunten, zoals Bitcoin en Ethereum, zal de digitale yuan allesbehalve gedecentraliseerd zijn.

De Chinese overheid nam eigenlijk de beste aspecten van blockchaintechnologie en creëerde hiermee de ultieme controleerbare munt. Geen enkele transactie met de digitale yuan zal ooit anoniem zijn. Wel bliksemsnel en raadpleegbaar, door de Chinese overheid dan.

De ontwikkelaars van de digitale dollar geven zelf aan dat privacy een essentieel probleem zal vormen voor de uitrol van hun eigen munt. Maar hoe zal een digitale euro antwoorden op deze vraagstukken en in competitie kunnen treden met de andere digitale centrale bankmunten.

Controle, privacy of veiligheid?

Op 14 juli kondigde de Europese Centrale Bank (ECB) aan dat er een eerste experiment met de digitale euro wordt gelanceerd. Dat project zal ongeveer 24 maanden duren.

Wat weten we eigenlijk al over die digitale euro? “Negen maanden geleden publiceerden we voor het eerst een rapport over een digitale euro. (…) Met dit werk willen we er voor zorgen dat burgers en ondernemingen in het digitale tijdperk steeds toegang zullen hebben tot de veiligste vorm van geld; een centrale bankmunt”, zei ECB-voorzitter Christine Lagarde toen.

Let vooral op het gebruik van het woord “veilig”. Terwijl bij China de focus ligt op “controle” en in de VS op “privacy”, kijkt Europa vooral naar “veiligheid”. Een nobele doelstelling, vooral wanneer we in beschouwing nemen dat een groot aantal mensen nog steeds geschokt zijn over het gebruik van cryptomunten voor criminele praktijken (denk maar aan het voorval van de hacking van de Colonial Pipelines, een olieslagader aan de Amerikaanse oostkust die 50 miljoen mensen voorziet van brandstof. De hackers kregen 5 miljoen dollar in Bitcoins voor het verwijderen van hun ransomware). Als we willen dat Europeanen overstappen naar digitale munten die dergelijke blockchaintech gebruiken, zal de ECB inderdaad goed moeten aantonen hoe veilig hun systeem zal zijn.

Over privacy kan ook al wat gezegd worden. Betalingen met de digitale euro zullen anoniem zijn tot aan een bepaalde bovengrens. Er zal ook een bovengrens zijn voor het initieel converteren van euro’s op je bankrekening naar digitale euro’s. Waar die drempels juist zullen liggen, weten we nog niet.

Ook niet onbelangrijk om te weten: de energie die nodig is om tienduizenden transacties per seconde uit te voeren met de digitale euro is natuurlijk verwaarloosbaar in vergelijking met ware cryptomunten zoals Bitcoin. Die munten hebben een ingebouwd systeem waar zogenoemde “cryptominers” transacties moeten verifiëren, wat een groeiende hoeveelheid rekenkracht vereist en daarbij enorm veel energie opslorpt.

De EU zal zich moeten omtoveren van een schildpad tot een haas

Hoewel het project van de digitale euro gezond klinkt, wringt het schoentje wel op één vlak. Het wordt nog zeker 5 jaar wachten tot de digitale euro beschikbaar zal zijn. Na de 24 maanden proeflopen, moet het finale ontwerp nog geratificeerd worden. Daarna krijgt de ECB nog eens 3 jaar de tijd om de munt in te voeren.

We zullen dus nog zeker 2 jaar moeten wachten tot we ooit een digitale munt kunnen gebruiken. Dit betekent dat de digitale yuan een voorsprong van meer dan twee jaar zal hebben op de digitale euro.

Hoewel de EU zeker heeft aangetoond dat het na een trage start zich kan omvormen tot een koploper (kijk maar naar de vaccinatiestrategie van de regio. Na een pijnlijk slome opstartfase, vaccineert de EU sinds deze week sneller dan de VS), mogen we ook de fout niet maken om de Chinezen te onderschatten.

Peking is bijzonder behendig geworden in het inspelen op de geopolitieke zwaktes van het Westen. Enkele weken nadat de Amerikanen begonnen hun exit uit Afghanistan te plannen, bereikt een delegatie van de taliban Peking om veiligheidszaken te bespreken. China wil dat de taliban Oeigoerse strijders geen onderdak geven. De taliban willen wellicht gewoon met rust gelaten worden. Ook Pakistan, een traditionele bondgenoot van Washington, voelt tegenwoordig meer genegenheid voor Peking, dankzij een strategische ontwrichting van de relaties tussen het land en de VS.

Soortgelijke scenario’s kunnen en zullen zich ook voltrekken op financieel vlak. In 2020 dreef bijna 75 procent van alle landen ter wereld meer handel met China dan met de VS. In 2000 was dat scenario exact het omgekeerde. Ondertussen is China een grotere handelspartner geworden van de EU dan de VS.

Deze evolutie voltrekt zich ook vaker dichter bij huis: buren van de EU beginnen steeds meer Chinees geld te lenen. Zo leende EU-kandidaat-lidstaat Montenegro in 2014 maar liefst 1 miljard dollar van Peking om een onrealistisch bouwproject te volbrengen. Wanneer Montenegro de lening niet meer kon terugbetalen, klopte het land wanhopig aan bij Brussel. De EU weigerde Montenegro te helpen.

Maar ook binnen de Unie zelf begint het Chinese geld dieper door te dringen, zelfs tot in de zakken van onze politici. Zo waarschuwde de Europese Rekenkamer er in september nog voor dat zeker 15 lidstaten van de EU in het “Belt & Road”-project van de Chinezen waren gestapt, het grootste en meest ambitieuze bouwproject ter wereld dat sommige Afrikaanse landen op de knieën dwingt met “debt traps”. En vergeet niet dat voormalig premier Yves Leterme sinds 2019 zetelt in de raad van bestuur van het Chinese kapitaalfonds ToJoy.

Het zal met andere woorden niet lang duren voor de digitale yuan ook in Europa zal rondgaan en ingeburgerd geraken. En dat kan een pak sneller gebeuren dan binnen de vijf jaar die de ECB zichzelf geeft om de digitale euro te lanceren.

We moeten er niet op rekenen dat het late vaccinatiewonder van Europa zich een tweede keer zal voltrekken. De EU zal moeten aantonen dat het zich van een schildpad tot een haas kan omtoveren, als het wil concurreren met de snel evoluerende wereld van fintech zoals CBDC’s. Als het dit niet doet, verliest de EU een unieke kans om de eigen munteenheid te positioneren als het geld van de toekomst en staat het bovendien opnieuw een stukje invloed af aan China.