Meerdere dossiers leveren hoogspanning op in de Vivaldi-coalitie. Het loonoverleg, dat afsprong tussen vakbonden en werknemers, veroorzaakte gensters in de coalitie. En nadat Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert gisteren naar de radio trok en daar verklaarde dat de lonen maximum 0,4 procent zouden stijgen, werd het een uitslaande brand. PS, Vooruit en Groen reageren nu en duwen de liberalen in de hoek. Die staan ook in het erg symbolische dossier rond het lossen van de patenten alleen. ‘De liberalen mogen hun oncollegiale houding stilaan laten varen’, zo klinkt het strijdvaardig in de linkerkamer van Vivaldi.

In het nieuws: Het knettert in de federale coalitie.

De details: Wat al langer gist aan frustraties, komt nu boven.

• Vanmorgen bekende Meyrem Almaci, voorzitter van Groen, duidelijk kleur. Op Radio 1 schaarde ze zich klaar en duidelijk aan de linkerkant van de discussie: ook voor de groenen is een loonstijging van ‘maar’ 0,4 procent bovenop de index niet aanvaardbaar.
• Almaci hoopte daarbij ‘dat er alsnog een oplossing uit de bus komt voor de deadline’, maar maakte meteen ook duidelijk dat er ‘een oplossing moet komen voor die sectoren die goed geboerd hebben’. Ze wees er tevens op dat via omzendbrieven allerlei oplossingen mogelijk zijn: een methode die al bij de regeringsonderhandelingen over Vivaldi afgelopen zomer op tafel lag, net omdat men wist dat dit loonoverleg moeilijk zou worden.
• Maar erger voor de coalitie: ook de voorzitter van Groen herhaalde dat de fameuze ‘Wet van 96’, die het loonoverleg regelt, ‘moet worden aangepast’. Die eis van de vakbonden, gisteren door het ACV nog eens bijzonder duidelijk herhaald, blijft zo manifest op tafel liggen: ook de socialisten willen die wet, aangepast in 2017 door de regering Michel, gewoon weg.
• Daardoor komt binnen Vivaldi het machtige rood-groene motorblok, goed voor 49 zetels in de Kamer, lijnrecht tegenover de liberalen te staan. Daarbij wordt de spanning toegeschreven aan een opstoot van syndicalisme bij de socialisten aan de vooravond van 1 mei. Maar dat is wat te simplistisch: er is onderliggend toch veel meer aan de hand.

Hoe dit escaleerde: De onderliggende frustratie aan de linkerkant bouwde al langer op over ‘deloyale liberalen’.

• Het optreden van Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) deed gisteren bij de socialisten de vlam in de pan slaan. Want op de radio herhaalde die tot drie keer ‘dat er in de Kern een akkoord is om de loonsverhoging dan te beperken tot 0,4 procent’. Dat schoot meteen in het verkeerde keelgat.
• ‘Waarom lokt Lachaert zo bewust de confrontatie uit, terwijl Pierre-Yves Dermagne (PS) er als minister van Werk alles aan doet om op hetzelfde moment nog een akkoord te forceren?’, zo klikt het verongelijkt in het socialistische kamp.
• Daar wijst men erop dat telkens opnieuw de regering in moeilijkheden gebracht wordt door liberale partijvoorzitters die profilering zoeken. Want Georges-Louis Bouchez duikt systematisch in elke discussie van Vivaldi en schuwt daarbij de confrontatie niet. Zo viel hij deze week Vooruit-minister Meryame Kitir frontaal aan over het dossier rond de patenten van de Covid-vaccins.
• ‘Elke dag zoeken Bouchez of Lachaert de media. De liberalen mogen stoppen met hun oncollegiale houding. Zij wilden deze coalitie. Zij wilden per se de premier. Zorg dan maar dat die coalitie draait’, zo klinkt het afgemeten aan de top van de socialistische familie.

Zo ging het crescendo: De socialisten zetten de aanval in op dividenden van bedrijven en loonsverhogingen voor de CEO’s.

• Nadat Lachaert gisteren voor communicatie koos in het mijnenveld van het sociaal overleg, escaleerde de zaak dus helemaal. Niemand minder dan vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) reageerde zelf, via Twitter. ‘Beste Egbert, we moeten consequent zijn. Als er geen marge is voor een serieuze coronapremie en geen discussie mogelijk is over het minimumloon, zal er ook geen marge zijn voor dividenden en de lonen van de CEO’s‘, zo schoot hij vanuit de heup, alsof hij al op een 1 mei-viering stond.
• De tweet volgde na overleg tussen Vooruit en PS, waar voor één keer niet voorzitter Paul Magnette, maar zijn vicepremier zelf dus in het debat sprong. Magnette zelf heeft in het verleden geen spaander heel gelaten van de wet van 96 en stuurt nog altijd aan op een aanpassing.
• Aan Vlaamse kant voerde Vooruit-voorzitter Conner Rousseau dan weer de forcing. ‘Ik krijg aan Deborah, de kassierster van de supermarkt in Nieuwpoort, niet uitgelegd dat zij niet kan profiteren van een loonsverhoging, terwijl haar werkgever zoveel meer winst heeft gemaakt.”
• Rousseau uitte hetzelfde dreigement naar de werkgevers toe: ‘Geen loonsverhoging? Dan ook geen dividenden voor de aandeelhouders. Als het nodig is, zullen wij onze voet zetten en artikel 14 van de loonwet inroepen.’
• Dat artikel is nog nooit toegepast, maar is de ultieme stok achter de deur om werkgevers te dwingen iets te doen. Maar uiteraard bestaat daarover binnen de regering geen enkele consensus. De liberalen, met Bouchez op kop, reageerden dan ook Pavloviaans: meteen kwam er een reactie, uiteraard op Twitter.
• ‘Het regeerakkoord is heel duidelijk: de wet van 1996 is van toepassing. Een loonnorm van 0,4 procent om de concurrentiekracht en vooral de jobs te beschermen! Het is niet het moment om een opbod te doen met de populisten die ons de afgrond inrijden!’, zo ging Bouchez kwistig om met de uitroeptekens.
• Vanmorgen reageerden dus de groenen, die zich aansloten bij het socialistische blok. Ze konden moeilijk anders, willen ze hun banden met onder meer het ACV gaaf houden. Bij de socialisten kijken ze al weken gretig uit naar de positie van de groenen, ‘die nu ook maar eens kleur op links moeten bekennen’.
• En uiteindelijk reageerde zowaar zelfs Joachim Coens, de voorzitter van CD&V. Dat was de enige partij die zich tot nu toe niet gemoeid had in heel de kakofonie. ‘De gemoederen raken wat verhit, maar er is ruimte via het sociaal overleg. Als die 1 mei een moeilijke datum is, dan geven we het enkele dagen tijd, wat meer, dat kan’, zo positioneerde die zich netjes in het grijs.

Komt daar nog bij: Het dossier van het lossen van patenten voor covid-vaccins geeft een zelfde breuklijn.

• Het was minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir, die deze week de kat de bel aanbond: België gaat een opvallend standpunt innemen over die patenten van de grote farmaspelers, zo kondigde ze aan.
• Giganten als Pfizer, Johnson & Johnson, AstraZeneca en Moderna zijn bezig met heel de wereld te vaccineren. Daar verdienen ze aan en hun vaccin-technologie is beschermd door intellectuele eigendomsrechten, in de vorm van een patent. Zij zijn de vier eerste die klaar zijn, in totaal zijn nog 160 vaccins in ontwikkeling. Onder meer China en Rusland hebben ook vaccins, al worden die als minderwaardig beschouwd.
• Binnen de Wereldhandelsorganisatie woedt al maanden de discussie of die patenten niet gelost kunnen worden, zodat iedere producent ter wereld ze zelf kan beginnen produceren. Zeker de ontwikkelende landen, China op kop, dromen van zo’n scenario.
• Een voorstel van Zuid-Afrika en India in die richting kreeg binnen de WHO de steun van 58 landen, met nog eens 100 landen die voor willen stemmen. Maar heel Europa en de VS waren tot nu toe tegen: het is hun farma-industrie die beschermd moet worden.
• Vanmorgen kwam de farma-lobby, bij monde van Caroline Ven, ook duidelijk naar buiten, op Radio 1:
  • ‘Aan de vaccintechnologie voor covid gaat 20 jaar onderzoek vooraf.’
  • ‘De huidige vaccinmakers werken aan kostprijs, ze recupereren helemaal nog niet hun investering.’
  • ‘Ze sluiten wel grote partnerships af om in ontwikkelende landen lokaal te produceren, in totaal zijn er al 280 deals.’
  • ‘De top van de farma-industrie zit hier in België, alle grootste producenten zitten hier. Het beschermen van bedrijven die de hoogste toegevoegde waarde geven, is dus toch prioriteit hier?’
• Maar binnen Vivaldi staan opnieuw socialisten en groenen lijnrecht tegenover de liberalen. Die laatsten willen als enige de patenten absoluut niet lossen en staan aan de kant van de sector. Voor de linkerzijde is het dan weer erg symbolisch dat België in Europa hierover aan de kar zou trekken. Want naast de socialisten hebben ook de groenen, onder meer in het Europees Parlement, hier een fel standpunt ingenomen.
• Kitir profileerde zich op het dossier, Bouchez liet al heel duidelijk weten dat het ‘onmogelijk is’. Zij moet vanmiddag in de Kamer nu duidelijkheid geven over het standpunt van heel de regering.

The big picture: Een echte stresstest volgt nu wel voor premier Alexander De Croo (Open Vld).

• De boel bijhouden, dat is wat een eerste minister moet doen. Daarbij gaat een consensus ook vaak ten koste van het eigen partijstandpunt.
• In de wandelgangen was gisteren te horen dat de premier alvast ‘in alle staten’ was over het optreden van Rousseau, die voor de camera’s van Terzake koos om de boel in de fik te zetten.
• Maar de aanhoudende profilering van Bouchez en ook Magnette aan Franstalige kant heeft het gezag van de Zestien op dat vlak wat ondermijnd. Nu is het de eerste keer is dat de Vlaamse partijvoorzitters – met Rousseau, maar ook Almaci en Coens – naar buiten komen om hun standpunt door te drukken. ‘Wij zoeken geen profileren, maar dit is gewoon een essentieel dossier voor ons’, zo is het standpunt van een topper bij Vooruit.
• De timing is uiteraard bijzonder ongelukkig: 1 mei komt eraan, traditioneel het feest van de socialisten. Die kunnen zich echt geen enkele knieval veroorloven, zodat ze op ‘hun’ feest het hoofd moeten buigen van schaamte, terwijl de PVDA/PTB kan staan dansen van geluk.
• Maar in beide dossiers, zowel dat van de patenten als het loonoverleg, is er ook enorme druk van de sectoren. Zo meldde Comeos, de federatie van de retailsector, al fel dat ‘Deborah, de kassierster, vorig jaar al op vijf extra vakantiedagen kon rekenen, én twee keer een netto premie van 500 euro’. De farma en de retail rekenen, naast een heel pak andere werkgeversorganisaties, op de liberalen, als ‘dam’ in een linkse coalitie.
• Die cocktail maakt dat de eerste minister straks in de Kamer spitsroeden zal moeten lopen, om vooral te zorgen dat de dossiers niet verder escaleren. De oppositie staat alvast klaar, zeker aan de rechterkant, om met scherp op De Croo te schieten.

Genoteerd: André Alen belooft eindelijk zijn waarheid, over de mini-koningskwestie.

• Voor juristen en politiek journalisten moeten het hoogdagen geweest zijn, in april 1990. Want de weigering van koning Boudewijn om een nieuwe abortuswet te ondertekenen, leidde tot een heuse constitutionele crisis. Boudewijn zelf suggereerde om zijn functie dan maar louter protocollair te maken, maar de toenmalige eerste minister Wilfried Martens en vooral diens kabinetschef André Alen, pasten er een flinke mouw aan.
• Zij gingen flink aan de slag met de Grondwet en vonden in de artikelen 90 en 93 een oplossing. Door een selectieve lezing van beide – die eigenlijk gaan over het overlijden van de Koning enerzijds en anderzijds over ‘de onmogelijkheid te regeren’ – konden ze het zo regelen dat Boudewijn plots twee dagen eigenlijk geen koning in functie was, en de regering zelf de wet kon ondertekenen.
• De oppositie, toen aangevoerd door Guy Verhofstadt (Open Vld), schreeuwde moord en brand over de onconstitutionele aanpak. Maar dat het handig gespeeld was van Alen en Martens, dat moest vriend en vijand wel toegeven.
• Op De Afspraak gisteren beloofde Alen om binnenkort, volgend jaar is dat, met zijn memoires te komen over die zaak. ‘Ik ben de enige die nota’s van alles heeft bijgehouden’. Veelbelovend dus.