Orkanen hebben in 2017 een enorme ravage aangericht in de Caraïben en aan de Amerikaanse zuidwestkust. We zien bovendien steeds meer orkanen van categorie 4 of 5. Zijn deze stormen de norm geworden en moeten we de oorzaak bij de klimaatverandering zoeken? En hoe bereiden we ons voor op de toekomst?

Het jaar 2018 kondigde zich aan als een rustige periode voor orkanen, hoewel met Michael en Florence toch twee zware orkanen de Amerikaanse kust hebben bereikt. Gelukkig was het allemaal iets minder erg dan het dramatische jaar 2017. Toen was er in amper een maand tijd sprake van vier erg zware orkanen. Drie daarvan richtten een enorme ravage aan en kostten ook veel mensenlevens.

Slechts zes keer is er in het Atlantische gebied een orkaanseizoen geweest met meerdere orkanen van categorie 5. In 2017 waren dat er twee, met ook nog eens twee orkanen van categorie 4. Bovendien was het pas de tweede keer dat in een seizoen twee stormen van de hoogste categorie ook allebei aan land zijn gegaan. Vooral in de maand september werd de ene storm na de andere vastgesteld.

Orkaanseizoen 2017

Harvey was de eerste zware orkaan. Eind augustus bereikte de storm een maximale kracht van categorie 4. Dat was voldoende om in Texas tienduizenden miljarden liter neerslag te laten vallen. Daarbij werd ook de miljoenenstad Houston zwaar getroffen. Harvey zwakte aan land wel af tot een tropische storm, maar bleef nog dagenlang voor overlast zorgen. De storm voedde zichzelf met het warme water dat Harvey als orkaan zelf over het gebied had gedropt.

Het ergste moest dan nog komen, want op dat moment werd orkaan Irma geboren. In de eerste helft van september rukte de storm op naar het Caraïbische gebied. Orkaan Irma zou de zwaarste storm worden die in de Verenigde Staten aan land is gegaan sinds de verwoestende orkaan Katrina in 2005. Verschillende eilanden zoals het Nederlandse Sint-Maarten zijn bijzonder zwaar getroffen.

Weerkundigen konden het nauwelijks geloven, maar in de naweeën van Irma diende zich met orkaan Maria alweer een monsterlijke storm aan. Ook Maria was een orkaan van categorie 5. De storm trof vooral het eiland Dominica en later Puerto Rico. Irma en Maria maakten duizenden dodelijke slachtoffers en richtten voor honderden miljarden dollar schade aan.

Harvey, Irma en Maria zijn vorig jaar door hun verwoestende karakter allemaal geschrapt als potentiële namen voor toekomstige orkanen. Tussen Irma en Maria was er met orkaan Jose nog een storm van categorie 4, maar die richtte relatief weinig schade aan.

Zwaardere orkanen door global warming?

Wat de orkanen van 2017 zo bijzonder maakte, is de snelheid waarmee ze krachtiger werden. Bovendien bewogen ze opvallend traag wanneer ze aan land gingen. En er zijn ook recordhoeveelheden neerslag gemeten. Dit jaar viel ook orkaan Florence op door het feit dat de storm in slechts 24 uren groeide van categorie 1 tot categorie 4. Weerkundigen overwegen door de intensiteit van deze stormen nu zelfs om een nieuwe categorie 6 in het leven te roepen.

Dat is misschien wel noodzakelijk in een wereld die er door de klimaatverandering stilaan anders uitziet. Wetenschappers hebben er jarenlang discussies over gevoerd, maar zijn het er toch over eens dat de intensiteit en frequentie van zware orkanen aan de opwarming van de planeet valt toe te schrijven. Zo konden ze tijdens orkaan Harvey heel specifieke data over de oceaan voor en na de storm verzamelen.

Hoe hoger de temperatuur, des te meer water de atmosfeer kan opnemen. Bovendien geeft een warmere oceaan ook veel meer waterdamp af. De Golf van Mexico was op dat moment verschillende graden warmer dan normaal. Die situatie was volgens wetenschappers de reden waarom orkaan Harvey tot 38 procent meer neerslag dan in normale omstandigheden aan land kon brengen.

Zijn orkanen echt veranderd?

Nog een teken dat de klimaatverandering een grote rol speelt: orkanen zijn de voorbije jaren zeker veranderd. Nature publiceerde in juni een studie die aantoont dat orkanen in vergelijking met vijftig jaar geleden wereldwijd 10 procent trager zijn geworden wanneer ze aan land gaan. Volgens klimaatwetenschapper James Kossin van National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) zijn andere windstromen veroorzaakt door global warming hier verantwoordelijk voor.

Een tragere orkaan is slecht nieuws, want net dan richten de stormen lokaal veel meer schade aan. Wanneer de snelheid van een storm met tien procent afneemt, zou er volgens de berekeningen van Kossin ook 10 procent meer neerslag vallen. Door de opwarming van het oceaanwater kunnen orkanen nu ook verder van de evenaar ontstaan. Daardoor duurt het seizoen langer: van de late lente tot het begin van de winter. Op dit moment eindigt een orkaanseizoen officieel nog op 1 november.

Hoe erg kan het worden?

De toekomst ziet er niet goed uit volgens de voorspellingen van NOAA-wetenschappers. Zij gebruiken supercomputers om de effecten van de klimaatverandering op orkanen te simuleren. Tot en met 2035 verwachten ze veel meer orkanen dan we gewoon zijn tijdens een seizoen. Daarvan zullen er 11 procent meer een orkaan van categorie 3, 4 of 5 worden. Tegen het einde van deze eeuw voorspellen ze 20 procent meer van de zwaarste orkanen. Sommige orkanen zullen een windkracht van meer dan 300 kilometer per uur halen.

Bovendien stijgt het zeeniveau ook de opwarming van de planeet. Dat betekent dat veel gebieden nog kwetsbaarder worden voor overstromingen. Sommige van deze projecties zijn voor ons nog een verre toekomst die we misschien niet eens halen, maar geoloog Andrea Dutton stelt dat “het in werkelijkheid veel sneller kan gebeuren”.

Wat kunnen wij doen?

We zullen ons hoe dan ook goed moeten voorbereiden om dit soort orkanen het hoofd te bieden. Experts raden aan om de infrastructuur aan te passen, zodat gebouwen, wegen, ziekenhuizen en elektriciteitsnetwerken rampen beter kunnen doorstaan. Taiwan is een goed voorbeeld van een land dat zich heeft aangepast. In 2015 kregen de bewoners vier tyfoons over zich heen, maar telkens was het hele land binnen de vier dagen na de storm opnieuw volledig operationeel.

Een studie uit 2017 van de National Institute of Building Sciences stelt dat iedere dollar die nu in preventie van rampen wordt gestoken, in de toekomst 6 dollar aan schadekosten zal besparen. Ex-president Barack Obama besliste al dat de Amerikaanse overheid de klimaatverandering in rekening moet brengen bij het toekennen van subsidies aan openbare infrastructuur zoals ziekenhuizen, wegen en bruggen.

Schulden

En dat is nodig, want nu verliest de Amerikaanse overheid veel geld aan rampen. Meer dan vijf miljoen Amerikanen krijgen geld van een verzekering voor overstromingen, uitbetaald door het Federal Emergency Management Agency (FEMA). Het 50 jaar oude agentschap zit door de kosten van de voorbije jaren al voor 20 miljard dollar in de schulden. Het Amerikaanse parlement heeft voor 16 miljard dollar aan achterstallige betalingen moeten kwijtschelden.

De meeste gewone verzekeringen houden geen rekening met overstromingen. Veel potentiële slachtoffers van orkanen wonen echter in een risicogebied dat niet door FEMA bediend wordt. Een studie van dit jaar toonde aan dat 40,8 miljoen Amerikanen het risico op zware overstromingen lopen, zo’n drie keer meer dan wat de overheid voorzien heeft.

Onlangs heeft president Donald Trump de wet van Obama, die stelt dat de overheid rekening moet houden met de effecten van de klimaatverandering, omgedraaid. Irwin Redlener van Colombia University waarschuwt in The Week dat we de natuur niet mogen blijven negeren. “We blijven deze stormen een wake-up call noemen, maar ze keren steeds terug in de vorm van een snooze alarm.”