Het fenomeen Trump is waarschijnlijk de meest verrassende politieke wending in de recente Amerikaanse geschiedenis. Newsweeks buitenlandse correspondent Dominique Dewitte woont al meer dan tien jaar in de VS en zag hoe in 2016 het meest onwaarschijnlijke waar werd. Hij legt uit waarom Trumps herverkiezing niet onwaarschijnlijk is. Wel integendeel.

Donald Trump is geen gecompliceerd man. Zijn kolossale ego is zijn stuwende kracht. Hij is buitenmatig gevoelig voor vleierij, waardoor alles al snel persoonlijk en transactioneel wordt. Voor iets hoort iets, en wie Trump iets geeft kan op een wederdienst rekenen. Hij toont weinig interesse in wat er in de wereld rondom hem gebeurt, tenzij de gebeurtenissen hem toelaten zich in het centrum van de aandacht te katapulteren. Dan maakt hij er iets van. Dat verklaart zijn genegenheid voor een aantal van ’s werelds meest brutale dictators, waaronder de Noord-Koreaanse ‘Rocket Man’.

De Amerikaanse president mag dan al het imago projecteren van iemand die niet leest en daarom nooit al te diep op de zaken ingaat, zijn communicatietalent is ongeëvenaard in een tijdperk waarin vele politici de basisbegrippen van sociale media nog steeds niet machtig zijn.

Uit de gevangenis

In 2016 deed het fabeltje de ronde als zou het presidentschap niet Trumps ware ambitie geweest zijn. Trump wilde een eigen tv-station oprichten, op de rechterflank van Fox News. Hij gebruikte zijn kandidatuur om zo’n zender te promoten, luidde het. Eenmaal tegen alle verwachtingen in verkozen, zou hij dan het pad kwijtgeraakt zijn. Maar niets is minder waar. Op 17 februari 2017, minder dan een maand na zijn inauguratie, maakte Trump bekend kandidaat te zijn voor een tweede ambtstermijn. Zijn volledige presidentschap leest ondertussen als één grote herverkiezingscampagne, met al meer dan zeventig publieke optredens in steeds weer volgepakte arena’s. Want Trump weet dat als hij in november 2020 niet herverkozen wordt, hij als ‘een ongeluk in de geschiedenis’ gepercipieerd zal worden. Als iemand die het Witte Huis veroverde dankzij de tussenkomst van Vladimir Poetin en Julian Assange, en die er nooit in slaagde om verkozen te worden op zijn eigen verdiensten.

Een tweede drijfveer om herverkozen te worden is zijn angst om in de gevangenis te belanden. Niet minder dan drie van de mensen die actief betrokken waren bij zijn eerste presidentscampagne (Michael Cohen, Paul Manafort en George Papadopoulos) zaten of zitten nog altijd in de cel. Drie anderen (Michael Flynn, Roger Stone en Rick Gates) zijn schuldig bevonden en wachten nog altijd op hun strafmaat. Vier bijkomende jaren in het Witte Huis kopen hem op dat vlak naast tijd ook immuniteit.

En dat alles maakt van Donald Trump een niet te onderschatten tegenstander. De democraten lijken dat nog steeds niet begrepen te hebben. Op linkse zenders als CNN en MSNBC wordt Trump dagelijks geportretteerd als een incompetente clown, wiens presidentschap de geschiedenis zal ingaan als een absolute farce. Maar wie Trump onderschat maakt dezelfde fout als vier jaar geleden, toen zijn kandidatuur in een eerste tijd wat lacherig onthaald werd. Ondertussen heeft hij 63 miljoen stemmen achter zijn naam staan, mag hij beschouwd worden als de feitelijke baas van Amerika’s populairste televisienetwerk Fox News en heeft hij tientallen miljoenen volgers op sociale media.

Voor zijn kiezers is Trump de man die hen opnieuw een plek gegeven heeft in eigen land.

De waarheid is ondergeschikt

Donald Trump mag prat gaan op een ongeëvenaard talent voor het bespelen van zijn basis, omdat hij weet hoe een verhaal gebracht wordt. Dat die verhalen zelden stroken met de waarheid, zal hem een zorg wezen. Hij weet verdomd goed dat een leugen half de wereld rond zal reizen terwijl de waarheid nog op zoek is naar haar schoenen.

Maar net als zijn politieke leiders begrijpt links Amerika Trumps kiezers nog steeds niet. Die worden steevast weggezet als wat simpele zielen, die weinig andere interesses hebben dan American football, wapens en hun kerk, en die zich door Trump telkens opnieuw in de luren laten leggen. Maar net die mensen zien in Trump de antipode van Washington. Trump is voor hen de man die de strijd voert tegen een politiek establishment dat decennialang op hen neerkeek. Ze zien in hem ook iemand die zijn beloftes houdt. Iemand die beloofde Washington op te kuisen en immigranten buiten te houden. Zaken die anderen eerder al beloofd hadden, maar die niemand Trump voorgedaan heeft. Dat hij niet altijd de waarheid zegt, zal hen worst wezen. Het zijn mensen die bezig zijn met hun eigen leven, hun echte problemen en die geen tijd hebben om elke tweet die hij uitstuurt te analyseren.

Ook dat maakt van Trump een absolute outlier. Nooit eerder werd een president op zoveel leugens betrapt zonder dat dat zijn populariteit ook maar enigszins aantast. Trump weet dat de Verenigde Staten vandaag onverenigd zijn en dat mensen in Ohio en South Dakota The Washington Post noch The New York Times lezen.Wanneer CNN rapporteert dat Trump de voorbije 36 maanden 11.928 leugens verteld heeft, dringt die informatie niet tot het Midden-Westen van Amerika door. Want daar wordt alleen Fox gekeken. En wanneer ze Trump op Fox zien, horen ze een man die in een taal spreekt die ze begrijpen en die moeilijke dingen op een eenvoudige manier kan uitleggen.

Trumps taal klinkt vaak primitief en beledigend, maar hij deinst er niet voor terug te zeggen wat hij denkt en noemt een koe meestal ook gewoon ‘een koe’. Het klinkt vaak verwerpelijk, maar is goed begrijpbaar voor die miljoenen gewone Amerikanen die in 2008 een kolossale prijs betaalden voor de buitensporige uitschuivers van Wall Street.

Dat taalgebruik moet niet verward worden met domheid. ‘I’m going to build a big, beautiful wall and Mexico is going to pay for it’ mag dan al absurd klinken, het is makkelijk te verstaan en het menselijke brein houdt van makkelijke zaken.

Quote-machine

Trump begrijpt het belang van eenvoudige, pretentieloze taal en herhaling. ‘Lying Ted’, ‘Crooked Hillary’, ‘Little Marco’ … het waren termen die hij tijdens de campagne oneindige keren uitsprak. En ze bleken dodelijk efficiënt. Toen hij in augustus 2015 zijn op dat moment belangrijkste concurrent Jeb Bush de mokerslag ‘Low Energy Jeb’ toebedeelde, was diens lot beklonken.

Zijn eenvoudigste, maar ook efficiëntste wapen is zijn overredingskracht. Zinsneden als ‘Vele mensen zeggen’, ‘Geloof me’ en ‘Echt waar’ kruiden zijn optredens. Die verkiezingsshows zijn zeker geen volmaakte choreografieën, maar Trump beheert wel alle danspassen. Hij geeft geen speeches en gebruikt zelden een teleprompter… hij praat gewoon, vertelt wat in hem opkomt en vermijdt zo een aaneenschakeling van flauwe clichés. Zijn optredens zijn vermakelijk, makkelijk te volgen en te begrijpen. Hij weet hoe een band te scheppen met zijn publiek en praat nooit als een politicus. Want politici die praten als politici schrikken kiezers af. Ze klinken hol, zelfvoldaan en uit de hoogte. Trump daarentegen praat zoals het gros van zijn kiezers praat. Efficiëntere overredingskracht bestaat niet. Ook op Twitter heeft Trump zich ontpopt tot een menselijke ‘quote-machine’. Zijn aanhangers beëindigen hun eigen tweets vaak met Trumps geliefkoosde afsluiter: ‘Sad’.

Trump weet dat als hij in november 2020 niet herverkozen wordt, hij als ‘een ongeluk in de geschiedenis’ gepercipieerd zal worden.

Plek in eigen land

De New Yorkse vastgoedtycoon is er vooral in geslaagd zijn kiezers een identiteit te geven. Hij heeft hen duidelijk gemaakt dat het nu ‘wij’ tegen ‘zij’ is. En Trump is er altijd voor ‘wij’. ‘Wij’ tegen China, ‘wij’ tegen Washington, ‘wij’ tegen abortus of ‘wij’ tegen de immigranten.

Weldenkend Amerika doet de Trumpstemmers daarom graag af als ‘racisten’. Dat is flauwekul, want velen onder hen stemden acht jaar geleden nog voor Obama. Maar na twee ambtstermijnen Obama waren ze geen meter opgeschoten, vonden ze. Als de Hollywoodkliek rond Hillary Clinton hen al één zaak duidelijk gemaakt had, was het dat ze geen deel uitmaakten van de wereld waarin kansen gecreëerd werden. Kansen waarvan ze dachten dat Trump hen die wel zou geven.

Of dat al dan niet gebeurde, maakt de Trumpkiezer nu in feite nog altijd weinig uit. Of ze al dan niet profiteerden van zijn belastingverlagingen doet niet ter zake. Ze zien Trump als iemand die eindelijk orde op zaken stelt in het Amerikaanse huishouden. En dat is wat voor hen telt. Trump is de man die hen weer een plek gegeven heeft in eigen land, nadat ze zich jarenlang verweesd gevoeld hadden onder een steeds politiek correcter regime van mooipraters. Iemand die hen weer een toekomst zal geven in een land waar tienduizenden fabrieken sloten en miljoenen jobs naar China verhuisden. Iemand die hen respecteert voor wie ze zijn, voor het werk dat ze doen en die geen oordeel velt over hun gebrek aan scholing of vaak fervente geloof. Dat alles maakt van Donald Trump ook in 2020 weer een zeer belangrijke kandidaat. Want de vraag is niet of Trump de betere keuze gebleken is. De vraag is welke democraat de Trumpkiezer een beter gevoel kan geven dan wat Trump hen de voorbije vier jaar gaf. De democraat die dat voor mekaar krijgt zit volgend jaar in het Witte Huis. Maar makkelijk wordt het niet.

Ondertussen bij de Democraten: niet veel soeps

De beslissing van de 77-jarige Michael Bloomberg eind november om zich alsnog kandidaat te stellen voor het Amerikaanse presidentschap, legde meer dan iets anders de zwakte van het bestaande democratische deelnemersveld bloot. De democraten botsen telkens weer op drie obstakels: ze hebben geen geloofwaardige centrumkandidaat, hun achterstand op sociale media valt wellicht niet meer in te halen en het dichten van de ideologische splitsing binnen hun partij vergt te veel energie.

Eerder dan aan introspectie te doen, denken de topkandidaten dat ze kiezers bij Trump kunnen weghalen door extreme standpunten in te nemen.

Wie van de huidige kandidaten kan de democratische nominatie binnenhalen én daarna ook Trump verslaan? Vooral die laatste vraag bezorgt de democraten hoofdbrekens. De laatste kandidaat die erin slaagde een zittende president uit het Oval Office te bonjouren was Bill Clinton in 1991. Maar bij de huidige democratische kandidaten zit niemand van dat kaliber, noch van het niveau Barack Obama. Beiden speelden dan ook in een heel andere divisie. Twee ‘once in a lifetime’-politici, die erin slaagden met duidelijk gearticuleerde centristische posities grote massa’s kiezers aan te spreken. [Newt Gingrich, Clintons agressiefste republikeinse opponent, zei dat hij tijdens een State of the Union zat te denken: ‘We zijn er geweest. Hoe kunnen we deze vent in vredesnaam verslaan?’ De kans dat Gingrich dezelfde mening toegedaan is over een van de huidige democratische kandidaten is miniem.]

Ook heetten Clintons en Obama’s respectieve tegenstanders George W. Bush en John McCain, niet Donald Trump. Bush en McCain waren politici van de oude school, die principes verdedigden die de huidige bewoner van het Witte Huis zouden doen schaterlachen. Maar het is niet alleen de chaotische en onberekenbare Donald Trump die de Democratic National Committee (DNC) angst aanjaagt. Het is vooral de onmacht van de democratische kandidaten om duidelijk te maken waar ze nu juist voor staan, om zo het pad te effenen naar de 270 kiesmannen die nodig zijn om begin volgend jaar 1600 Pennsylvania Ave in Washington D.C. te mogen binnentreden.

Geen lessen geleerd

Nadat Hillary Clinton in 2016 de verkiezingen verloren had die ze onmogelijk kon verliezen, keek de partij onvoldoende naar binnen. Trump, de Russen, het kiescollege, WikiLeaks, James Comey … de excusescarrousel die het electorale debacle moest uitleggen, draaide op volle toeren. Eerder dan aan introspectie te doen, denken de topkandidaten dat ze kiezers bij Trump kunnen weghalen door extreme standpunten in te nemen. Bernie Sanders wil miljardairs een belastingtarief van 97,5 procent opleggen. Bill Gates krijgt volgend jaar dan een belastingaanslag van 8,3 miljard dollar in zijn brievenbus. Elizabeth Warren wil ‘Medicare for All’, een gratis, door de overheid georganiseerd zorgstelsel voor iedereen, en de rijken gaan dat allemaal betalen.

Trump mag dan al een luddiet zijn, zijn campagnemanager is een digitaal genie.

De Amerikaanse democraten tonen zich regelmatig in hetzelfde bedje ziek als de Europese socialisten. Verenigd in goedbedoelde en progressieve sociale maatregelen, maar verdeeld over de manier waarop die fiscaal-economisch gerealiseerd kunnen worden. Ook in Europa wil men de ongelijkheid aanpakken, maar raakt men het nooit eens over wie voor de factuur moet opdraaien. Bij ons heeft men ondertussen al begrepen dat niet alleen de rijken dit alles kunnen financieren. Met als gevolg dat de middenklasse bloedt. Ook in de VS hoeden kiezers zich voor politici die zeggen dat ‘de rijken zullen betalen’. Want het is altijd de middenklasse die betaalt, gewoon omdat daar het echte geld zit. Wollige ideeën als ‘Medicare for All’ en de ‘Green New Deal’ en vooral de twijfel over de betaalbaarheid ervan hebben de DNC ondertussen verdeeld in een pro-business en een links socialistisch kamp. Geen van de zeventien democratische kandidaten voor de nominatie heeft de methode gevonden die twijfelende Trumpkiezers aanspreekt.

OK Boomer

Sommige ‘spindoctors’ en een aantal overoptimistische strategen in de partij denken dat Trump sowieso verliest, wie ook zijn tegenstander wordt. Maar de manier waarop de voorverkiezingen verlopen en de toenemende onderlinge vetes tussen de kandidaten, hebben alleen maar tot meer paniek en pessimisme onder democratische kiezers geleid. Want dat een meerderheid van Amerikanen geen verandering wil, is een leugen. Miljoenen mensen hebben schoon genoeg van de manier waarop de huidige bewoner van het Witte Huis het ambt beschaamt. Democratische kiezers mobiliseerden zich wel degelijk bij de tussentijdse verkiezingen van 2018 en slaagden erin het Huis van Afgevaardigden te heroveren. Er is dus wel degelijk ruimte voor een nieuw gezicht. Maar tot op vandaag is er niemand die voldoende geloofwaardigheid uitstraalt om de Trumpkiezer een acceptabel alternatief te bieden. Ook de leeftijd van de belangrijkste kandidaten kan weleens een probleem worden. Vooral voor de jongere stemmers, die in 2016 Hillary Clinton massaal lieten vallen. Warren is ondertussen 70, Biden, Sanders en nu ook Bloomberg schurken al tegen de 80 aan. OK Boomer.

De meeste strategen voorspellen een zeer nipte overwinning voor een van beide kampen. Net als in 2016 zouden het opnieuw de sociale media zijn die de doorslag geven. En daar heeft Trump al een geweldige voorsprong uitgebouwd. Trump mag dan al een luddiet zijn, zijn campagnemanager Brad Parscale is een digitaal genie. In 2016 stuurde de Trumpcampagne 5,9 miljoen advertenties uit via Facebook, Clinton 66.000. De uitslag is bekend.

Pete to the rescue

Veel democraten vestigen daarom hun hoop op Pete Buttigieg, de jonge (38), welbespraakte en relatief onervaren burgemeester van de stad South Bend in Indiana. Dat is de thuisstaat van vicepresident Mike Pence, waar Trump in 2016 een kleine 20 procent meer stemmen haalde dan Clinton. Buttigieg is homo, centrumlinks, diende in het Amerikaanse leger in Afghanistan en bouwt opmerkelijk makkelijk een vertrouwensband op met het publiek.

Hij zou plannen hebben om een duo te vormen met de eveneens 38-jarige Tulsi Gabbard, die in het Huis van Afgevaardigden zetelt voor de staat Hawaï. De centrumrechtse Gabbard is een praktiserende hindoe en een van de eerste vrouwen in het Huis met gevechtservaring; ze diende in de Irak-oorlog en is ook vandaag nog steeds majoor in de nationale garde van Hawaï.

De combinatie van deze twee oorlogsveteranen zal demografisch vele kiezers aanspreken: hun geaardheid, hun leeftijd, een politiek evenwicht verdeeld over centrumlinks en centrumrechts, hun kennis van het militaire apparaat en hun ervaring op het lokale beleidsniveau. In Iowa en New Hampshire, waar de eerste twee voorverkiezingen straks van start gaan, staat Buttigieg aan de leiding.

Rijst de vraag of Amerika klaar is om een homo als president te kiezen en een hindoe als vicepresident. Het antwoord is meer dan waarschijnlijk ja. Net zoals in 2008 een zwarte president gekozen werd, is Amerika ook klaar om voor een homo of een vrouw te kiezen. Als er al een combinatie is waarin Trump totaal geen zin heeft, is het wel dit jonge, vitale duo.

Portretten Democraten

Wie neemt de handschoen op tegen Trump?

Elizabeth Warren (70)

De stem van de middenklasse
Gehuwd met Bruce Mann, twee kinderen uit een vorig huwelijk. Hoogleraar en docent aan verschillende universiteiten, waaronder Harvard. Sinds 2013 senator voor de staat Massachusetts. Voert campagne voor de middenklasse. Wil gratis gezondheidszorg, collegegeld aan openbare universiteiten afschaffen en verplichte vertegenwoordiging van werknemers in raden van bestuur.

Pro’s:
• Fenomenale dossierkennis en visie.
• Belooft geen geld te accepteren van lobbyisten.
• Schreef meer dan 20 gedetailleerde beleidsvoorstellen, van belastinghervormingen tot studentenleningen en kinderopvang.

Contra’s:
• Weinig charisma.
• Beweerde lang dat ze van indiaanse afkomst was, tot ze moest toegeven dat dat een leugen was.
• Denkt dat de rijken belasten de oplossing is voor ongeveer alle Amerikaanse problemen.

‘Onthoud dat je je fortuin gemaakt hebt in het Amerika waarin iedereen meebetaald heeft aan de opleiding van je werknemers, aan de wegen en bruggen zodat je je producten op de markt kunt brengen, en aan de politie en brandweer om je veilig te houden’

Bernie Sanders (78)

Een ‘oude man met een jong hart’
Gehuwd met Jane O’Meara Driscoll, een zoon uit eerdere relatie en drie stiefkinderen. Timmerman, filmmaker, onderzoeker, en sinds 2007 senator voor de staat Vermont. Voert als ‘democratische socialist’ campagne voor sociale rechtvaardigheid. Zo ijvert hij voor een minimumloon van 15 dollar per uur, gratis onderwijs en gezondheidszorg.

Pro’s:
• Is razend populair onder jongeren en kreeg al steun van rijzende ster Alexandria Ocasio-Cortez.
• Rechtlijnigheid: wordt zelden betrapt op tegenstrijdigheden.
• Verzamelde 13 miljoen stemmen in de voorverkiezingen van 2016.

Contra’s:
• Is ondanks zijn vrijage met het socialisme zelf miljonair en behoort tot de Amerikaanse ‘one percent’.
• Zijn leeftijd: hij onderging in oktober nog een hartoperatie.
• Ging in 1988 op huwelijksreis naar de Sovjet-Unie, toen nog de aartsvijand van de VS.

‘Weet u, velen denken dat het Congres Wall Street reguleert. Maar dat is niet het geval. De waarheid is dat Wall Street het Congres reguleert’

Joe Biden (77)

Derde keer, goede keer?

Gehuwd met Jill Biden, met wie hij een dochter heeft. Zijn eerste vrouw, Neila Hunter, en hun dochter Naomi kwamen in 1972 om het leven bij een auto-ongeluk. Advocaat. Senator voor Delaware tussen 1973 en 2009. Was tussen 2009 en 2017 vicepresident onder Barack Obama. Voert campagne voor gezondheidszorg, Amerikaans wereldleiderschap en samenwerking met de republikeinen.

Pro’s:
• Ervaring: was 8 jaar lang vice-president onder Obama.
• Populair in staten waar Trump het goed doet, waaronder zijn thuisstaat Pennsylvania.
• Leidt de RealClearPolitics, de ‘poll of polls’, die alle nationale peilingen samentelt.

Contra’s:
• Draagt een zwaar politiek testament mee. Stemde onder andere voor de Irak-invasie.
• In 2019 wordt bekend dat zijn zoon Hunter directielid bij het Oekraïens gasbedrijf Burisma werd, zonder enige kwalificatie.
• Was al presidentskandidaat in 1988 en 2008, zonder succes.

‘Als we Trump 8 jaar in het Witte Huis geven, zal hij voor altijd het karakter van deze natie veranderd hebben, en ik kan dat niet zomaar laten gebeuren’

Pete Buttigieg (38)

De frisse wind

Gehuwd met zijn vriend Chasten Glezman. Burgemeester van South Bend in de staat Indiana. Voert campagne rond drie punten: vrijheid, democratie en veiligheid. Hij wil een einde maken aan het kiescollege, en het hooggerechtshof uitbreiden van 9 naar 15 rechters. Wil een overheidsverzekering introduceren in de gezondheidszorg, zonder privéverzekeringen af te voeren.

Pro’s:
• Oorlogsveteraan.
• De eerste presidentskandidaat die uitkomt voor zijn geaardheid.
• Leidt sinds de zomer de peilingen in een aantal staten.
• Is een getalenteerd spreker die acht talen spreekt.

Contra’s:
• Heeft het erg moeilijk om zwarte kiezers te overtuigen, net vanwege zijn geaardheid.
• Krijgt veel kritiek in South Bend vanwege controversiële maatregelen die hij nam tegenover zwarte politieagenten en het gebrek aan diversiteit in het politiekorps.
• Is met 38 jaar piepjong om president in de Amerikaanse geschiedenis worden.

‘Mijn huwelijk was slechts mogelijk dankzij één enkele stem in het Hooggerechtshof.’