Het voorbije jaar hebben in China miljoenen burgers en bedrijven hun sociale kredietwaardigheid verloren. De betrokkenen zijn door de Chinese autoriteiten op een zwarte lijst geplaatst. Dat blijkt uit een rapport van het Chinese National Public Credit Information Centre. De maatregel heeft verstrekkende gevolgen. Het verlies van de sociale kredietwaardigheid zadelt de slachtoffers immers met aanzienlijke sociale beperkingen op.

De zwarte lijst is onderdeel van een bredere poging van de Chinese autoriteiten om de betrouwbaarheid in de maatschappij te versterken. Het systeem stuit echter ook op zware kritieken.

Betrouwbaarheid

China werkt aan een stelsel dat aan zijn 1,4 miljard burgers een sociale kredietscore moet toekennen. De maatregelen moeten de overheid toelaten om betrouwbare burgers van deviante individuen onderscheiden. Volgens het rapport hebben de Chinese autoriteiten vorig jaar meer dan 14,21 miljoen gegevens verzameld over het onbetrouwbare gedrag van personen en bedrijven.

De aantijgingen omvatten onder meer de oplichting van klanten, het illegaal verzamelen van fondsen en het gebruik van valse of misleidende reclame. Ook partijen die leningen niet kunnen terugbetalen, dreigen echter op de zwarte lijst terecht te komen.

Maar er zijn ook sancties voor burgers die zich niet volgens de gestelde normen gedragen. Een gebrek aan beschaafd gedrag kan dan ook voldoende zijn om een negatieve score te krijgen. Dat geldt tevens voor reizigers die op treinen gereserveerde zitplaatsen innemen. Patiënten die in ziekenhuizen problemen veroorzaken dreigen eveneens op de zwarte lijst terecht te komen.

Uit het rapport blijkt dat vorig jaar 3,59 miljoen Chinese ondernemingen aan de zwarte lijst werden toegevoegd. De sancties kunnen tot belangrijke beperkingen leiden. Een notering op de zwarte lijst maakt het onder meer onmogelijk om aan openbare bestedingen voor projecten deel te nemen. De gesanctioneerde ondernemingen mogen ook geen obligaties meer uitgeven.

Daarnaast liepen 17,46 miljoen individuen een verbod op om vliegtuigtickets te kopen. Bovendien zagen 5,47 miljoen personen zich de toegang tot de hogesnelheidstreinen ontzegd.

Mensenrechten

Waarnemers merken op dat de introductie van het Chinese sociale kredietsysteem een versnelling kent. Het stelsel moet de Chinese burgers onder druk zetten om zich volgens de gewenste normen te gedragen. De zwarte lijst wordt immers publiek gepubliceerd.

Op die manier stellen de getroffen burgers zich tevens bloot aan een maatschappelijke veroordeling. Het rapport merkt dan ook op dat het voorbije jaar 3,51 miljoen personen en bedrijven door de sociale druk achterstallige belastingen en boetes hebben afbetaald.

Mensenrechten-activisten maken echter gewag van een willekeurig systeem dat geen enkele rekening houdt met individuele omstandigheden. Op die manier zouden individuen en bedrijven vaak onterecht een stempel van onbetrouwbaarheid meekrijgen. De activisten noemen het systeem ook een inbreuk op de privacy-rechten van het individu.

“Veel mensen kunnen hun schuld niet betalen omdat ze niet voldoende inkomsten hebben,” zeggen de activisten. “Daarbij hebben zij meestal geen enkele fout begaan. Toch volgt een blootstelling aan openbare schande. Op die manier wordt armoede bestraft. Het Chinese sociale krediet is een schending van de mensenrechten.”

Het rapport meldt onder meer hard opgetreden te zijn tegen malafide online kredietplatformen, die onder bedrieglijke voorwendsels geld bij burgers zouden hebben opgehaald. In totaal zouden daarbij 1.281 daders op de zwarte lijst zijn geplaatst.

Ook de medische bedrijven Quanjian Group en Changsheng Bio-Technology staan voortaan op de zwarte lijst. Quanjian zou over de voordelen van een geneesmiddel tegen kanker valse marketingclaims hebben gedaan. Changsheng Bio-Technology zou de resultaten van een vaccin tegen hondsdolheid hebben gemanipuleerd.