Het kabinet-De Croo vervelt van Covid-kabinet naar oorlogskabinet. Na een meeting met de generale staf en een kernkabinet volgde een persconferentie. “We leven in een ander Europa. Wat er nu gebeurt is een omslag in de Europese realiteit die ook onze toekomst en ons beleid steeds meer zal bepalen op het gebied van veiligheid, defensie, economie, energie”, zo stelde premier Alexander De Croo (Open Vld) bombastisch. In Marche-en-Famenne zwaaide minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) dan weer met veel theater 300 Belgische militairen uit, die de grens van de EU met Oekraïne gaan versterken: “Dit is een groot geopolitiek moment. Wat tot op heden hypothetisch was voor velen onder ons, wordt een realiteit voor Defensie, haar personeel en voor de hele natie.” Maar het was Oekraïens president Volodymyr Zelensky z’n speech in het Europees Parlement, die qua dramatiek gisteren alle prijzen won.

In het nieuws: “Wij geven alles wat we waardevol achten, enkel en alleen om te kunnen leven zoals jullie en met jullie.”

De details: In een speciale sessie van het Europees Parlement sprak de Oekraïense president het halfrond toe vanuit Kiev, en kreeg hij een staande ovatie.

• Oekraïense vlaggen in het halfrond, overal Parlementsleden in geel-blauwe kleuren: het was hoe dan ook een thuismatch voor Zelensky, zo leek.
• Maar de Oekraïense president was niet toevallig acteur in een vorig leven. Met veel dramatiek bespeelt hij Europa: mede door die uitzonderlijke acteerprestatie kreeg hij het Oude continent de afgelopen dagen in een geopolitieke rol die het nog nooit eerder heeft gespeeld.
• Zelensky gooide een paar perfecte oneliners naar de Parlementsleden, bij wie het erin ging als zoete koek:
  • “Oekraïne geeft zijn beste mensen op voor Europa.”
  • “Dat is de prijs die wij betalen voor vrijheid. We vechten om een gelijkwaardig lid van Europa te worden.”
  • “We vechten voor onze rechten, onze vrijheid, ons leven.”
  • “Bewijs dat jullie aan onze kant staan en ons niet in de steek laten.”
  • “Dan zal licht van donker winnen en het leven van de dood.”
  • “Naar welke gebieden zal Rusland kijken als het Oekraïne heeft veroverd?“

Het Europese antwoord: Europese leiders struikelen over elkaar om toch maar de meest straffe taal te hanteren.

• Met z’n speech zette Zelensky het Europees Parlement helemaal onder stroom: er hing een uitzonderlijke sfeer in Brussel.
• Zo kreeg Parlementsvoorzitter Roberta Metsola een staande ovatie toen ze nog eens uithaalde naar de propaganda en fake news waarmee Rusland Europa vergiftigt.
• Maar evengoed pleitte ze voor het schrappen van Russisch geld in de Europese sport, bij voetbalclubs. En had ze het over “een volwaardige defensie-unie” met veel hogere defensie-uitgaven”: het ene applaus na het andere volgde.
• Vervolgens mochten de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen opdraven. Die laatste is wel erg zichtbaar geweest in de crisis de afgelopen dagen, terwijl Michel eerder op de achtergrond bleef.
• Dat is niet onlogisch: Michel vertegenwoordigt de lidstaten, en die spelen elk individueel hun rol nu, naast de Commissie. Zijn orgaan, de Europese Raad, is even minder van tel. Maar ook Michel haalde fel uit en had het over “geopolitiek terrorisme” van Rusland. “We zien aanvallen op burgers, op ziekenhuizen en ambulances. Dit kan niet ongestraft passeren. Wie dit soort verwerpelijke daden pleegt, zal verantwoordelijk gehouden worden.”
• Zoals gezegd, trok von der Leyen met haar Commissie het laken helemaal naar zich. Misschien zelfs wat té enthousiast, toen ze stelde dat Oekraïne lid kan worden van de EU. Daarbij verbaasde ze toch vriend en vijand: normaal duren die procedures jarenlang, heel wat Balkanlanden staan nog in de wachtrij. Gisteren temperde ze noodgedwongen de verwachtingen, en sprak ze over “een intensief en stevig proces”.
• Maar of de push vanuit Oekraïne om snel lid te worden zal tegengehouden kunnen worden? Gisteren stemde het Europees Parlement haast unaniem om de procedure van toetreding op te starten.
• En tegelijk had ook von der Leyen het over een historisch moment: “De EU heeft ook voor de eerste keer via haar begroting militaire steun verleend. Dat zullen we ook verder doen. Dit is doorslaggevend. Deze crisis verandert Europa.”

De essentie: Europa houdt zich nog steeds niet in, in het conflict.

• Het was vooral Josep Borrell, de buitenlandminister van de EU, die tegelijk gisteren nog maar eens onderlijnde dat de EU echt niet aan de zijlijn staat toe te kijken in dit conflict. Eerder was het Borrell die, een beetje overmoedig, de levering van straaljagers vanuit de EU aankondigde.
• Het zijn uiteindelijk de lidstaten, en niet de EU, die ze gaan leveren. Maar die toestellen lijken er te komen: het gaat om allemaal straaljagers van Russische makelij: daarmee vliegt de Oekraïense luchtmacht nu eenmaal. Polen levert 28 MiG-29’s, Slovakije nog eens 12 stuks en Bulgarije heeft er 16 voor de Oekraïners. De bedoeling is dat Oekraïense piloten ze komen ophalen in die landen: zelf gaan ze de vliegtuigen niet naar Oekraïne vliegen. Maar dat is op zich al een heel straffe interventie vanuit de EU in de oorlog.
• Overigens zou de ‘ghost of Kiev’, een soort legendarische gevechtspiloot die tien Russische MiG’s uit de lucht haalde voor Oekraïne, overleden zijn. Het gaat om Oleksandr Oksanchenko, een kolonel van de Oekraïners, al wil Oekraïne niet officieel bevestigen dat hij de ghost is.
• Borrell hamerde gisteren op de “verdere integratie van defensie en buitenlands beleid voor de EU” en het belang van de sancties: “Het lijken maatregelen die enkel op papier bestaan. Maar ze zijn van ongelofelijk belang. Met het bevroren geld kan Rusland zijn oorlog niet financieren.”
• En hij ging nog verder: de EU gaat via haar Europese satellietbasis in Madrid alle informatie over de Russische invasie doorgeven aan Oekraïne, op het moment dat het gebeurt. Ongetwijfeld leunen de Oekraïners ook sterk op informatie van het Pentagon en de CIA, maar daarover zwijgen de Amerikanen in alle talen.
• Borrell hamerde overigens verder ook op het thema energiebevoorrading. Meer dan vermoedelijk is de volgende sanctie van de EU iets in die richting: de Russische gaskraan kan dan niet vanuit Rusland zelf, maar vanuit Europa gewoon toegedraaid worden. Zo neemt de EU dan een geopolitiek wapen van Poetin gewoon uit zijn handen.

Opvallend: Wie de zeitgeist wil snappen, moet het over jodiumpillen hebben.

• Maandag haalden bijna 30.000 Belgen hun gratis jodiumtabletten af bij de apotheek. Dat is een rush op die pillen, die sinds ze in 2018 gratis worden uitgedeeld via de apotheker, niet meer gezien is.
• “Dit is ongetwijfeld een paniekreactie“, zo reageerde de Apothekersbond al op die cijfers, die vermoedelijk ook voor gisteren soortgelijk zijn. Mensen volgen het nieuws, waar een nucleaire aanval van Rusland allerminst expliciet wordt gemaakt, maar waar toch een latente dreiging is: exact wat de Russische president Vladimir Poetin ook wil, richting het Westen.
• Of de pillen daarbij echt helpen, is maar de vraag. Bij een nucleair ongeval komt radioactief jodium vrij: als de schildklier dan al verzadigd is, door jodiumtabletten in te nemen, is er minder kans om die radioactieve vorm op te nemen.
• Ze meteen innemen nu, heeft dan ook geen enkele zin. “De situatie in Oekraïne vereist momenteel niet dat je jodiumtabletten inneemt”, zo moest Ines Venneman van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) waarschuwen. Maar: “de tabletten beschermen wel tegen radioactief jodium, dat bijvoorbeeld na een nucleair incident zou kunnen vrijkomen. Bij een eventuele nucleaire aanval zou dat jodium maar één element kunnen zijn, en komen er wellicht nog andere schadelijke componenten vrij”, zo liet ze aan de VRT weten.
• Maar in De Standaard beweert Patrick Smeesters, oud-radiobioloog aan de UCL en vroeger lid van het FANC, dat die pillen geen zin hebben. “Als er een atoombom valt, zullen jodiumpillen niet het verschil maken voor onze gezondheid. De jodiumpillen zijn wél zeer belangrijk bij een nucleair ongeval in een kerncentrale.”

Tegelijk in België: Ook De Croo en Dedonder hanteren de grote woorden.

• In de Wetstraat, waar de Belgische politiek huist, is het ondertussen duidelijk dat Vivaldi het Covid-thema helemaal vervangen heeft door dat van oorlog.
• Na een kernkabinet en de ontvangst van de koning bij de Defensiestaf in Evere, hield premier De Croo een persconferentie in de bunker, de perszaal onder de Zestien. Die stond op zijn beurt bol van aangepaste taal bij een oorlog:
  • “Europa heeft zich getoond als snel en als zeer eensgezind.”
  • “Alle 27 landen staan schouder aan schouder.”
  • “Europa en ook de NAVO staan sterker dan ooit.“
  • “Hoe de komende weken zich zullen ontwikkelen, weten we niet. Wat wel duidelijk is, is dat we veel partners hebben.”
  • “Die collectieve reactie is de beste garantie die wij hebben ten opzichte van onze veiligheid.”
• Daarbij onderstreepte de premier nog eens “dat de Europese Unie nog verder moet gaan in het nemen van sancties“. Onder leiding van het Frans voorzitterschap van de EU werkt men verder aan een nieuw pakket. Dat de Franse minister van Economie Bruno Le Maire het daarbij had over “een complete economische en financiële oorlog” tegen Rusland, ging toch wat ver: hij moest zijn woorden gisteren inslikken. Maar zoals gezegd: energie zal wel op de agenda staan.
• En ook over het EU-lidmaatschap van Oekraïne was De Croo toch voorzichtiger. “We moeten de uitgestoken hand van Oekraïne aannemen, niet door een snel lidmaatschap, maar eerder een andere, aangepaste vorm van partnerschap. Lidmaatschap is een proces van vele jaren met veel eisen en hervormingen, en dat is volgens mij een veel te traag proces om die uitgestoken hand nu aan te nemen.”
• België moest gisteren ook de sluiting van de ambassade in Kiev aankondigden: door het steeds grimmigere offensief van de Russen in de hoofdstad van Oekraïne was het niet langer houdbaar. Naast De Croo had minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) het over bijna 300 mensen waar ze voor “verantwoordelijk” zijn: Belgen, aanverwanten en een handjevol Luxemburgers. “Die krijgen consulaire bijstand, onze diensten zijn aanwezig aan de grenzen tussen Oekraïne en Polen, Moldavië, Hongarije en Roemenië.”
• Tegelijk zwaaide Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie, in Marche-en-Famenne de 300 militairen uit die met de NATO Response Force de oostelijke grenzen van de NAVO mee te bewaken, onder Frans commando. De Belgische militairen werken vooral met Piranha’s, 8×8 pantserwagens: er gaan dertig gevechtstoestellen mee en vijftig logistieke voertuigen.
• Dedonder had als afscheid grote woorden klaar: “Dit is een groot geopolitiek moment. Wat tot op heden hypothetisch was voor velen onder ons, wordt een realiteit voor Defensie, haar personeel en voor de hele natie.”
• Maar tegelijk prikte ze toch ook nog even over de interne discussies binnen Vivaldi. Daar werd stevig gearmworsteld over het leveren van wapens aan Oekraïne, waarbij Dedonder er niet happig op was zomaar in de voorraadkast van Defensie te gaan: “Mijn rol gisteren, vandaag en morgen is waken over de veiligheid van ons allen door te maken dat de vrouwen en mannen van Defensie altijd zo goed mogelijk zijn voorbereid en uitgerust.“

De vluchtelingencrisis: België bereidt zich verder voor, Sammy Mahdi (CD&V) moet daarbij het racismeargument counteren.

• Er komt een speciaal opvangcentrum voor de Oekraïners: het voormalige Jules Bordet-ziekenhuis in Brussel. Die kunnen zich er registreren, als dat nog nergens is gebeurd. Tegelijk worden ze daar gescreend op een strafblad of andere rode vlaggen. Na enkele dagen opvang zouden ze dan mogelijks naar gastgezinnen gaan.
• De campagne van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Mahdi, die de hashtag #plekvrij lanceerde, lijkt goed te lopen: al meer dan honderd gemeenten meldden zich, omdat ze van burgers de boodschap kregen dat er mensen plaatsen ter beschikking stellen.
• Maar tegelijk dook er ook stevige kritiek op: waarom kan voor Oekraïners nu plots wat bij vorige humanitaire crisissen niet kon? De EU zette immers de poorten van Europa open voor Oekraïne: elke burger van dat land kan nu 3 jaar in de EU blijven zonder dat ze een speciaal statuut moeten krijgen van vluchteling. Daarbij koppelden critici dit aan het feit dat Oekraïners “blank en christenen” zijn.
• Mahdi weerlegde dat fel: “We doen dit net om chaos te vermijden. Dit hoort bij het idee van opvang in de regio: Oekraïne is een EU-buurland en maar twee landen verwijderd van België. Turkije heeft een soortgelijk statuut voor Syriërs destijds voorzien.” En nog: “Er was ook een gigantische golf van solidariteit in 2015. Stop met doen alsof mensen vandaag racistisch handelen. Dat ze meer meeleven bij een conflict waarbij EU en Rusland elkaar in de ogen kijken is logisch omwille van proximiteit”, zo stelt hij.
• Maar de kritiek komt niet alleen uit linkse hoek. De immer actieve Theo Francken (N-VA) had ook al stevige opmerkingen op het plan van Mahdi, hij vindt “dat gezinnen niet meteen geschikt zijn om getraumatiseerde oorlogsvluchtelingen op te vangen”. En op Radio 1 ging hij nog verder: “Er zijn ook wel mensen met andere bedoelingen, die dat wel zien zitten om zo’n Oekraïense vrouw in huis te pakken”, zo stelde hij wel erg kleurrijk.
• Overigens heeft de Europese Commissie vanmorgen de lidstaten formeel de procedure gelanceerd om tijdelijke bescherming aan te bieden aan de vluchtelingen van de oorlog in Oekraïne: nooit eerder gebeurde dit.
• “Met een historisch ongeziene stap stelt de Commissie vandaag voor om in de Europese Unie onmiddellijke bescherming te bieden voor zij die Oekraïne ontvluchten. Iedereen die vlucht voor de oorlog krijgt een zekere status en toegang tot scholen, medische zorg en werk“, zo laat Europees Commissaris Margaritis Schinas in een persbericht weten. De maatregel duurt in principe één jaar, maar kan hoe dan ook nog verlengd worden.