Tegen eind maart volgend jaar moet Zuid-Afrika een wet hebben die het mogelijk maakt om blanke landeigenaars zonder compensaties te onteigenen. Dat heeft het Zuid-Afrikaanse parlement beslist. Er wordt een commissie opgericht die de nieuwe wet moet opstellen. De Zuid-Afrikaanse regering, geleid door het African National Congress (ANC), noemt de maatregel een rechtzetting van een historische onrechtvaardigheid.

Ruim honderd jaar geleden besliste de blanke regering van Zuid-Afrika immers bij wet om de zwarte bevolking van zijn oorspronkelijke gronden te verdrijven.

Ongelijkheid

Momenteel heeft de Zuid-Afrikaanse regering al de mogelijkheid om gronden te onteigenen, maar daarbij is nog wel bepaald dat een schappelijke vergoeding moet worden betaald, waarbij gewag wordt gemaakt van een billijke balans tussen het openbare belang en de eigendomsrechten van de betrokken partijen.

Volgens diverse waarnemers zullen de blanke boeren na de introductie van de wet wellicht onmiddellijk van hun landerijen worden verdreven. Landeigendom is een groot knelpunt in Zuid-Afrika, waar de raciale ongelijkheid meer dan twee decennia na het officiële eind van de apartheid nog altijd overeind is gebleven.

Het Zuid-Afrikaanse hooggerechtshof heeft recent ook een klacht verworpen van een groep blanke boeren die verzet had aangetekend tegen de plannen van de overheid om tot een onteigening zonder compensatie te kunnen overgaan.

Volgens de Economic Freedom Fighters, een links-radicale partij, is het verzet tegen de landinname een bewijs van racisme. De partij heeft aangekondigd een amendement te zullen indienen waardoor alle particuliere gronden zouden worden onteigend.

Ekurhuleni

Jackson Mthembu, parlementair van het African National Congress, waarschuwde echter dat vermeden moet worden dat de autoriteiten de gronden na de onteigening aan vrienden en trawanten zouden weggeven.

Inmiddels lijkt Ekurhuleni, een stad buiten Johannesburg, aan een lokale testcase voor de nieuwe wetgeving te werken. De gemeenteraad van Ekurhuleni heeft immers beslist om ongeveer 350 hectare gronden zonder enige vorm van compensatie te onteigenen.

De betrokken terreinen zouden momenteel niet worden gebruikt en zouden zowel in publieke als particuliere eigendom zijn. De onteigening is volgens het stadsbestuur nodig om een antwoord te bieden aan de zware huisvestingsproblemen. Ekurhuleni telt bijna vier miljoen inwoners, maar ongeveer 600.000 mensen wonen in bidonvilles.

Onlangs gaf ook de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa de eigendomsbewijzen van 4.586 hectare land aan Inkosi Mandla Mkwanazi, hoofd van de Kwamkwanazi in Empangeni. De Kwamkwanazi werden meer dan honderd jaar geleden van hun land verdreven.

Het African National Congress benadrukt dat de ingrepen noodzakelijk zijn om de huisvesting van benadeelde zwarte burgers te kunnen garanderen.