Het rommelt in de Vlaamse regering. Niet alleen over landbouw, waar N-VA en cd&v lijnrecht tegenover elkaar blijven staan over een verbod voor Natuurpunt om nog gronden te kopen. Ook de premie voor elektrische voertuigen (EV’s) is een stevig pijnpunt. Nieuwe EV’s onder de prijs van 40.000 euro krijgen een aankooppremie van 5.000 euro. Die maatregel werd in de nacht van de Vlaamse begrotingsopmaak fel bevochten door Open Vld, en tegen de zin van de wat genegeerde coalitiepartners toegegeven. Die laatste twee, N-VA en cd&v, legden ook de financiële lat op 20 miljoen, maar daar maakt de Raad van State groot bezwaar tegen: zo zal er niet genoeg geld zijn om iedereen die premie te geven, merken zij terecht op. Bijgevolg moet de Vlaamse regering, maar vooral bevoegd minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld), op zoek naar extra geld. De coalitiepartners reageren hard. De woorden “potje van gemaakt” en “knoeiboel” vallen over Peeters, die wel vaker al door de collega-ministers als “te licht” werd weggezet. Maar een echte clash kan niemand zich permitteren: de premie moet er komen, op vier maanden van de verkiezingen.

In het nieuws: Tegen vrijdag moet de Vlaamse regering geld vinden om de premies voor goedkope EV’s te kunnen betalen.

De details: De Raad van State bleek andermaal de kwelduivel van de Vlaamse regering. Maar die blinkt in het dossier niet uit als goede huisvader. Want Open Vld kreeg van de anderen wel ‘hun’ premie, maar moet nu “zelf maar de nodige financiering vinden”. Daarover gaat het de komende dagen.

• Een festival van prijsverlagingen, zo leek het de afgelopen weken op de automarkt van de EV’s in Vlaanderen:
  • Eind december plots een stunt van Volkswagen, dat zijn elektrische modellen ID.3 en ID.4 plots in prijs verlaagde tot 37.990 euro en 39.649 euro. Addertje onder het gras: slechts 200 modellen gingen voor die prijs.
  • Skoda volgde begin dit jaar. De Tsjechische autobouwer deed meer dan 5.000 euro van hun elektrische SUV Enyaq die plots aan 39.990 euro werd geprijsd. Geen limieten daar qua aanbod. 
  • En vervolgens dé stunt van het moment: Tesla schrapte een week later 7.980 euro van de prijs van Model Y, waardoor die voor 39.990 euro op de markt kwam.
• Dat de prijs van al die modellen net onder de 40.000 euro ging, was absoluut geen toeval: zo kwamen ze plots allemaal in aanmerking voor de nieuwe premie van 5.000 euro, die de Vlaamse regering in september had voorzien voor 2024. 
• Bij de onderhandelingen over de Septemberverklaring was dat dé grote trofee die Open Vld met toen nog vice-ministerpresident Bart Somers (Open Vld) en vakminister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) uit de brand wilde slepen. De ergernis bij de andere meerderheidspartijen, om nog een “cadeautje” uit te delen, was hoorbaar tot in de wandelgangen. Maar zo werken compromissen nu eenmaal. 
• Finaal kregen de liberalen het er toch door, zij het dat het dan een maatregel moest zijn voor de ‘lagere middenklasse’: vandaar dat het enkel de goedkoopste en tweedehands EV’s zouden zijn, die in aanmerking kwamen. 
• Vorig jaar werden er in Vlaanderen zo’n 1.000 EV’s in dat goedkoopste segment verkocht, een budget van 20 miljoen euro (en dus 4.000 nieuwe wagens) was het maximum wat de coalitiepartners aan Open Vld gunden voor “hun fetisj”. Dat zou wel moeten volstaan.
• Een dertigtal modellen kwamen destijds in september in aanmerking. En de premie zou 5.000 euro zijn dit jaar, volgend jaar nog 4.000 euro, en nog 3.000 euro in 2026. 
• Alleen: nu blijkt dat autobouwers een pak meer populaire modellen net onder die grens van 40.000 euro prijzen. Dat kan omdat de markt van EV’s slabakt, en de constructeurs hun modellen kwijt willen. Gevolg: de maatregel dreigt wel heel populair te worden. En daarover had minister Peeters beslist: als de pot van 20 miljoen dreigt op te raken, daalt de premie.
• Maar daar trok de alerte oppositie over naar de Raad van State: het gelijkheidsbeginsel werd immers volgens hen geschonden. Niet elke burger is gelijk om dezelfde premie te krijgen. En ook het ‘vertrouwensbeginsel’: de overheid creëert foute verwachtingen. De kwelduivel van de Vlaamse regering, onder meer in het Stikstofdossier, had niet veel meer nodig: de Raad was maandag vernietigend over heel de constructie die Peeters had uitgewerkt.

The Big Picture: Het ongenoegen over Peeters sluimert al langer. Veel gunfactor is er niet, bij de coalitiepartners.

• “Hoe is het mogelijk? Na het dossier van De Lijn en de nieuwe routes, is er nu dit? Is dat hoe Open Vld campagne wil voeren?” Een collega-minister in de Vlaamse regering is dodelijk, over Peeters en Open Vld. 
• De frustratie bij de coalitiepartners is groot: men verwijt Peeters er “een potje van te hebben gemaakt”, en “het tot een knoeiboei te laten vervallen”. Want Peeters kwam al met plannen om onder meer het budget van de premies van volgend jaar dan nu al te gebruiken: “Desnoods zetten we de budgetten van 2025 en 2026 van samen 55 miljoen euro in. Als dat geld dan op is, zetten we de premie stop”, zo stelt ze in De Tijd.
• Geen manier van werken, vinden de coalitiepartners. “Die premies waren een eis van Open Vld, die Somers en ook Gwendolyn Rutten (Open Vld) door dik en dun verdedigd hebben”, zo is bij een andere collega-minister te horen. 
• Binnen de coalitie heerst ook ongenoegen over het feit dat Peeters, die eigenlijk binnen haar eigen partij ook tweede keuze was destijds – omdat uitgerekend Rutten in 2019 paste voor de job van minister van Mobiliteit in de Vlaamse regering – het dossier zo liet aanmodderen. De anderen lopen al langer gefrustreerd over het gebrek aan goed bestuur bij de collega.
• Plus: men wijst erop dat Peeters andere bronnen van inkomsten liet liggen, zoals een kilometerheffing voor vrachtvervoer. Bij Open Vld zelf vinden ze dat flauw: het was net N-VA die de kilometerheffingen tegenhield. Maar hoe dan ook: voor N-VA en cd&v geldt de oude redenering in politiek: als een partij extra budget wil, zal ze het uit de “eigen departementen” moeten gaan halen.
• Met andere woorden: besparingen op ‘Mobiliteit en Openbare Werken’ bij Peeters, of op ‘Binnenlands Bestuur’ bij Rutten om de premies voor EV’s te betalen. Een oplossing zit misschien bij het gaan halen van het geld uit het Vlaams Klimaatfonds, waar zo’n 370 miljoen euro in zit. Daar krijgen die blauwe departementen een deel van de koek, dat ze nu richting die premies kunnen sturen.  
• Wat wel duidelijk is: niemand wil de Open Vld veel gunnen. Maar tegelijk kan Jambon I zich niet veroorloven geen akkoord te vinden. De premie heeft ondertussen veel verwachtingen geschapen in de autosector, en bij potentiële kopers: sommigen tekenden al hun bestelbon, in afwachting van de 5.000 euro ‘korting’. 
• Volgende week maandag opent normaal het ‘loket’ van de Vlaamse regering om de premie aan te vragen. Nu vrijdag op de ministerraad moet men eruit zien te raken, om een debacle te vermijden. 

Om te volgen: Landbouw blijft een hevig frictiepunt voor de Vlaamse regering.

• Terwijl de landbouwsector schermt met 180.000 jobs, rechtstreeks en onrechtstreeks via de landbouw, wat een erg opgeblazen cijfer lijkt, gezien er maar 22.000 Vlaamse landbouwbedrijven meer zijn, zag Natuurpunt vorig jaar hun aantal leden begin 2022 op 133.000. De vereniging krijgt er zo’n 10.000 leden bij, elk jaar.
• Om maar te zeggen: ook cd&v-voorzitter Sammy Mahdi neemt een stevige gok, door zo frontaal de natuurorganisatie aan te vallen. Cd&v wil immers de verkoop van landbouwgronden aan of gesubsidieerd door de overheid, via Agentschap Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij of Natuurpunt gaan verbieden. 
• Daar reageerde de leiding “onthutst” op de voorstellen van cd&v. Diensthoofd Beleid Jos Ramaekers bij de VRT: “Dit is een heel foute framing van cd&v. Men probeert hier de aandacht af te leiden van het echte probleem: het inkomen van de boeren en de marges die ze krijgen. De boeren zijn kleine spelers tussen grote mastodonten. Dat krijg je als je wil meespelen op de wereldmarkt, want dan moet je concurreren met wereldspelers.”
• Bovendien geeft Natuurpunt ook mee dat in praktijk de kritiek van cd&v en de Boerenorganisaties onzin is: “In werkelijkheid koopt Natuurpunt enkel gronden op aan 2 à 3 euro per vierkante meter. Voor de boeren dus waardeloze grond, want landbouwgrond wordt normaal verkocht aan 10 à 12 euro per vierkante meter.” Het cynische van de zaak zou dus kunnen zijn dat boeren, die af willen van hun ‘slechtere grond’, plots een bron van gesubsidieerde inkomsten dreigen te verliezen. 
• Maar de kwestie is symbolisch en ligt gevoelig bij de Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), die in gesprek gisteren met de Vlaamse regering zich helemaal achter de eis van cd&v schaarden. Hendrik Vandamme van ABS gaf in de marge van die gesprekken zijn commentaar: “Er is een actief aankoopbeleid door die verenigingen, en daar krijgen wij behoorlijk wat opmerkingen van het terrein over. Wij vragen nu dat ze daar mee ophouden, want het is iets principieel. Een landbouwer kan ook niet doen wat hij wil.”
• Alleen dreigt de Vlaamse regering dan in te gaan tegen het eigen regeerakkoord, en moet met name Zuhal Demir (N-VA) plots gaan uitleggen aan haar eigen administraties en Natuurpunt, waarmee ze uitstekende banden heeft, dat die geen gronden meer kunnen kopen. Ondenkbaar dus.
• Het verklaart waarom Demir gisteren al zo fel reageerde, door erop te wijzen dat de verdwenen landbouwgronden de afgelopen jaren grotendeels niet naar natuur gingen: 53 procent van de landbouwgrond, of 23.000 hectare, ging tussen 2000 en 2010 naar nieuwe tuinen of het stallen van paarden en ezels. Een 23 procent ging naar ‘wonen en industrie’ en slechts 23 procent ging effectief naar natuurgebieden. 
• Die ‘verpaarding’ van Vlaanderen heeft een simpele maar cynische oorzaak: om nog grote verbouwingen of nieuwe villa’s te bouwen, geeft men enkel nog vergunningen als er ook paarden bijgezet worden. Dan raken de bouwaanvragen van villa’s in landbouwgebied, met stallen en grote hagen er rond, er wél door. Het aantal paardachtigen steeg van 77.597 in 2010 tot 190.598 in 2023 in Vlaanderen. 
• Gisterenavond bij het overleg met de boeren kon Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) niet veel meer doen dan wat extra tijd vragen: zijn regering was het even ervoor niet eens geraakt over de steunmaatregelen. Open Vld lijkt daar op de lijn van cd&v te zitten, over de gronden. Het wordt dus nog spannend. 
• Overigens hebben de boeren in Europa hun slag al stevig thuis gehaald, zo lijkt. Nadat de regels over braakliggende gronden plots versoepelden, en er een actieplan komt voor de administratieve vereenvoudiging, is nu ook beslist om de strengere Europese regels rond minder pesticiden niet te laten doorgaan. Het gebruik van die schadelijke stoffen had gehalveerd moeten worden. Maar Ursula von der Leyen, de Duitse christendemocrate die de Commissie leidt, heeft duidelijk oren naar het boerenprotest.

On the campaign trail: Het Planbureau kondigt triomfantelijk aan dat ze deze keer wél de vermogenstaksen berekenen. Maar het blijft een manke oefening, verkiezingsprogramma’s becijferen. 

• Een communicatie van het Planbureau gisteren, waarbij die aangekondigde hoe ze deze keer de kiesprogramma’s van de verschillende partijen tegen het licht gaan houden. 
• In 2019 was het de bedoeling dat zo de financiële plannen van de partijen “geobjectiveerd” konden worden, en vergeleken met elkaar. Onder meer in Nederland, Canada en Australië laat men bij verkiezingen zo alles netjes uitrekenen op voorhand.
• Maar in 2019 ging het Planbureau de mist in: een pak plannen kon het niet berekenen, en elke partij kon ook selectief voorstellen indienen om te laten becijferen. Het gevolg was een onwerkbaar model om enige vergelijking tussen partijen te maken.
• Deze keer kondigt men triomfantelijk aan dat de ‘moeilijkere voorstellen’ zoals een vermogens(winst)belasting, het paradepaardje van linkse partijen zoals PS, Vooruit, Groen en Ecolo, nu wél kunnen berekend worden. In 2019 lukte dat niet voor het Planbureau, omdat er geen vermogenskadaster is. Nu gebruiken ze een universitaire studie, om daar een mouw aan te passen.
• Het Planbureau bakende immers acht domeinen af, om daarin de plannen van elke partij te berekenen. Daarbij zitten onder meer gezondheidszorg, fiscaliteit, mobiliteit, klimaat en energie. Partijen moeten in totaal toch minstens één voorstel in elke categorie indienen, en maximaal dertig voorstellen in totaal. 
• In mei, dus één maand voor de stembusslag, komt het Planbureau dan met antwoorden en vergelijkingen in cijfers van de effecten. 
• De vraag is of het dan plots allemaal klaar en helder zal zijn. Want men heeft andermaal het speelveld toch wat beperkt. Partijen kiezen zelf wat ze indienen, daar valt dus wel wat mee te manipuleren. 
• En door het maximum van dertig maatregelen die men narekent, maakt dat onder meer de fiscale hervorming die cd&v voorstelt, die veel meer ingrepen bevat, niet berekend kan worden.
• Maar ook meer complexe domeinen, die ‘politiek’ ingevuld moeten worden, zoals heel het onderwijs en de effecten van investeringen daarin, of de fiscale maatregelen die fraude moeten tegengaan, worden niet becijferd.
• En ook zaken die ‘buiten de Grondwet’ of de ‘Europese regels’ vallen, worden niet becijferd. Het communautair plan van confederalisme van N-VA kan dus niet berekend worden. En net zo min komt een ‘migratiestop’ zoals Vlaams Belang die voorstelt, in aanmerking. Dat dus voor zowel Vlaams Belang als N-VA de hoeksteen van hun kiesprogramma niet becijferd kan worden, maakt het geheel nu al kwetsbaar. 

Opvallend: Wouter Beke (cd&v) vraagt dat premier Alexander De Croo (Open Vld) het dossier van het Europees relancegeld naar zich trekt.

• België heeft nog altijd geen zicht op de eerste schijf van Europees relancegeld, een dossier dat bij staatssecretaris Thomas Dermine (PS) zit. Zoals deze nieuwsbrief al meldde vorige maand, dreigt het dossier vast te lopen op de pensioenhervorming, en zal pas in maart duidelijkheid komen. 
• In september vorig jaar vroeg België de uitbetaling van die 847 miljoen euro aan. Maar de Commissie stelde voorwaarden, om dat deel van de 4,5 miljard euro relancesteun uit te betalen. Europa zette zoals gemeld de procedure voorlopig stil. 
• In L’Echo reageerde Dermine deze week via zijn kabinet: Daar wijst men erop dat het dossier vast zit rond de fiscale regels van UBO, of ‘Ultimate Beneficial Owner’. Daarbij wil de fiscus weten wie finaal de werkelijke eigenaar of begunstigde is van een vennootschap of vehikel. Met andere woorden: het zit niet vast op de pensioenen, maar een ander dossier, zo zegt de PS. Regeringsbronnen spreken dat tegen. 
• Binnen de meerderheid reageert begrotingsspecialist Wouter Beke (cd&v) nu fel, op het bericht: “Het wordt tijd dat de premier dit dossier naar zich toe trekt. België moet als EU-voorzitter het goede voorbeeld geven. Als wij onze eigen beloftes aan onze Europese partners al niet kunnen nakomen, met welk gezag gaan we dan aan andere landen vragen om hun plannen uit te voeren?”, zo haalt hij uit.

Zoals verwacht, en niet: Geen Eva De Bleeker (Open Vld) als lijsttrekker voor de Kamer, wel Goedele Liekens (Open Vld) als lijstduwer. 

• “Dit is niet de best mogelijke lijst… en dat is de schuld van Gwendolyn Rutten, de voorzitter Tom Ongena en Alexander De Croo.” Een blauw kopstuk is kritisch, over Vlaams Brabant en de Kamerlijst daar voor Open Vld. Want daar gaf het provinciaal congres gisteren groen licht, van een interne opstand was geen sprake, wel van veel tandengeknars.
• Want niet Eva De Bleeker, de populaire oud-staatssecretaris, maar Irina De Knop (Open Vld) is nu de lijsttrekker. Die beslissing werd niet meer echt aangevallen: De Bleeker krijgt nu de derde plaats op de Vlaamse lijst, wat bijzonder nipt dreigt te worden om verkozen te raken.
• “Niemand wilde op die lijst voor de Kamer gaan staan, Irina is niet de juiste lijsttrekker. Zelfs Maggie De Block (Open Vld) week plots uit naar de Europese lijst. Maar bon, the show must go on, het orkest speelt verder. Eén iemand deed z’n mond open, maar de top jouwde hem meteen uit.”
• Meteen ook een verrassing: Goedele Liekens, die haar afscheid al had aangekondigd, neemt nu de plaats van De Block in. De illusie dat ze vanop die plaats verkozen kan raken, koestert ze niet. Maar ze wil wel steunen: “De kans van op die laatste plaats is nulkommaelvendertig. Wel om de nieuwe, jonge, enthousiaste kandidaten op de lijst letterlijk een duw in de rug te geven. Want dat is wat die partij nodig heeft; vers bloed, met liberale passie.”

On the campaign trail (2): Neen, bestickerde bussen mogen niet in de sperperiode. En ook projecties op gebouwen zijn verboden.

• Zoals hier gisteren beschreven, trok PVDA met wat vragen naar de Commissie Verkiezingsuitgaven in de Kamer. Een grote campagnebus, die bestickerd is met affiches van de partij die groter zijn dan 4 vierkante meter, mag dat nu wel of niet? De communisten stelden de vraag omdat Groen had aangekondigd met zo’n bus het land door te trekken.
• “Wij gebruiken die bus niet meer na 9 februari, het begin van de sperperiode. Dus dat verwijt van PVDA is zonder voorwerp”, zo liet Groen al verstaan intussen. Maar tegelijk oordeelde de Commissie, met daarin een aantal experts, toch helder: “Neen het mag niet. Als die overplakkingen groter zijn dan 4 vierkante meter, is het niet toegestaan”, zo bevestigt een aanwezige uit de Commissie.
• Er was wel wat discussie over of het nu 4 vierkante meter per kant is of niet, maar in de praktijk gaat geen enkele partij het risico nemen.
• Maar wat ook interessant was, als richtlijn van de experten uit de Commissie: projecties op gebouwen, een campagnemiddel dat wel meer opduikt de laatste tijd en dat Vooruit onlangs nog toepaste op het partijhoofdkwartier van Vlaams Belang, mag ook niet, als die projectie groter is dan 4 vierkante meter. Geen grote, wilde projecties van politieke boodschappen meer, tot de verkiezingen.

Om te volgen: N-VA krijgt nog meer extreemrechtse leden in hun Europese fractie.

• Een opvallende aankondiging vanmorgen in Le Point, het Franse magazine. De Franse extreemrechtse partij Reconquête gaat zich aansluiten bij de Europese fractie European Conservatives and Reformists (ECR).
• Daarin zitten opvallende namen: de polemist Eric Zemmour stichtte de partij, maar meest prominente lid is misschien wel Marion Maréchal-Le Pen, het nichtje van Marine Le Pen. Zij wil meedoen aan de Europese verkiezingen en nadien aansluiten bij de fractie van de ECR, waar nu ook de N-VA in zetelt.
• De alliantie van Reconquête is er voornamelijk met de Fratelli d’Italia van de Italiaanse premier Giorgia Meloni, die eveneens radicaal rechts is, maar niet in hetzelfde kamp zit als onder meer het Vlaams Belang, de PVV van Geert Wilders, of Rassemblement National van Marine Le Pen.
• Meloni wil straks die ECR uitbouwen tot de derde fractie in het Europees Parlement. Maar voor N-VA wordt het steeds moeilijker om op die manier te blijven zitten in een groep waar eerder ook al het Spaanse extreemrechtse Vox lid van werd. Johan Van Overtveldt (N-VA) en co dromen ervan om na de verkiezingen te kunnen aansluiten bij de grotere EPP, de christendemocraten. 

On the campaign trail (3): Barack Obama komt naar techfestival SuperNova. Jan Jambon (N-VA) juicht.

• “Flanders Technology & Innovation krijgt vorm. 10 dagen tech, met op zondag 17 maart nu ook Barack Obama bij FTI-Supernova in Antwerpen”, zo kondigde de Vlaams minister-president vanmorgen trots aan.
• Dat ‘Flanders Technology’ uit de oude doos herlanceren met zijn Vlaamse regering, was één van de grote projecten waarmee Jambon terug wat schwung en positief nieuws rond zijn ploeg wilde brengen. Met Obama lijkt dat dus te lukken: we kunnen nu al raden wie allemaal in de aanloop naar de verkiezingen met de oud-president op de foto zal gaan.
• Obama, die zo’n 400.000 euro per optreden zou vragen (al telt men daar best nog wel een pak extra’s bij) komt als gast in een panel van het techfestival SuperNova. Dat panel zou doorgaan in het theater van Studio 100 in Puurs. 
• “President Obama gelooft sterk in de kracht van ondernemerschap ten goede, wat de kern vormt van de hele SuperNova-conferentie: Ondernemerschap blijft de motor van groei. Uiteindelijk heeft de wereld jouw creativiteit, jouw energie en jouw visie nodig”, zo luidt de aankondiging.
• Of Obama nu (geo-)politiek de gelukkigste keuze is, blijft dan wel de vraag: met de verkiezingen in de VS in aantocht staat er veel op het spel. In de peilingen leiden vandaag Donald Trump en zijn Republikeinse partij duidelijk.

On the campaign trail (4): Vlaams Belang vecht om ‘migratie’ op de agenda te krijgen. Elke kans grijpen ze.

• Een opvallende voorpagina van De Standaard vanmorgen: “Dubbel zoveel jongeren met migratieachtergrond in 20 jaar tijd.” De krant baseert zich op cijfers van Statbel die niet nieuw zijn, maar wel een scherp beeld zetten: op 20 jaar tijd is het aantal Belgen met migratieachtergrond verdubbeld van twee naar vier miljoen. 
• Meteen was Tom Van Grieken (Vlaams Belang) er als de kippen bij, via een persbericht: “Dit is een migratie-explosie. Ondertussen blijft de kraan wagenwijd openstaan en komen er jaarlijks extra migranten binnen. Illegalen zitten in de cijfers zelfs niet vervat. Het is dringender dan ooit dat er een omslag wordt gemaakt en dat is enkel en alleen mogelijk met het Vlaams Belang.”
• “Deze demografische trend zet onze samenleving op losse schroeven. De gevolgen ervan zijn op elk vlak voelbaar. Het hoeft geen betoog dat deze evolutie niet langer houdbaar is. Niet voor onze sociale zekerheid, niet voor ons onderwijssysteem en niet voor onze samenleving.” (cv/ddw)