Latijns-Amerika is in tal van sectoren een opkomende economie. Een goed voorbeeld hiervan is Chili, dat op grote schaal groene waterstof wil gaan produceren en exporteren. Echter, binnen de mijnbouwsector is de dominante rol van het continent al lang bewezen. De eerste vermeldingen van een industrie gericht op het delven van grondstoffen gaat al zo ver terug als de 16de eeuw, onder Spaans en Portugees koloniaal bewind. Sindsdien is het continent omhoog geklommen naar de top van de wereldwijde mijnbouw. Echter blijkt er ook een schaduwkant te zitten aan het hele verhaal: de georganiseerde misdaad blijkt nauw betrokken te zijn bij de illegale goudwinning die jaarlijks 48 miljard dollar vertegenwoordigt.

De goudprijs is de afgelopen maanden opnieuw gestegen tot grote hoogten, waarbij het door beleggers wordt gezien als een veilige belegging in relatief onzekere tijden. Een nieuw rapport van Interpol toont echter een duidelijke betrokkenheid van de georganiseerde misdaad, dat profiteert van de stijgende goudprijzen. Uit het rapport komt ook naar voren dat de lokale overheid en politiediensten niet over de nodige middelen beschikken om deze vorm van misdaad effectief te bestrijden.

Het onderzoek toont dat vooral Latijns-Amerika getroffen wordt door de opkomst van criminele organisaties in de goudsector. De illegale goudwinning in Bolivia, Colombia, Ecuador, Panama en Peru groeit jaarlijks, wat volgens experts van Interpol laat zien dat de wereldwijde vraag naar goud een sterke aantrekkingskracht heeft voor criminelen in de regio. 

Clan del Golfo

De onwettige goudmijnbouw is helaas geen onbekend fenomeen op het continent. Toen het Chinese bedrijf Zijin Mining eind 2019 een Colombiaanse goudmijn kocht voor 1 miljard dollar, waren de veiligheidsrisico’s een grote zorg voor de Chinezen. Zo zouden jaarlijks duizenden illegale mijnbouwers – in dienst van de misdaadbende Clan del Golfo uit de regio Buriticá – de tunnels van het bedrijf binnendringen om grondstoffen te stelen. Met geweld verdedigen de criminelen daarbij hun financiële belangen. Het bedrijf zou naar eigen zeggen zo’n 20 procent van de totale productie zijn misgelopen door de onwettige activiteiten van criminele bendes.

De illegale operaties vormen daarnaast een bedreiging voor de nabijgelegen gemeenschap, die bang is voor geweld en de vergiftiging van de lokale rivier die als watertoevoer dient. Goudzoekers gebruiken die om het goud te scheiden van de gedolven grond, waardoor de rivier wordt verontreinigd.

In Brazilië is de onwettige ontginning van inheems land van de Yanomami de afgelopen jaren enorm toegenomen, waardoor de stam is blootgesteld aan malaria, voedseltekorten, seksueel misbruik en moord. Dit blijkt uit een recent rapport van OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project). Eind 2018 zou de ongeoorloofde mijnbouw een gebied van zo’n 1.200 voetbalvelden hebben vernietigd.

“Low-risk and high profit”

Illegale goudwinning verwoest de lokale natuur en biodiversiteit. Het veroorzaakt ontbossing en leidt tot water-, lucht- en bodemverontreiniging door het vrijkomen van giftige chemicaliën. Daarnaast worden lokale gemeenschappen gedwongen te verhuizen om plaats te maken, groeit de lokale corruptie en worden lokaal de mensenrechten geschonden, aldus Interpol.

Onwettige mijnbouw wordt door de politiedienst specifiek onder “milieucriminaliteit” geschaard. Deze vorm van criminaliteit is “low-risk and high profit”, aldus de dienst. Het stelt daarnaast dat milieucriminaliteit de op drie na grootste criminele sector wereldwijd is, na drugshandel, vervalste goederen en smokkel. In termen van economische schade heeft de impact van enkel de illegale houtkap, visvangst en de handel in wilde dieren een geschatte waarde van 1 biljoen dollar per jaar.

“In de context van de coronapandemie heeft de illegale goudwinning de zakken van criminelen meer dan ooit gevuld, waardoor deze groepen geld naar andere onwettige activiteiten kunnen sluiten”, zegt Cindy Buckley, adjunct-directeur van afdeling Illegale Markten van Interpol.

In 2020 was China het land dat jaarlijks het meeste goud uit de grond delfde, zo’n 11 procent van de wereldwijde productie, wat neerkomt op 368.3 ton. Op de tweede plaats staat Rusland met 331.1 ton. Het eerste Latijns-Amerikaanse land dat in de lijst staat is Brazilië met een jaarlijkse productie van 107 ton goud. In vergelijking: jaarlijks delft Peru 97.8 ton, Colombia 53.6 ton, Argentinië 36.7 ton, Chili 32.1 ton, Suriname 29.8 ton en Ecuador 13.5 ton.

(ns)